شوک ایتالیایی به اروپا

به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، ائتلاف جناح راست ۴۴درصد آرا را در سراسر کشور به‌دست آورد؛ درحالی‌که جناح چپ که نتوانست ائتلاف مهمی را ایجاد کند، به سختی از ۲۶درصد فراتر رفت. این نتایج این امکان را به راست‌‌ها می‌‌دهد که بدون کمک مخالفان تشکیل دولت بدهد. با این حال، ایتالیا برای هفته‌ها دولت جدیدی نخواهد داشت؛ زیرا در این سیستم باید پارلمان تازه منتخب، قبل از مذاکره درباره اینکه چه کسی نخست‌‌وزیر می‌‌شود، تشکیل جلسه دهد. به گفته تحلیلگران، احتمالا دولت جدید تا پایان اکتبر یا اوایل نوامبر روی کار خواهد آمد. چرخش سخت این کشور به راست، پس از یک دوره ثبات در ایتالیا به رهبری ماریو دراگی، تکنوکرات میانه‌‌رو که در ماه ژوئیه از سمت نخست‌‌وزیری استعفا کرد، موجی شوکه‌‌کننده در سراسر اروپا ایجاد کرد.

ماریو دراگی حدود ۱۹۰میلیارد یورو، (حدود ۱۸۴ میلیارد دلار) از بودجه بازیابی کووید را برای مدرن کردن کشور اختصاص داد و در کنار اروپا درخصوص حمله روسیه به اوکراین قرار گرفت و یکی از سخت‌‌ترین واکنش‌‌ها را به مسکو نشان داد. اما روز دوشنبه، تحلیلگران اروپایی اظهار کردند ملونی، که سابقه طولانی در انتقاد از اتحادیه اروپا و بانکداران بین‌‌المللی دارد، یک تهدید اقتصادی یا سیاسی فوری برای این اتحادیه نیست. آنها مدعی شدند که او خطر واقعی برای ایتالیا است و خاطرنشان کردند که این کشور احتمالا نفوذی را که در زمان دراگی داشت، از دست خواهد داد و از کشوری پیشرو به کشوری نظاره‌‌گر در اتحادیه اروپا تبدیل خواهد شد.

پیروزی قاطع راست‌‌ها

بر اساس داده‌ها از هر چهار رای یک رای برای ائتلاف برادران راست‌‌گرای ایتالیا بود که به‌خاطر سیاست‌‌های ضد مهاجرتی، دیدگاه‌های ملی‌‌گرایانه و تمرکز بر خانواده‌های «سنتی» شهرت دارند. این حزب توانست حمایت خود را از ۴درصد در سال۲۰۱۸ به ۲۶درصد در انتخابات روز یکشنبه برساند که نتیجه فوق‌العاده‌‌ای است و توانسته آرای خود را به بیش از ۶برابر برساند. حزب ملونی اکنون بزرگ‌ترین حزب در این کشور و قوی‌‌ترین حزب در داخل ائتلاف است. در این راستا ملونی در یک سخنرانی بامدادی در یک هتل مجلل با معماری رمی گفت که خواست ایتالیایی‌‌ها از دولت «به رهبری برادران ایتالیا» «روشن» است. این نشانه‌‌ای آشکار است که او انتظار دارد شرکای ائتلافش از او برای تصدی پست نخست‌‌وزیری حمایت کنند.

قبل از انتخابات، ماتئو سالوینی از حزب ملی‌گرای لیگ و سیلویو برلوسکنی، رهبر فورتزای ایتالیا، شرکای اصلی او در ائتلاف چهار بار نخست‌‌وزیر بودند؛ اما درباره اینکه آیا ملونی نخست‌‌وزیر آینده این کشور خواهد شد یا نه؟ چندان واضح سخن نگفته‌‌اند. در این میان اما حزب لیگ که در پی گسترش حضور خود از پایگاه شمالی و تجاری‌‌محورش در پارلمان بود، روز یکشنبه آن‌قدر ضعیف ظاهر شد که تحلیلگران گفتند بعید است بتواند خللی در بحث‌ها برای تشکیل دولت ایجاد کند. این حزب کمتر از ۹درصد آرا را به‌دست آورد که تقریبا نیمی از آن چیزی است که در سال۲۰۱۸ به‌دست آورده بود. با این حال حزب ملونی از حمایت لیگ استفاده کرد و اهرم فشار و حتی رهبری سالوینی را زیر سوال برد. برخی از نمایندگان سازمان لیگ خواستار استعفای وی شده‌‌اند. برلوسکنی که خود را میانه‌‌روترین شریک در ائتلاف می‌‌داند، باید نفوذ خود را حفظ کند. فورتزای ایتالیا در این انتخابات ۸درصد در مقایسه با ۱۴درصد در سال۲۰۱۸ به‌دست آورد. در سال۲۰۰۱، این حزب دارای ۲۹درصد بود.

