ساز ناکوک ترکیه در ناتو

چند روز قبل از هدایت توافق برزگ در خصوص غلات اوکراین، این خودکامه ترکیه مجددا هشدار داد که ممکن است برنامه‌های ناتو برای پذیرش سوئد و فنلاند به‌عنوان عضو در ماه‌های آینده را وتو کند؛ اقدامی که باعث شرمساری عمیق ائتلاف و دولت بایدن در تلاش برای مقابله با روسیه خواهد بود. کنگره در این ماه نسبت به تعهد جو بایدن در نشست ناتو در اسپانیا در ماه گذشته مبنی بر فروش ده‌ها جنگنده اف-۱۶ به ترکیه ابراز تردید کرد.

اردوغان روز سه‌‌شنبه برای دیدار با ابراهیم رئیسی رئیس‌‌جمهور ایران و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه، به تهران سفر کرد. به گفته تحلیلگران، حضور اردوغان در کنار دو رقیب اصلی آمریکا، به‌عنوان رهبر یکی از کشورهای ناتو، در تضاد با خواست غربی‌‌ها درباره ایران و روسیه است. سپس روز جمعه، سخنگوی کاخ سفید نگرانی‌‌های ایالات متحده را درباره تهدیدهای اردوغان برای تهاجم جدید به شمال سوریه با هدف قرار دادن جنگجویان کُردِ مورد حمایت ایالات متحده که او آنها را تروریست می‌‌داند، تکرار کرد. روی هم رفته، اقدامات رجب طیب اردوغان - و توانایی محدود بایدن برای مقابله با دو رئیس‌‌جمهور ایران و روسیه - بر موقعیت منحصر به فرد رهبر ترکیه به‌عنوان یک متحد نظامی که اغلب در تضاد با دستور کار متحدان غربی‌‌اش حرکت می‌‌کند، تاکید دارد. برای مقامات ایالات متحده، این نقش اغلب دیوانه‌‌کننده است. الیزابت شکلفورد، افسر سابق سرویس خارجی با اشاره به سناتور محافظه‌‌کار دموکرات ویرجینیای غربی که مانع از اجرای برنامه داخلی بایدن شده است، گفت: «اردوغان اساسا جو منچین ناتو است.» او افزود: «او در تیم ما است، اما کارهایی انجام می‌دهد که به وضوح برای تیم ما خوب نیست. من تغییری در کارهای رجب طیب اردوغان نمی‌‌بینم.»

اما مقامات دولت بایدن می‌‌گویند که کنار گذاشتن اردوغان به‌طور کامل، یک گل به خودی خواهد بود. موقعیت کشور او در تقاطع شرق و غرب از نظر استراتژیک مهم است و به او اجازه می‌‌دهد با همسایگان مشکل‌‌سازتر گفت‌وگو کند؛ همان‌طور که در قرارداد غلات نشان داد که می‌‌تواند یک کریدور غیرنظامی از طریق دریای سیاه برای صادرات محصولات کشاورزی اوکراین ایجاد کند.

یک مقام ارشد آمریکایی گفت که بسیاری از رفتارهای مشکل‌ساز اردوغان تابعی از ضعف سیاسی او در ترکیه است؛ جایی که نرخ تورم در ماه گذشته به ۸۰درصد رسید. رجب طیب‌اردوغان به امید اینکه توجهات را از اقتصاد نادرست خود منحرف کند، به‌دلیل تهدید پ‌ک‌ک، یک جنبش جدایی‌طلب کرد در ترکیه و گروه‌های کرد در سوریه، به نمایش‌‌های ملی گرایی و عوام‌‌فریبی روی آورده است. عمده طرح‌های ناتو، از جمله گسترش پیشنهادی ائتلاف ۳۰عضوی ناتو، به‌‌منظور جذب سوئد و فنلاند، نیاز به موافقت متفق‌‌القول دارد. بایدن در ماه مه گفت که امیدوار است دو کشور بتوانند «به سرعت» به آنچه وی آن را ضربه استراتژیک بزرگ به پوتین می‌‌داند، بپیوندند.

اما اردوغان اعتراضات خود را در این زمینه مطرح کرده و از اینکه هر دو عضو جدید بالقوه از حزب پ‌ک‌ک حمایت سیاسی و مالی کرده‌‌اند، گله و شکایت دارد. البته باید اذعان کرد که این گروه کردتبار به‌دلیل سابقه حملات خشونت‌آمیزش از سوی آمریکا به‌عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده است. مقامات ایالات متحده و ناتو از ایجاد موانع از سوی ترکیه نگران هستند و آن را سد بزرگی بر سر گسترده شدن این ائتلاف نظامی می‌‌دانند. آنها معتقدند که اقدامات ترکیه به سود پوتین است؛ چراکه وی به‌‌دنبال تجزیه این ائتلاف است.

