آب‌باریکه چینی

حتی روسیه و چین تجارت خود را عمدتا با دلار و یورو انجام می‌دهند. «الکساندرا استیونسون» و «کیث برادشر» در گزارش ۱۱ مارس در نیویورک‌تایمز نوشتند، علاوه بر این، خطرات کمک به روسیه برای جلوگیری از ویرانی اقتصادی ممکن است برای چین بیشتر از هر پاداش احتمالی باشد. بخش زیادی از اقتصاد خود چین به دلار آمریکا و ساختمان مالی آن وابسته است. شرکت‌های چینی در سراسر جهان فعال هستند و از سیستم مالی آمریکا برای پرداخت حقوق کارکنان، خرید مواد و سرمایه‌‌گذاری استفاده می‌‌کنند. چین بزرگ‌ترین صادرکننده جهان است و برای خرید کالاهایش عمدتا به دلار پول پرداخت می‌شود. اگر پکن با تحریم‌‌های روسیه مخالفت کند، ثبات مالی خودش به خطر می‌‌افتد آن هم در زمانی که رهبران آن بر احتیاط تاکید کرده‌‌اند. علاوه بر این، معدود خطوط نجاتی که رهبران چین می‌‌توانند عملا به روسیه ارائه دهند، به اندازه کافی قوی نیستند که به این کشور کمک کنند تا در برابر «خاموشی مالی» ایالات متحده و متحدانش جان سالم به در ببرد.

این می‌تواند معاملات فرامرزی را تسهیل کند: یعنی به چین اجازه می‌دهد به فروش بسیاری از کالاها(یی که برای بقیه جهان تولید می کند) به مسکو ادامه دهد. این امر می‌تواند سرمایه‌گذاری ارزانی در شرکت‌های انرژی روسیه به دنبال داشته باشد. همچنین می‌تواند به بانک مرکزی روسیه اجازه دهد که مقداری از آن ۱۴۰میلیارد دلاری را که در اوراق قرضه چینی در اختیار دارد، نقد کند. پکن حتی می‌‌تواند یک بانک سرکش راه‌‌اندازی کند تا به جابه‌جایی پول روسیه کمک کند؛ همان‌طور که برای ایران و کره‌شمالی انجام داده است. هیچ‌یک از این اقدامات برای متعادل کردن تحریم‌‌ها علیه روسیه- که شامل قطع کردن بزرگ‌ترین بانک‌‌های روسیه از سیستم مالی جهانی و ممنوعیت واردات نفت و گاز توسط ایالات متحده می‌شود- کافی نخواهد بود. «اسوار پراساد» اقتصاددان دانشگاه کرنل می‌گوید: «چین قایق در حال غرق شدن اقتصاد روسیه را نجات نخواهد داد» اما او افزود که «شاید به آن قایق اجازه دهد کمی بیشتر شناور بماند و با آهستگی بیشتری غرق شود.»

