دیوید بیزلی، رئیس غذای سازمان ملل متحد روز چهارشنبه از ولادیمیر پوتین، رئیس‌‌جمهوری روسیه درخواست کرد که این بنادر را از محاصره خارج کند. برنامه جهانی غذای سازمان ملل به ۱۲۵میلیون نفر غذا می‌‌دهد و ۵۰درصد غلات خود را از اوکراین می‌‌خرد. اینترفاکس روز پنج‌شنبه به نقل از آندری رودنکو، معاون وزیر امور خارجه روسیه گفت: «شما نه تنها باید به فدراسیون روسیه متوسل شوید، بلکه در وهله اول باید به مجموعه دلایلی که باعث بحران غذایی کنونی شده‌‌اند، عمیق‌‌تر نگاه کنید. تحریم‌هایی که توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا علیه روسیه اعمال شده است و در تجارت آزاد عادی، شامل محصولات غذایی از جمله گندم، کود و غیره تداخل دارد، می‌‌تواند عامل مهمی در این بحران باشد.» تصمیم روسیه برای اعزام نیروهای خود به اوکراین تقریبا سه‌ماه پیش، اوکراین را از استفاده از بنادر اصلی خود در دریای سیاه و آزوف منع کرد و صادرات غلات این کشور را در این ماه در مقایسه با یک سال گذشته به بیش از نصف کاهش داد. روسیه و اوکراین روی هم نزدیک به یک‌سوم عرضه جهانی گندم را تشکیل می‌‌دهند. اوکراین همچنین صادرکننده عمده ذرت، جو، روغن آفتابگردان و روغن کلزا است؛ درحالی‌که روسیه و بلاروس - که از مسکو در مداخله در اوکراین حمایت کرده و همچنین تحت تحریم است - بیش از ۴۰ درصد از صادرات جهانی پتاس، این ماده مغذی را به خود اختصاص داده‌‌اند.

بازدید مقام روس از اوکراین

همزمان با تقویت مواضع دفاعی روسیه در مناطق تحت تصرف در جنوب اوکراین و اتخاذ تدابیری برای اعمال سلطه سیاسی و فرهنگی بر مردم محلی، یک مقام بلندپایه روسی این هفته از منطقه بازدید کرد و برنامه‌هایی را برای کنترل زیرساخت‌‌های حیاتی از جمله بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌‌ای اروپا تشریح کرد. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، مارات خوسنولین معاون نخست‌‌وزیر روسیه در امور زیربنایی گفت: «من معتقدم آینده منطقه در دست خانواده‌‌‌های دوستدار روسی است. من به اینجا آمدم تا حداکثر فرصت‌ها را برای یکپارچگی فراهم کنم.» درحالی‌که مشخص نیست که آیا اظهارات خوسنولین منعکس‌‌کننده سیاست رسمی کرملین است یا خیر. ولادیمیر وی.پوتین رئیس‌‌جمهوری روسیه نگفته است که قصد دارد با سرزمین‌هایی که خارج از منطقه دونباس شرقی اوکراین تصرف شده است چه کند. به نظر می‌رسد که آنها در پی پیاده‌‌سازی «روسیه‌سازی» در مناطق تحت تصرف هستند. مسکو پیش از این اقدام به معرفی ارز روسیه، انتصاب سیاستمداران محلی مورد علاقه کشورش، اصلاح برنامه‌های درسی مدارس، تغییر مسیر سرورهای اینترنتی از طریق روسیه و قطع جمعیت از پخش برنامه‌های اوکراینی کرده است. مقامات اوکراینی، مسکو را به اخراج اجباری هزاران نفر به روسیه متهم کرده‌‌اند و از برخی سختگیری‌‌ها بر ساکنان برخی از سرزمین‌‌های تصرف‌‌شده برای اعمال حاکمیت روسیه گفته‌‌اند.

