سنگینی بار اقتصاد جهان بر شانه‌های برنانکه
شادی آذری
دیروز چشم فعالان اقتصادی جهان به سخنرانی رییس فدرال رزرو بود تا ببینند چه چاره‌ای برای فرار از بحران ارائه می‌کند
بن برنانکه، رییس فدرال رزرو/ عکس: رویترز
شادی آذری
دیروز چشم فعالان اقتصادی جهان به سخنرانی رییس فدرال رزرو بود تا ببینند چه چاره‌ای برای فرار از بحران ارائه می‌کند دیروز، جمعه، وقتی رییس فدرال رزرو آمریکا به پای تریبون سخنرانی سالانه خود در جمع سیاست‌گذاران و دانشگاهیان در وایومینگ می‌رفت، با کوهی از انتظارات بزرگ مواجه بود و همه چشم به لب‌های او دوخته بودند تا از برنامه‌ای برای دور ساختن جهان پیشرفته از رکودی دوباره خبر دهد. او اما دیروز برای انجام این کار کاملا تنها مانده بود.
این سخنرانی مهم بن برنانکه که با حضور فعالان اقتصادی، دانشگاهیان و سیاستمداران در وایومینگ آمریکا برگزار شد همزمان بود با بروز چالش‌های مختلفی برای رهبران کشورهای سرتاسر جهان. رهبران اروپا به دنبال پاسخی برای این پرسش بودند که چه کسی صورتحساب بدهی‌های خارجیشان را پرداخت خواهد کرد. ژاپن که با جناح‌بندی‌های مداوم سیاسیون خود از انتخاباتی تا انتخابات دیگر دست و پنجه نرم می‌کند، برای پنجمین بار طی شش سال اخیر شاهد استعفای نخست‌وزیر خود بود. اقتصادهای پرسرعت نوظهور- چین، هندوستان، برزیل و روسیه- هم ترجیح دادند به جای آنکه رهبری اقتصاد جهان را به دست گیرند، کناری بایستند و به انتقاد از سایر اقتصادها بپردازند.
در ایالات متحده اما رهبران سیاسی به یک جنگ عمیق ایدئولوژیکی بر سر نقش دولت گرفتار شده‌اند، دولتی که به سختی توانست برای افزایش سقف بدهی‌ها توافق کنگره را بدست آورد. همانطور که دیوید رسلر، استراتژیست مرکز نومورا گفته است، برنانکه «آخرین امید باقی مانده برای یک بازار سرخورده» بود. مارک گرتلر، استاد اقتصاد دانشگاه نیویورک دیروز پیش از سخنرانی برنانکه گفت:«مردم کاملا اعتماد خود را به کنگره برای انجام هرگونه اقدام منسجم یا مفید از دست داده‌اند.» وی افزود:«در عوض فدرال رزرو تنها بازیگر سیاسی مهم است که مستقل از سیاست عمل می‌کند و بنابراین تنها نهاد دولتی است که بازارها به آن امید دارند. تا حدودی به این دلیل و تا حدودی هم به خاطر مهارت‌های به اثبات رسیده این نهاد در مدیریت بحران، جهان منتظر سخنرانی برنانکه است.»
طی یک هفته گذشته بازارها به امید اینکه برنانکه در سخنرانی روز جمعه خود از خرید اوراق قرضه موسوم به سیاست تسهیل مقداری سخن گوید ، شاهد افزایش شاخص‌های خود بودند؛ اما دیروز و پیش از سخنرانی برنانکه که قرار بود ساعت ده صبح به وقت واشنگتن انجام شود، بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی کردند که وی سخنی از چنین تصمیمی به میان نخواهد آورد.
واقعیت این است که ظرفیت برنانکه برای ایراد چنان سخنرانی که بتواند همه این انتظارات ترسناک را برآورده سازد بسیار کم است. دلیلش هم فقط به خاطر اوج‌گیری انتقادات جمهوری‌خواهان راستگرا مبنی بر اینکه فعالیت‌های فدرال رزرو ارزش دلار را پایین می‌آورد، نیست. در فاز نخست بحران مالی جهان که از سال ۲۰۰۷ پا گرفت، فدرال رزرو توانست با جاری ساختن پول فراوان به بازارهای مالی، ثبات را به آن‌ها بازگرداند. اما این کار در آن زمان امکان‌پذیر بود؛ چون هنوز فاصله زیادی وجود داشت تا نرخ بهره به صفر نزدیک شود. در فاز دوم هم طی سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ فدرال رزرو بر مبارزه با فشارهای تورمی تمرکز کرد و این کار را از طریق خرید اوراق قرضه انجام داد تا سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های پرخطرتر روی آورند. این سیاست موفق شد.
در فاز سوم اما تحقق اوج‌گیری چنین اقتصادی که هنوز محکم به زمین چسبیده است بسیار دشوار از کار درآمد و معلوم شد که ابزارهای در دست فدرال رزرو تنها تاثیری محدود و حتی مورد تردید بر جای می‌گذارند. امروز اما به رغم سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ مرکز بحران بازارهای مالی آمریکا نیست، بلکه اروپا است و این ترازنامه‌های دولت‌هاست که مشکل‌ساز شده است و نه ترازنامه بانک‌ها. در رهبری سیاسی اروپا تفرقه افتاده است و معلوم شده است که چنین رهبری‌‌ای بیمارتر از آن است که بتواند به سرعت مشکلات بدهی دولت‌ها را حل کند و این موضوعی است که در آن کاری از دست برنانکه بر نمی‌آید. کنت روگوف، استاد اقتصاد دانشگاه هاروارد می‌گوید: «بخشی از مشکلات دوهفته اخیر که به تزلزل بازارها منجر شد، درک این موضوع بود که هیچکس دست‌اندرکار حل بحران نیست و این بار سنگینی را بر دوش برنانکه و مقامات بانک مرکزی تحمیل کرد.»
در بحران دو سال پیش این امکان برای تصمیم‌گیران آمریکایی وجود داشت که بحران را حل کنند. آن‌ها نرخ بهره را کاهش دادند، بدهی‌های معوقه را خریدند، سرمایه جدید به بانک‌ها تزریق کردند و برنامه‌های محرک اقتصادی ارائه نمودند. چنین بود که بازارهای مالی احیا شدند و رشد اقتصادی از سر گرفته شد. اما این بار سرچشمه مشکلات، سیاستمدارانی هستند که نمی‌خواهند با واقعیت مواجه شوند. واقعیتی که از طولانی مدت بودن فرآیند مقابله با یک بحران عمیق اقتصادی خبر می‌دهد.
ارسال نظر