عملکرد ۵ ستاره

یکی از شگفتی‌‌های این رای‌‌گیری، عملکرد جنبش پنج ستاره بود؛ حزبی که زمانی ضد سیستم مستقر بود و بخشی از ائتلاف‌‌هایی بود که از سال۲۰۱۸ تا اوایل سال جاری بیش از چهار سال بر ایتالیا حکومت کردند. حزب به‌دلیل اختلافات داخلی و نمایش‌‌های ضعیف در نظرسنجی‌‌ها با مشکل مواجه شده بود. اما پس از آنکه باعث فروپاشی دولت دراگی شد، توانست ۱۵درصد آرا را در روز یکشنبه به‌دست آورد و سومین حزب بزرگ پس از برادران ایتالیا و حزب چپ میانه دموکرات باشد که ۱۹درصد آرا را به خود اختصاص دادند. جوزپه کونته، رهبر جنبش پنج ستاره و نخست‌‌وزیر سابق، در این کارزار عمدتا روی درآمد شهروندان، یارانه برای بیکاران و ایتالیایی‌‌های کم‌‌درآمد تمرکز کرده بود. حزب پنج‌ستاره این برنامه را در سال۲۰۱۹ ارائه کرد و در جنوب فقیرتر ایتالیا محبوبیت زیادی به‌دست آورد. اما بسیاری از حامیان ملونی مخالف این یارانه هستند و او در گذشته گفته بود که می‌خواهد این برنامه را لغو کند. در یک کنفرانس خبری در ساعات اولیه روز دوشنبه، کونته از «بازگشت بزرگ» حزبش صحبت کرد که آن را بسیار مهم خواند.

چپ‌‌های نامحبوب

حزب دموکراتیک ۱۹درصد آرا را به‌دست آورد و حتی در سنگرهای تاریخی چپ ایتالیا نیز حمایت خود را از دست داد. پس از این شکست، انریکو لتا، رهبر حزب گفت: «اپوزیسیون ما قوی و ناسازگار خواهد بود.» اما او همچنین اعلام کرد که قرار نیست سال آینده برای رهبری حزب نامزد شود. او متهم شده که کمپینی را رهبری می‌‌کند که فاقد محتوا و مبتنی بر ترس از ستاندن حق است. دموکرات‌‌ها، برای دهه‌ها که بزرگ‌ترین حزب در چپ میانه بودند، در ایجاد اتحادهای پایدار در چند وقت اخیر مدام شکست خورده‌‌اند. در این انتخابات، مانند انتخابات قبلی، آنها تنها با احزاب کوچک‌تر، طرفدار اروپا، محیط زیست و چپ افراطی‌‌تر توانستند ائتلاف ایجاد کنند. در سال‌های اخیر، برخی از رهبران سابق حزب دموکراتیک از این حزب هم جدا شده و احزاب خود را تاسیس کرده‌‌اند و حمایت‌‌های خود را از دست داده‌‌اند. لتا گفت که اداره کشور با دیگر نیروهای سیاسی در ۱۰سال گذشته و در دولت وحدت دراگی کمکی به حزب نکرده است.

مشارکت پایین

رای‌‌دهندگان با رقم کم‌سابقه‌‌ای به پای صندوق‌های رای رفتند. تنها ۶۴درصد از واجدان شرایط رای دادن در روز یکشنبه رای دادند که ۹درصد کمتر از سال۲۰۱۸ بود. در منطقه جنوبی کالابریا، تنها ۵۰درصد رای دادند. جیووانی اورسینا، مدیر کالج دولتی در دانشگاه لوئیس گویدو کارلی در رم، روز دوشنبه در یک کانال خبری ملی گفت: «ایتالیایی‌ها از سیاست سرخورده شده‌‌اند. بزرگ‌ترین حزب در ایتالیا کسانی هستند که رای ندادند. این یک پیام قوی است.» این ارقام در کشوری که به مشارکت نسبتا بالا عادت کرده، قابل توجه است. مشارکت رای‌‌دهندگان پس از جنگ جهانی دوم حدود ۹۰درصد در نوسان بود؛ اما در دهه ۱۹۸۰، این رقم شروع به کاهش کرد. با این حال، این رقم در این انتخابات به‌‌ویژه کم بوده است. در سال۲۰۱۸، تقریبا ۷۳درصد از واجدان شرایط رای دادن رای دادند.