کرملین تلاش کرده است تا اقدامات خود را مطابق با اراده مردم نشان دهد. دیمیتری اس.پسکوف، سخنگوی کرملین اهمیت اظهارات خوسنولین را نادیده گرفت و گفت که فقط مردم محلی می‌‌توانند درباره سرنوشت این مناطق تصمیم بگیرند. اما یک مقام آمریکایی در این ماه هشدار داد که کرملین می‌‌تواند با برگزاری انتخابات «ساختگی» به‌‌دنبال الحاق منطقه دونباس و خرسون، منطقه عمدتا تحت کنترل روسیه باشد؛ همان منطقه‌‌ای که خسنولین از آن بازدید کرد. به نظر می‌‌رسد برخی از مقامات روسیه به این سمت در حال حرکت هستند. روز پنج‌شنبه گروهی از قانون‌گذاران روسی لایحه‌‌ای را ارائه کردند که به پوتین اجازه می‌‌دهد «دولت‌های موقت در سرزمین‌‌هایی که ارتش روسیه در آنها عملیات نظامی انجام می‌‌دهد» ایجاد کند. تحلیلگران موسسه مطالعات جنگ، یک اندیشکده در واشنگتن می‌‌گوید که «گزارش‌های بسیار متفاوت» از تاریخ‌‌های احتمالی همه‌‌پرسی در خرسون، همراه با تکذیب رسمی طرح‌های الحاق منتشر شده است.

آینده مبهم اقتصاد روسیه

پس از اینکه تحریم‌‌های سفت و سخت غربی‌‌ها علیه روسیه اعمال شد، کارخانه خودروسازی «آوتوتور» در کالینینگراد که یک کارخانه مونتاژ است، یک زمین ۱۰هکتاری در اختیار کارکنان خود در جوار کارخانه قرار داد تا در شرایط وضعیت سخت اقتصادی با خرید دانه و کاشت سیب‌‌زمینی، یک حاشیه امنیت غذایی درست کنند. به نوشته روزنامه نیویورک‌‌تایمز، در مسکو، خریداران شکایت داشتند که یک کیلوگرم موز از ۶۰ روبل به ۱۰۰ روبل رسیده است؛ درحالی‌که در ایرکوتسک، یک شهر صنعتی در سیبری، قیمت لوازم بهداشتی زنانه در یک فروشگاه دوبرابر شده و به ۷دلار رسیده است. بانک‌ها در واکنش به کمبود کاغذ، رسیدهای مشتری‌‌ها را کمتر کرده‌‌اند. تولیدکنندگان لباس می‌‌گویند که دکمه‌هایشان تمام شده است. بانک فنلاند در تحلیلی در این ماه گفت: «چشم‌‌انداز اقتصادی روسیه تاریک است.» روسیه با آغاز یک جنگ علیه اوکراین، فقیرتر شدن را انتخاب کرده و از نظر اقتصادی نفوذ کمتری پیدا خواهد کرد.» حتی بانک مرکزی روسیه نرخ تورم خیره‌‌کننده‌‌ای را بین ۱۸ تا ۲۳درصد در سال جاری و کاهش کل تولید را تا ۱۰درصد پیش‌‌بینی کرده است. درک تاثیر جنگ و تحریم‌‌ها بر اقتصاد روسیه در زمانی که حتی استفاده از کلمات «جنگ» و «حمله» در روسیه غیرقانونی است، کار آسانی نیست. ولادیمیر پوتین تاکید کرده است که اقتصاد در حال مقابله با اقدامات اعمال‌شده توسط ایالات متحده، اروپا و دیگران است. مانورهای مالی انجام‌شده توسط مسکو در ابتدا به کاهش آسیب اقتصادی کمک کرد. در آغاز درگیری، بانک مرکزی برای تثبیت ارز، نرخ بهره را دو برابر کرد و به ۱۹درصد رساند و اخیرا توانست نرخ بهره را به ۱۴درصد کاهش دهد. روبل در بالاترین سطح خود در بیش از دو سال گذشته معامله می‌‌شود. به گفته ریستاد انرژی، اگرچه روسیه مجبور شده است نفت را با تخفیف بفروشد، اما افزایش سرسام‌‌آور قیمت‌‌های جهانی باعث شده است که درآمدهای مالیاتی نفت امسال با وجود کاهش تولید به بیش از ۱۸۰میلیارد دلار برسد. تحویل گاز طبیعی هم ۸۰میلیارد دلار دیگر به خزانه‌‌داری مسکو اضافه خواهد کرد. در هر صورت، پوتین سیگنال‌های اندکی مبنی بر کاهش حملات خود به اوکراین به‌دلیل فشار غربی‌‌ها ارسال کرده است. نشانه‌هایی مانند کاشت مواد غذایی در جوار ساختمان آوتوتور، همراه با کمبود مواد غذایی و افزایش قیمت‌‌ها حاکی از وجود برخی ناراحتی‌‌ها در اقتصاد روسیه است و حالا تبعات این جنگ دامن برخی از مشاغل و کارگران روسیه را گرفته است. تحلیلگران می‌‌گویند که نبود فناوری‌‌های به‌‌روز نسبت به کشورهای غربی، آسیب عمیق و پایداری را به اقتصاد روسیه وارد خواهد کرد. لورا سولانکو، مشاور ارشد موسسه بانک فنلاند برای اقتصادهای نوظهور گفت: «دوران واقعا سخت برای اقتصاد روسیه هنوز روی خود را به‌طور کامل نشان نداده است.» سولانکو تصریح کرد که موجودی لوازم و قطعات یدکی که کسب‌وکارها را در روسیه پر سر و صدا نگه می‌‌دارد، طی چند ماه تمام خواهد شد. در عین حال، فقدان فناوری پیشرفته و سرمایه‌‌گذاری از خارج، ظرفیت تولید روسیه را در آینده مختل خواهد کرد.

