آمریکا در مذاکرات آتشبس از قطر چه میخواهد؟
همه راهها به دوحه میرسد
«آدام راسگون» و «جولیان بارنز» در گزارش ۶سپتامبر در نیویورکتایمز نوشتند، ازآنجاکه مذاکرات برای آتشبس و آزادی گروگانها در ماههای اخیر به بن بست خورده، قطر از نفوذ خود بر حماس در تلاش برای عبور از بنبستهای بیشمار استفاده کرده است. بیشتر مقامها به شرط ناشناس ماندن صحبت میکردند تا بتوانند جزئیات گفتوگوهای پشت درهای بسته را به اشتراک بگذارند. از زمان آغاز جنگ، قطر همراه با مصر، بهعنوان یک میانجی مهم بین اسرائیل و حماس ظاهر شده است. درحالیکه مذاکرات میرود که به بنبست برسد، تلاشهای قطر فوریت بیشتری پیدا کرده است. چنین به نظر میرسد که حماس و اسرائیل راه درازی برای توافق دارند. دو مقام آمریکایی گفتند که حماس در روزهای اخیر خواستههای جدیدی را برای آزادی گروگانها اضافه کرده و خواستار آزادی اسرای فلسطینی در مرحله آغاز توافق شده است.
این مقامات امیدوارند که قطر بتواند این گروه شبهنظامی را متقاعد کند که این خواستهها را کنار بگذارد و حتی درخواستهایش برای آزادی زندانیان را (به دنبال کشته شدن ۶گروگان در غزه) کاهش دهد.این یک تلاش مداوم برای نگه داشتن مذاکرات در مسیر خود بوده است. چهار تن از مقامات گفتند که قطر پس از حمله اسرائیل به رفح در جنوب غزه در ماه مه، حماس را تشویق کرد تا به میز مذاکره بازگردد. در هفتههای بعد، حماس را تحت فشار قرار داد تا زبان سازش را در این پیشنهاد بپذیرد. اخیرا، قطر حماس را متقاعد کرده است که در مذاکرات حضور داشته باشد، حتی اگر این گروه بگوید که دیگر نمیخواهد مذاکره کند. یک مقام عرب و یک مقام آمریکایی گفتند، درحالیکه حماس علنا مدعی شده که در دو دور اخیر مذاکرات رسمی در قاهره و دوحه شرکت نکرده است، اما بهطور خصوصی با مقامات قطری و مصری درباره این دیدارها گفتوگو کرده و درباره نکات مد نظر خود بازخورد ارائه داده است.
«ماجد الانصاری» سخنگوی وزارت امور خارجه قطر گفت: «قطر هر دو طرف را تحت فشار قرار داده است تا به یک توافق متعهد شوند و تصمیمات دشواری را در مذاکرات برای دستیابی به این توافق اتخاذ کنند.» قطر بیش از یک دهه است که روابط نزدیک خود را با حماس حفظ کرده و از سال۲۰۱۲ میزبان رهبران سیاسی تبعیدی این گروه بوده است. امیر «حمد بنخلیفه آلثانی»، رهبر سابق قطر، اولین و تنها رئیس دولتی بود که در دوره تصدی حماس از غزه بازدید کرد. قطر با حمایت مالی از کانال عربی الجزیره، پیامهای حماس را بازتاب میدهد. در جریان جنگ، این کشور خلیج فارسی که سابقه روابط با اسلام گرایان را دارد، سعی کرده خود را بهعنوان یک «فعال» و «طرف گفتوگوی بینالمللی» نشان دهد که میتواند شکاف بین طرفهای درگیر را کاهش دهد.
تلاشهای میانجیگرانه در مساله غزه به این کشور فرصت دیگری داده تا به ایالات متحده ثابت کند که میتواند متحد استراتژیک در اهداف مهم سیاست خارجی آمریکا باشد. «دانا شل اسمیت»، سفیر ایالات متحده در قطر از سال۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ گفت: «قطریها همیشه میخواهند نشان دهند که میتوانند شریک خوبی باشند.» اسمیت با اشاره به اینکه عربستان سعودی و امارات متحده عربی بهعنوان دو متحد بزرگ در خلیج فارس، گهگاه مواضع خصمانهای علیه همسایه قطری خود اتخاذ کردهاند، گفت که قطر با ارتش کوچکی که دارد به ایالات متحده متکی است تا پوشش امنیتی برایش فراهم کند. مقامات آمریکایی از مدیریت قطر در مذاکرات آتشبس ستایش کرده و گفتهاند که قطر از تلاشهای آمریکا برای اعمال فشار بر حماس در لحظات کلیدی حمایت کرده است.
دو مقام آمریکایی گفتند، اما صمیمیت بین حماس و قطر باعث نگاه منفی برخی مقامات آمریکایی شده است.حسن نیت قطر در رابطه با حماس تا حدودی ناشی از سالها حمایت مالی از غزه است. قطر صدها میلیون دلار -با تایید اسرائیل- برای خانوادههای فقیر، پروژههای زیربنایی و حقوق کارمندان بخش دولتی به غزه ارسال کرده بود؛ اگرچه مقامات اسرائیلی اخیرا گفتهاند که از این تصمیم پشیمان هستند؛ زیرا حماس را قادر ساخته تا بخشی از این پول را به سوی عملیات نظامی سوق دهد. به گفته سه مقام آگاه از مذاکرات، از زمان آغاز جنگ از ۱۱ماه پیش، محمد بن عبدالرحمن آلثانی، نخست وزیر قطر، مقدار قابل توجهی از وقت خود را به میانجیگری برای برقراری آتش بس اختصاص داده است. در ماه ژوئن، قطر زمانی مداخله کرد که بار دیگر به نظر رسید که مذاکرات اولیه آتشبس به بنبست رسیده است.