یک راست قدرتمند

نتایج به ائتلاف جناح راست، اکثریت قوی در کرسی‌‌های مجلس سفلی و سنا می‌‌دهد و به آن اجازه می‌‌دهد بدون رضایت یا کارشکنی زیاد اپوزیسیون که احتمالا کاملا از هم گسسته است، دولت تشکیل دهد. هنوز مشخص نیست که آیا این ائتلاف با این تعداد کرسی - اکثریت دو سوم - خواهد توانست در پارلمان قانون اساسی را تغییر داده و ایتالیا را به سیستم ریاست‌‌جمهوری راهبری کند یا نه؟ راست‌‌ها از مدت‌ها پیش سودای تغییر سیستم سیاسی ایتالیا را در سر می‌‌پرورانند. افزون بر این شرکای ائتلاف درباره سیاست داخلی و خارجی نیز اختلاف نظرهای اساسی دارند. ملونی از اوکراین پشتیبانی کرده و از مواضع قوی دراگی علیه روسیه حمایت کرده است؛ درحالی‌که شرکای ائتلاف او مانند برلوسکنی، دوست ولادیمیر پوتین هستند و از تحریم‌‌ها علیه مسکو انتقاد کرده و گفته‌‌اند که این تحریم‌‌ها به اقتصاد ایتالیا آسیب می‌‌زند.

نیویورک‌‌تایمز در یک گزارشی به قلم جیسون هوروویتز نوشت: جورجیا ملونی، رهبر جناح راست تندرو، حامی سرسخت اوکراین بوده است؛ اما شرکای ائتلافی او برلوسکنی با این سیاست چندان موافق و همراه نیستند. جورجیا ملونی، رهبر راست‌گرای تندرو که پس از نمایش قوی در انتخابات روز یکشنبه در مخالفت با دولت وحدت ملی ماریو دراگی، نخست‌‌وزیر ایتالیا گوی رقابت را در این انتخابات از سایر احزاب ربود، از همه چیز، از الزامات واکسن گرفته تا قدرت غیردموکراتیک دراگی، انتقاد کرده بود. اما درباره مساله اوکراین که شاید مهم‌ترین مساله برای دولت ایتالیا باشد، او بدون ابهام از حمله روسیه انتقاد کرد و از حق اوکراین برای دفاع گفت و در مصاحبه اخیرش تاکید کرد که «کاملا» به تعهد ایتالیا برای تحویل اسلحه به کی‌‌یف متعهد است.

البته این را نمی‌‌توان درباره شرکای ائتلافی ملونی گفت، که عمدتا ولادیمیر وی.پوتین را تحسین کرده‌‌اند و اغلب توجیهات رئیس‌‌جمهوری روسیه را برای این جنگ به‌‌کار برده‌‌اند. درست چند روز قبل از رای‌‌گیری، سیلویو برلوسکنی، نخست‌‌وزیر سابق ایتالیا که زمانی بهترین دوست پوتین در میان رهبران اروپای غربی بود، مدعی شد که پوتین توسط مردم روسیه، از سوی حزب و وزرای خود برای ادامه عملیات ویژه در اوکراین تحت فشار قرار دارد. سیل ارائه اسلحه از طرف غرب باعث شده است سربازان روسی در ماموریت خود در رسیدن به ‌‌کی‌یف ظرف یک هفته ناکام بمانند و در نهایت مجبور به ترک آن منطقه شوند. اما شریک دیگر این ائتلاف، یعنی متئو سالوینی، رهبر حزب لیگ عادت داشت که تی‌‌شرت‌‌هایی با چهره پوتین بر تن کند و برای سال‌ها به قدری به روسیه علاقه داشت که بارها مجبور شد اتهامات پول گرفتن از مسکو را رد کند.