ساز مخالف اوربان

ویکتور اوربان، نخست‌‌وزیر مجارستان، به‌شدت در برابر تحریم نفت روسیه توسط اروپا مقاومت کرده و گفته است که این تحریم‌‌ها اقتصاد کشورش را ویران می‌‌کند. البته فقط اقتصاد کشورش را ویران نمی‌کند، بلکه وعده‌های پوپولیستی‌اش هم به بن‌‌بست می‌‌خورد و آینده سیاسی او را به مخاطره می‌اندازد. سود مجارستان از نفت‌خام روسیه به این سیاست اوربان بیشتر دامن زده است. شرکت انرژی مجارستانی «مول»- یکی از بزرگ‌ترین و سودآورترین شرکت‌های اروپای مرکزی - که به لطف عرضه‌های ارزان نفت و گاز روسیه سرشار از پول نقد شده است، ماه گذشته اعلام کرد که سود سهام ۶۵۲میلیون دلاری را به سهامدارانش پرداخت خواهد کرد.

بیش از ۶۵میلیون دلار از این مبلغ به یک بنیاد آموزشی تحت مدیریت خصوصی که سال گذشته میزبان تاکر کارلسون، مجری فاکس‌‌نیوز در فستیوال کارشناسان جناح راست در مجارستان بود، خواهد رفت. این موسسه به آمریکایی‌‌های محافظه‌‌کار و اروپایی‌‌هایی که به‌‌دنبال پناهگاهی امن هستند، کمک هزینه‌ها و بورسیه‌های تحصیلی داده است. محافظه‌‌کاران سراسر دنیا سال‌ها است که ستایشگر سیاست‌‌های ضدمهاجرتی اوربان هستند. با این حال حمله روسیه به اوکراین و مخالفت برخی از محافظه‌‌کاران با اقدام کرملین، فاصله‌‌ای بین آنها و اوربان انداخته است. یک موسسه اقتصادی به‌‌نام «پالیسی سولوشنز» در بوداپست می‌‌گوید که نفت و گاز ارزان روسیه برای وعده‌های پوپولیستی اوربان بسیار حائز اهمیت است و درحالی‌که سایر نقاط اروپا با افزایش قیمت گاز روبه‌رو شده است، این کشور هنوز به قیمت پایین، گاز و انرژی را به مجارستانی‌‌ها می‌‌رساند. این وابستگی انرژی حتی دوستان اوربان را در کالج ماتیاس کوروینوس، بنیاد آموزشی نزدیک به محافظه‌‌کاران مجارستان نگران کرده است.