رهبران ناتو در نشست سران خود در ماه گذشته، زمانی که اردوغان با رهبران سوئد و فنلاند به توافق رسیدند، نفس راحتی کشیدند. این دو کشور متعهد شدند علیه سازمان‌های تروریستی اقدام کنند و به توافق‌نامه‌های استرداد با ترکیه بپیوندد. ترکیه می‌‌خواهد این دو کشور پناهی برای اعضای پ‌ک‌ک نباشد و آنها را به آنکارا تحویل دهد. به نظر می‌رسید که بایدن از این پیشرفت بسیار خوشحال بوده است. وی در جمع خبرنگاران به اردوغان گفت: «می‌‌خواهم به‌‌ویژه از شما به خاطر کاری که برای تنظیم وضعیت فنلاند و سوئد انجام دادید، تشکر کنم.» در این توافق‌نامه دو صفحه‌‌ای آمده است که سوئد و فنلاند به درخواست ترکیه برای اخراج یا استرداد مظنونان ترور به‌طور سریع و کامل رسیدگی خواهند کرد. این در حالی است که ادبیات این توافق‌نامه فاقد جزئیات بیشتر بوده و ادبیات آن کلی بوده است. در این شرایط مقامات ترکیه می‌‌گویند که انتظار استرداد بیش از ۷۰نفر را دارند. مشخص نیست که آیا سوئد و فنلاند موافقت خواهند کرد یا اگر این کار را نکنند، اردوغان چه واکنشی نشان خواهند داد. روز دوشنبه، رئیس‌‌جمهوری ترکیه هشدار داد که اگر خواسته‌هایش برآورده نشود، همچنان می‌‌تواند گسترش ناتو را متوقف کند.

 بایدن همچنین به اردوغان در اسپانیا گفت که از فروش ۴۰جت جنگنده اف-۱۶ آمریکایی که ترکیه در پاییز گذشته درخواست کرده بود، همراه با ارتقای فناوری ده‌ها جنگنده که قبلا مالک آن است، حمایت می‌‌کند. ترکیه مصرا خواستار جنگنده‌های آمریکایی است؛ اما دولت ترامپ در سال۲۰۱۹ پس از اینکه اردوغان در یکی از اقدامات گیج‌‌کننده‌‌ خود، سامانه موشکی ضدهوایی اس-۴۰۰ روسیه را به‌دلیل سرپیچی از ایالات متحده خریداری کرد، برنامه‌های فروش جنگنده‌های پیشرفته اف-۳۵ به این کشور را در سال۲۰۱۹ لغو کرد. تایید کنگره ممکن است داده نشود.مشخص نیست که اردوغان قصد دارد با ایجاد این‌گونه چالش‌ها مانع گسترش ناتو شود یا اینکه می‌‌خواهد آمریکا را وادار به تنظیم یک قرارداد قطعی برای تحویل جنگنده‌های اف-۱۶ کند. در این ماه، مجلس نمایندگان اصلاحیه‌‌ای را در لایحه سیاست نظامی سالانه تصویب کرد که در آن بایدن باید تایید کند که هرگونه فروش جنگنده‌های آمریکایی در راستای منافع ملی حیاتی این کشور است و همچنین واشنگتن باید مطمئن شود که ترکیه از این جت‌‌ها برای نقض حریم هوایی یونان و دریای اژه استفاده نخواهد کرد. یونان همسایه دریایی و هم‌‌پیمان ناتوی ترکیه بوده که آنکارا درگیر یک مناقشه شدید ارضی با آتن است.

کریس پاپاس، نماینده دموکرات نیوهمپشایر و حامی اصلاحیه، همچنین به خرید سامانه موشکی روسیه توسط اردوغان و موضع مبهم در قبال حمله روسیه به اوکراین اشاره کرد. اردوغان این حمله را «غیرقابل قبول» خوانده است؛ اما به تحریم‌‌های اعمال شده توسط ایالات متحده و متحدانش علیه روسیه نپیوسته است. پاپاس گفت: «دیگر بس است. ترکیه در اوکراین در هر دو طرف حصار بازی می‌‌کند. آنها متحد قابل اعتمادی نبوده‌‌اند که بتوانیم روی آن حساب کنیم.» وی افزود: «من فکر می‌‌کنم دولت بایدن باید موضع محکم‌‌تری اتخاذ کند.»

زمانی که کاخ سفید رسما از کنگره درخواست کند که فروش هواپیماها را تایید کند، بایدن به حمایت سایر اعضای با نفوذی که به‌شدت از اردوغان انتقاد کرده‌‌اند، از جمله باب منندز، رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی سنا، نیاز خواهد داشت. منندز قبلا این سوال را مطرح کرده بود که آیا ترکیه اصلا به ناتو تعلق خاطر دارد یا خیر؟ ‌در جلسه استماع ماه گذشته درباره توسعه پیشنهادی ناتو، او گفت: «در اصل، نگرانی‌‌های اساسی ترکیه که مانع از این روند می‌‌شود، فقط به نفع پوتین است.» منندز همچنین ماه گذشته به همراه همتای جمهوری‌‌خواه خود در کمیته روابط خارجی، سناتور جیم ریش از آیداهو، بیانیه‌‌ای صادر کرد و به‌شدت به اردوغان درباره حمله به شمال سوریه هشدار داد.

رئیس دموکرات کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان، گریگوری دبلیو میکس، نماینده نیویورک و همتای جمهوری‌‌خواه او، مایکل مک کال نماینده تگزاس، به آنها پیوستند. در این بیانیه، قانون‌‌گذاران گفتند که تهاجم احتمالی «نتایج فاجعه‌‌بار» خواهد داشت و عملیات‌‌های محلی علیه بقایای داعش را مورد تهدید قرار می‌‌دهد و بحران انسانی سوریه را تشدید می‌‌کند.

اخبار مرتبط