اخیرا هم ملونی درخصوص روسیه با سالوینی ناراحتی‌‌هایی نشان داده؛ اما سالوینی بر این باور است که تحریم روسیه بیش از آنکه به پوتین ضربه بزند به ایتالیا ضربه می‌‌زند. اینکه چگونه ملونی این تنش‌‌ها را در ائتلاف خود هدایت خواهد کرد، اکنون یک عامل کلیدی در مبارزه اتحادیه اروپا برای حفظ یک جبهه ناگسستنی علیه روسیه خواهد بود؛ زیرا هزینه تحریم‌‌ها در زمستان بیش از پیش خود را نشان خواهد داد. رهبران اروپایی که در تمام این ماه‌ها در مقابل پوتین ایستاده‌‌اند، می‌‌ترسند تزلزل ملونی آغازگر یک گسست بزرگ در تصمیم اتحادیه اروپا برای مرعوب کردن روسیه از طریق تحریم‌‌ها باشد و به این طریق شکاف اتحادیه اروپا و ایالت متحده بر سر روسیه بیش از پیش عمیق خواهد شد.

به گزارش سرویس بین‌‌الملل تاس، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین پس از اعلام نتایج انتخابات ایتالیا گفت: «ما آماده استقبال از هر نیروی سیاسی هستیم که بتواند خود را سازنده‌‌تر در روابط خود با روسیه نشان دهد.» اما تحلیلگران گفتند که روسیه نباید به این زودی انتظار تغییری از ملونی داشته باشد؛ زیرا وی مدعی است که موضع او درباره اوکراین تزلزل‌‌ناپذیر است و نمایش ضعیف شرکای او در انتخابات به او اجازه می‌‌دهد سیاست خود را در قبال روسیه به پیش ببرد. ناتالی توچی، مدیر موسسه امور بین‌‌الملل در رم گفت: «امروز به‌‌جرات می‌‌توانم قسم بخورم که او در این خصوص انعطاف نشان نخواهد داد. او درباره روسیه بسیار سرسخت است.» با وجود سوء‌‌ظن گسترده نسبت به سیاست‌‌های او در خصوص روسیه و اتحادیه اروپا، بعید به نظر می‌‌رسد او مانند ویکتور اروبان، نخست‌‌وزیر مجارستان شود یا اینکه تبدیل به فردی مانند مارین لوپن شود. او درخصوص اوکراین هم احتمالا عقب نخواهد نشست.

در گذشته، ملونی دفاع پوتین از ارزش‌های مسیحی را که با لفاظی‌‌های سنت‌‌گرایانه خودش همخوانی دارد، تحسین کرده است. اما برخلاف دیگر سیاستمداران راست‌‌گرای تندرو و ملی‌‌گرایان تازه‌‌کار، مانند سالوینی، ملونی در دنیای پسافاشیست در ایتالیا بزرگ شد؛ جایی که روسیه - و به‌‌ویژه انترناسیونالیست‌‌های کمونیست - نماینده نیروهای اروپای شرقی بودند و اینها عمدتا کسانی بودند که قداست و هویت دموکراتیک اروپای غربی را تهدید می‌‌کردند. برای ملونی دور شدن از ستایش پوتین که برای جناح راست پوپولیست-ناسیونالیست در دهه گذشته فراگیر بوده، کمتر دشوار بود. در طول مبارزات انتخاباتی، او با خوشحالی به این تفاوت خود با شرکای ائتلافی‌‌اش اشاره می‌‌کرد و همین اختلاف به او در نزد سایر کشورهای غربی اعتبار می‌‌بخشید. نتیجه ضعیف سالوینی و برلوسکنی در این ائتلاف، دست برتر را به ملونی می‌‌دهد و در نتیجه کمتر از این جناح مورد تهدید قرار خواهد گرفت.