هدف بایدن از تحریم‌‌ها

مقامات فعلی و سابق ایالات متحده می‌‌گویند که دولت بایدن در حال توسعه برنامه‌هایی است که هدف بلندمدت آن از بین بردن نقش مرکزی روسیه در اقتصاد جهانی انرژی است. این گام بزرگی است که می‌‌تواند ایالات متحده را در مسیر درگیری سیاسی با چین، هند، ترکیه و سایر کشورهایی که نفت روسیه را خریداری می‌‌کنند، قرار دهد. تدابیر پیشنهادی شامل اعمال سقف قیمتی بر نفت روسیه برای حمایت از تحریم‌‌های ثانویه است که خریداران خارجی را که از محدودیت‌‌های ایالات متحده پیروی نمی‌‌کنند با ممانعت از تجارت با شرکت‌های آمریکایی و کشورهای شریک مجازات می‌‌کند. درحالی‌که ولادیمیر پوتین در حال جنگ با اوکراین است، ایالات متحده و متحدانش تحریم‌‌هایی را علیه روسیه اعمال کرده‌‌اند که اقتصاد این کشور را تحت تاثیر قرار داده است. اما به گفته مقامات و کارشناسان، روسیه همچنان نزدیک به ۲۰میلیارد دلار در ماه از فروش نفت به‌دست می‌‌آورد و این می‌‌تواند درگیری شدید در شرق اوکراین را حفظ کند و به تامین مالی بیشتر این جنگ منجر شود. مقامات آمریکایی می‌‌گویند اکنون سوال اصلی این است که چگونه می توان مسکو را از این پول دور نگه داشت و در عین حال اطمینان حاصل کرد که عرضه جهانی نفت کاهش نمی‌‌یابد؛ چراکه افزایش قیمت نفت می‌تواند به سود پوتین باشد و تورم را در ایالات متحده و جاهای دیگر بدتر کند. با نزدیک شدن به انتخابات کنگره ایالات متحده، بایدن گفته است که اولویت اصلی مقابله با تورم است. درحالی‌که مقامات ایالات متحده می‌‌گویند که نمی‌خواهند فورا مقادیر زیادی نفت روسیه را از بازار خارج کنند، آنها تلاش می‌‌کنند کشورها را وادار کنند تا در ماه‌های آینده از این واردات خودداری کنند. هدف آمریکا از ممنوعیت فروش فناوری‌‌های حیاتی به روسیه تا حدودی فلج کردن شرکت‌های نفتی این کشور طی سال‌های متمادی است. مقامات آمریکایی می‌‌گویند که با کمرنگ شدن نقش و نفوذ صنعت روسیه، بازار در نهایت تعدیل خواهد شد. صنعت نفت روسیه در حال حاضر تحت فشار است. ایالات متحده واردات نفت روسیه را در ماه مارس ممنوع کرد و اتحادیه اروپا امیدوار است به زودی اقدام مشابهی را اعلام کند. وزرای خارجه این کشورها روز دوشنبه درباره تحریم احتمالی در بروکسل گفت‌وگو کردند. گروه ۷ کشور صنعتی که شامل بریتانیا، ژاپن و کانادا می‌‌شود، در این ماه توافق کردند که به تدریج واردات نفت روسیه را متوقف کنند و وزیران دارایی آنها این هفته در شهر بن آلمان برای بحث درباره جزئیات دیدار می‌‌کنند. آنتونی جی.بلینکن، وزیر امور خارجه، روز یکشنبه در برلین در پاسخ به سوالی درباره تحریم‌‌های انرژی در آینده در کنفرانس خبری سازمان پیمان آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو گفت: «این اتفاق یک‌شبه حاصل نمی‌‌شود؛ اما اروپا به وضوح در مسیر حرکت قاطعانه در این مسیر قرار دارد.» جنت یلن، وزیر خزانه‌‌داری روز پنج‌شنبه در سخنرانی خود در بن، پس از انتشار این خبر به‌صورت آنلاین گفت که او و همتایان خارجی‌‌اش درباره گزینه‌هایی برای کاهش درآمدهای نفتی روسیه بحث کرده‌‌اند. یلن به خبرنگاران گفت: «هدف این است که مقداری از نفت روسیه را در بازار حفظ کنیم تا قیمت‌‌های جهانی را پایین نگه داریم تا اثرات منفی ناخواسته‌‌ای بر کشورهای ثالث نداشته باشیم.» یلن به محدودیت‌‌های قیمتی، تعرفه‌ها و تحریم‌‌های ثانویه به‌عنوان راه‌های ممکن برای کاهش درآمدهای نفتی روسیه بدون افزایش قیمت‌‌ها در سطح جهانی اشاره کرد.

