آیا باید ده سالگی یورو را جشن گرفت؟

شادی آذری

وقتی استفاده از یورو آغاز شد، بسیاری بر این عقیده بودند که این پول می‌سوزد و نابود می‌شود.

ده سال گذشته است و نقش یورو به عنوان یک ارز جهانی جا افتاده هر چند که به همه اهداف اولیه‌اش دست نیافته است. چهارشنبه گذشته سالروز امضای موافقتنامه‌ای بود که بر پایه آن ارز واحد اروپا رایج شد. اما ساکنان ۱۲کشور اولیه تشکیل‌دهنده اتحادیه اروپا که یورو را رواج دادند، تا تاریخ اول ژانویه سال ۲۰۰۲ از اسکناس‌ها و سکه‌های آن استفاده نکردند و فقط از اول ژانویه ۱۹۹۹ به عنوان پول الکترونیکی و در بازارهای ارزهای خارجی مورد استفاده قرار گرفت.اوضاع از ابتدا چندان خوب نبود. یورو ابتدای حیات خود را با رکورد کمترین ارزش در برابر دلار سپری کرد، اما اکنون این اسکناس‌های پشت سبز آمریکایی هستند که ارزش خود را از دست می‌دهند.

این روزها جهانگردان و صادرکنندگان در ناحیه یورو مجبورند با رکورد بالاترین نرخ یورو، بسازند. بسیاری از افراد در اروپا نیز خود را برای تبعات رکود اقتصادی آمریکا آماده می‌کنند.

اما کمیسیون اروپا مشتاق است که به همه یادآوری کند اقتصادهای ناحیه یورو از وضعیت نسبتا قدرتمند خود به این بحران اعتبارات نزدیک می‌شوند. از زمان تولد یورو یعنی تاریخ اول ژانویه ۲۰۰۲ تاکنون، ۱۶میلیون شغل در ناحیه یورو ایجاد شده است و نرخ بیکاری از ۹درصد در سال ۱۹۹۹ به ۷درصد در سال ۲۰۰۷ سقوط کرده است.

برعکس انگلستان که هنوز از پوند استفاده می‌کند، اغلب دولت‌ها در صورت نیاز این امکان را دارند که مالیات‌ها را کاهش دهند تا بر رشد اقتصادی خود بیافزایند. سال گذشته میانگین کسری بودجه کشورهای ناحیه یورو به رکورد تاریخی ۶درصد تولید ناخالص داخلی سقوط کرد.

البته هیچ یک از این دستاوردها لزوما ناشی از خود یورو نیست و هر رویدادی مانند سقوط میانگین نرخ تورم و نرخ بهره درازمدت می‌تواند به بانک مرکزی اروپا ربطی نداشته باشد.

از اواخر دهه ۸۰میلادی تا همین اواخر تقریبا همه اقتصادهای پیشرفته جهان شاهد سقوط شدید نرخ تورم بوده‌اند و این رویدادی بود که به نرخ بهره نیز تاثیر گذاشت و آن را کاهش داد. اما حامیان این اتحادیه اقتصادی و پولی ممکن است بگویند که میزان کسری بودجه و ارقام مربوط به اشتغال به یورو ربط دارند. آنها بر این باورند که معاهده ثبات و رشد که از کشورهای ناحیه یورو خواسته است که کسری بودجه‌های خود را در حد پایین‌‌تر از ۳درصد تولید ناخالص داخلی‌شان نگه دارند موجب ایجاد انضباط در بودجه آنها شد.

اگر چه گاهی برخی از اقتصادهای بزرگ مانند آلمان از این معاهده تخطی کردند و در سال ۲۰۰۵ بازنویسی آن انجام شد.

حامیان این اتحادیه همچنین معتقدند که پول واحد کشورها را مجبور به ایجاد اصلاحات اقتصادی کرده است که از جمله آن می‌توان به اصلاح بازار کار اشاره کرد چون عضویت در ناحیه یورو به معنای آن است که دولت‌ها گزینه کم ارزش جلوه دادن مشکلاتشان را از دست داده‌اند.

اما بسیاری از اقتصاددانان با این موضوع مخالفند.

به عنوان مثال آلمان توانسته است در سال‌های اخیر از طریق پایین نگه داشتن هزینه‌هایش رقابت‌پذیری خود را احیا کند و این در شرایطی بود که ارزش یورو در برابر سایر ارزها افزایش یافته بود.

اما همین ادعا در مورد ایتالیا صدق نمی‌کند. در این کشور تولیدکنندگان برای حفظ جایگاهشان در بازارهای جهانی با مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنند.

این موضوع به یکی از جنبه‌های ناامیدکننده سوابق یورو، حداقل برای بانیان آن مربوط می‌شود.

به نظر می‌رسد این اتحاد اقتصادی و پولی نتوانسته است باعث ایجاد همگونی در میان اقتصادهای عمده شود. به عنوان مثال اسپانیا و ایرلند در اوایل دوران استفاده از یورو اقتصادهای خوبی داشتند. حضور در جمع کشورهای استفاده کننده از این پول واحد برای آنها به معنای پایین بودن نرخ بهره طی سال‌های رشد سریع اقتصادی آنها بود. این موضوع برخی از کسری تراز حساب‌هایی را که به سبک آمریکایی و انگلیسی بود را، به خصوص در بازار مسکن آنها تدارک دید. هر دوی این اقتصادها هم‌اکنون در پی بحران اعتبارات دستخوش کندی رشد اقتصادی شده‌اند و حتی این امکان وجود دارد که به رکود مبتلا شوند.

در مقایسه با این دو، آلمان و فرانسه رونق کمتری را شاهد بودند و هم‌اکنون ممکن است تنها با یک کاهش خفیف رشد اقتصادی مواجه شوند.

بیچاره بانک مرکزی اروپا که می‌بایست برای همه این اقتصادها سیاست نرخ بهره واحدی را تنظیم کند.

سیاست پولی به تنهایی نمی‌تواند اقتصادهای ناحیه یورو را به بلوغ برساند و اگر چنین انتظاری داشته باشیم، توقعی غیرواقعی داشته‌ایم. تنها راه دستیابی به چنین همگرایی این است که یک بودجه عظیم مرکزی برای ناحیه یورو در نظر گرفته شود که بتواند پول را بین کشورها توزیع مجدد کند تا به تعدیل تفاوت‌های بین آنها کمک کند.

برخی عاشقان اروپا وجود دارند که برای حمایت از این روش جان سخت هستند، اما نگران نباشید لازم نیست نفستان را حبس کنید!