آیا بلوک اروپا  باید بترسد؟

پیروزی جورجیا ملونی، رهبر راست افراطی و تا حدی مخالف بلوک اروپا در انتخابات ایتالیا که زمانی می‌‌خواست یورو را کنار بگذارد، روز دوشنبه لرزه‌‌ای را در میان نهادهای اروپایی ایجاد کرد. استیو ارلانگر در نیویورک‌‌تایمز نوشت: رهبران اتحادیه اروپا اکنون با احتیاط و با اندکی ترس، پیروزی راحت ائتلاف او را در ایتالیا به تماشا نشسته‌‌اند. با وجود اطمینان خاطر ملونی، بر تعدیل نظراتش هنوز این ترس در میان رهبران اروپایی دیده می‌‌شود؛ چراکه او اولین ناسیونالیست راست افراطی است که پس از موسولینی بر ایتالیا حکومت خواهد کرد. نترسیدن از روی کار آمدن ملونی کمی سخت است، حتی با توجه به موفقیت‌‌های این بلوک در سال‌های اخیر برای توافق بر سر یک صندوق بازیابی برای بیماری پاندمی و مقابله با حمله روسیه در اوکراین، جذابیت ملی‌‌گرایان و پوپولیست‌‌ها در میان سایر کشورهای اروپایی همچنان قوی است و هنوز یک تهدید بالقوه به‌‌حساب می‌‌آیند. در اوایل این ماه، دموکرات‌‌های راست افراطی سوئد به‌عنوان دومین حزب بزرگ این کشور وارد پارلمان شدند و احتمالا در یک ائتلاف جناح راست در دولت آتی جایی برای خود دست و پا کند.

تاثیر اقتصادی کووید و اکنون جنگ در اوکراین، با بدهی ملی بالا و تورم سرسام‌‌آور، به‌شدت به احزاب میانه‌‌رو در سراسر اروپا آسیب رسانده است. چارلز آ.کوپچان، کارشناس اروپایی در شورای روابط خارجی می‌‌گوید که احزاب راست افراطی نه تنها احزاب میانه‌‌رو را به سمت راست سوق داده‌‌اند، بلکه این رویه «عادی‌‌شده» شده و میانه‌‌روها از ترس طرد شدن به این سمت میل پیدا کرده‌‌اند. او ادامه می‌‌دهد: «جهت حرکت سیاسی در حال تغییر است - ما قبل و در طول همه‌‌گیری یک موج میانه‌‌روی داشتیم، اما اکنون احساس می‌‌شود که میز سیاسی به سمت راست و پوپولیست‌‌ها متمایل شده و این یک اتفاق بزرگ است.» در زمان ماریو دراگی، نخست‌‌وزیر تکنوکرات، ایتالیا نقش مهمی در اروپای ضعیف شده، هم در مسائل حیاتی اقتصادی و هم در واکنش به حمله روسیه به اوکراین، ایفا کرد. اما ایتالیا اکنون از جریان اصلی اروپا دور شده است.

ایتالیایی که توسط ملونی رهبری می‌‌شود؛ هرچند در نهایت در خصوص بودجه‌های اروپا راه خواهند آمد، اما دیپلمات‌‌ها و تحلیلگران می‌‌گویند که در بهترین حالت، اجماع اروپا را از بین نمی‌‌برد؛ ولی می‌‌تواند سیاستگذاری‌‌ها را به‌شدت پیچیده کند. کوپچان تصریح می‌‌کند: «اگر ملونی و شرکای ائتلافی او در کنار دیگر رهبران پوپولیست و ضد بلوک در اتحادیه اروپا مانند ویکتور اوربان، نخست‌‌وزیر مجارستان و ماتئوش موراویتسکی، نخست وزیر لهستان، قرار گیرند، مطمئنا می‌‌توانند تاثیرات خود را بگذارند.» استفانو استفانینی، تحلیلگر و دیپلمات سابق ایتالیایی می‌‌گوید: همدستی ایتالیا با اوربان و شرکا، کابوس بروکسل است. برای بیش از ۱۰سال اتحادیه اروپا در ترس از غرق شدن در موج‌‌های ضد اروپایی به سر برده است. مجارستان یک درد بزرگ است؛ اما پیوستن نیروهای ایتالیا به مجارستان و لهستان یک چالش جدی برای جریان اصلی اتحادیه اروپا خواهد بود و این سایر راست افراطی‌‌های اروپا را علیه بلوک بسیج خواهد کرد.»

این ترس‌‌ها زمانی بیشتر می‌‌شود که اولین تبریک اروپایی به ملونی یکشنبه شب از مجارستان بود. بالاز اوربان، مدیر سیاسی ویکتور اوربان، در پیامی توییتری گفت: «در این شرایط سخت، بیش از هر زمان دیگری به دوستانی نیاز داریم که دیدگاه و رویکرد مشترکی نسبت به چالش‌‌های اروپا داشته باشند.»