بر اساس گزارش جدید آژانس بین‌‌المللی انرژی در پاریس، صادرات نفت روسیه در ماه آوریل افزایش یافت و افزایش قیمت‌‌ها به این معناست که روسیه امسال ۵۰درصد بیشتر از مدت مشابه در سال ۲۰۲۱ درآمد کسب کرده است. هند و ترکیه، به‌عنوان یکی از اعضای ناتو، خرید خود را افزایش داده‌اند. کره‌جنوبی کمتر خرید می‌‌کند؛ اما همچنان مشتری اصلی است، همان‌طور که چین از تحریم‌‌های ایالات متحده انتقاد می‌‌کند، بی‌‌توجه به هشدارها خرید خود را ادامه می‌‌دهد. نتیجه اینکه هنوز دلارهای نفتی به خزانه روسیه واریز می‌‌شود. مقامات آمریکایی به دنبال این هستند که «چه کاری می‌‌توان در کوتاه‌‌مدت انجام داد تا درآمدهای کرملین از فروش نفت را کاهش دهند و مطمئن شوند که کشورهای خارج از ائتلاف تحریم‌‌ها، مانند چین و هند، با خرید بیشتر نفت، به رژیم تحریم‌‌ها آسیبی وارد نمی‌‌کنند.» به گفته مقامات آمریکایی که به شرط ناشناس ماندن درباره سیاست‌‌هایی که هنوز در حال بررسی داخلی هستند، صحبت کردند، دولت بایدن انواع تحریم‌‌های ثانویه مختلف را از نظر می‌‌گذراند؛ اما هنوز روی یک اقدام مشخص تصمیم نگرفته است.

شرکت‌های بزرگ خارجی معمولا به‌دلیل اینکه تبعات همکاری با کشورهای مورد تحریم را می‌‌دانند، از خرید نفت خودداری می‌‌کنند. ریچارد نفیو، محقق دانشگاه کلمبیا که یکی از مقامات ارشد تحریم‌‌ها در دولت اوباما و بایدن بود، گفت: «اگر ما درباره حدود و مرزهای تجارت با روسیه صحبت ‌‌کنیم، فکر می‌‌کنم تحریم‌‌های ثانویه می‌‌تواند موثر باشد. این به آن معناست که ما به سایر کشورها می‌گوییم: اگر با روسیه تجارت کنید، نمی‌‌توانید با ایالات متحده تجارت کنید.» اما تحریم‌‌ها سابقه متفاوتی دارند. انزوای شدید اقتصادی تغییر چندانی در رفتار دولت‌ها از کره‌‌شمالی گرفته تا کوبا و ونزوئلا نداشته است. یکی از اقداماتی که مقامات آمریکایی درباره آن بحث می‌‌کنند این است که شرکت‌های خارجی را ملزم می‌‌کند که قیمت نفت روسیه را کمتر از بازار بپردازند - در غیر این صورت از تحریم‌‌های ایالات متحده رنج می‌‌برند. واشنگتن برای نفت روسیه قیمتی تعیین خواهد کرد که بسیار کمتر از ارزش بازار جهانی است که در حال حاضر بیش از ۱۰۰ دلار در هر بشکه است. آخرین بودجه روسیه قیمت نفت این کشور را بالای ۴۰دلار تعیین کرد. سقف قیمت بدون افزایش هزینه‌های جهانی انرژی، سود روسیه را کاهش می‌‌دهد.