دوستی عمیق بین «شی جین‌پینگ» رهبر چین و «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهور روسیه، به نزدیک‌تر شدن این دو کشور نسبت به دهه ۱۹۵۰ کمک کرده است؛ یعنی زمانی که مائو با جوزف استالین و سپس نیکیتا خروشچف همکاری نزدیک داشت. گرم شدن روابط دیپلماتیک بر اساس تمایل مشترک برای پایان دادن به آنچه چین و روسیه به عنوان هژمونی اقتصادی و ژئوپلیتیک آمریکا می‌‌دانند، بنا شد. هنگامی که شی و پوتین در آستانه بازی‌های المپیک پکن با هم ملاقات کردند، اعلام کردند که پیوند بین دو کشور «هیچ محدودیتی» ندارد. تهاجم روسیه به اوکراین، چند روز پس از پایان بازی‌‌ها، ایالات متحده و سایر کشورهای صنعتی را وادار کرد که موجی از تحریم‌‌ها را با هدف ویران کردن اقتصاد روسیه اعمال کنند. چین بارها از این اقدامات انتقاد کرده است. نخست‌وزیر «لی کچیانگ» روز جمعه در کنفرانس خبری سالانه خود این مساله را تکرار کرد و گفت: «تحریم‌های مربوطه به بهبود اقتصاد جهان لطمه می‌زند و این به نفع هیچ‌کس نیست.» اما انتقاد از تحریم‌ها یک چیز است و مخالفت با نظم مالی جهانی و خطر تحریم در داخل کشور هم چیز دیگری است. پکن قبلا نشانه‌هایی مبنی بر عدم تمایل به انجام دومی ارائه کرده است. «بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیایی» به رهبری چین - بانک سرمایه‌گذاری که واشنگتن آن را رقیب بانک جهانی می‌داند - هفته گذشته اعلام کرد که وام‌های خود به روسیه و بلاروس را به‌دلیل جنگ در اوکراین متوقف خواهد کرد. برخی از بانک‌های چینی تامین مالی کالاهای روسیه را کاهش داده‌اند. «ریموند یونگ» از بانک ANZ گفت: «بانک‌‌های چینی در تلاش هستند تا میزان مواجهه و تعامل خود با روسیه را کاهش دهند. می‌‌توان گفت که این نظریه که چین یک جایگزین مالی برای روسیه ارائه می‌‌کند، همچنان محل سوال است.» با این وجود، یک مقام ارشد بانکی چین هفته گذشته گفت که بانک‌ها لزوما روابط خود را با همتایان روسی خود قطع نمی‌کنند. «گوئو شوکینگ» رئیس کمیسیون تنظیم مقررات بانکی و بیمه چین گفت: «ما در چنین تحریم‌‌هایی شرکت نخواهیم کرد و به حفظ عادی مبادلات اقتصادی، تجاری و مالی با طرف‌‌های مربوطه ادامه می‌‌دهیم.» با انباشته شدن تحریم‌ها، حفظ این روابط اقتصادی بدون ریسک بیشتر سخت‌تر می‌شود و گزینه‌های چین برای کمک به روسیه در حال کاهش است. کشورهای غربی روسیه را از سوئیفت محروم کرده‌‌اند و در عمل بانک‌های روسی را از نظام مالی بین‌المللی بیرون کرده‌اند.

چین در حال توسعه یک سرویس جایگزین برای موسسات مالی به‌منظور برقراری ارتباط تراکنش‌های فرامرزی به جای سوئیفت است. اما این سرویس در مقیاس کوچکی عمل می‌کند و نمی‌تواند عملکردی همچون سوئیفت داشته باشد. پس از توقف فعالیت‌های «ویزا» و «مسترکارت» در روسیه، چندین بانک روسی به UnionPay چین روی آوردند که گزینه‌های پرداخت را در حدود ۱۸۰ کشور ارائه می‌دهد. برای اینکه چین پردازش پرداخت خود را ارائه دهد، معاملات نباید به دلار باشد تا از مجازات جلوگیری شود. سپس پولی است که روسیه در چین دارد. روسیه از طریق ذخایر بانک مرکزی، سرمایه‌‌گذاری‌‌های دولتی و یک قرارداد وام طولانی مدت می‌‌تواند به سرعت معادل بیش از ۱۶۰میلیارد دلار یا حدود ۱۶ماه از فروش نفت و گاز طبیعی روسیه به اتحادیه اروپا و ایالات متحده را در چین جذب کند.

بخش بزرگی از این پول - حدود ۱۴۰ میلیارد دلار - در اوراق قرضه و رنمینبی است. مابقی به توافقات بین بانک‌‌های مرکزی دو کشور مربوط می‌‌شود که هرکدام را متعهد به وام‌‌های کوتاه‌‌مدت و بدون بهره به ارزش ۲۴میلیارد دلار در مواقع اضطراری می‌‌کنند. یک گزینه پرمخاطره‌تر از نظر دیپلماتیک این است که چین از طریق یک بانک کوچک چینی که به‌طور خاص برای دور زدن تحریم‌ها تاسیس شده است، برای روسیه پولشویی کند. این همان کاری است که «شرکت ملی نفت چین» در سال ۲۰۰۹ با خرید یک بانک کوچک در استان سین کیانگ در شمال غربی چین انجام داد و نام آن را به «بانک کونلون» تغییر داد. این بانک به ایران کمک کرد تا صدها میلیون دلار تراکنش انجام دهد. در سناریوی مشابهی، یک شرکت نفتی چینی می‌‌تواند به جای پرداخت مستقیم به یک شرکت نفتی روسی برای نفت‌خام، به یک شرکت صوری و نیروهای دفتری آن در چین «هزینه مشاوره» بسیار زیادی برای تجارت نفت از طرف خود بپردازد. با این حال، در نهایت، چنین عملیاتی احتمالا تعطیل خواهد شد. این همان چیزی است که پس از تحریم بانک کونلون توسط خزانه‌داری ایالات متحده در سال۲۰۱۲ اتفاق افتاد. در سناریویی دیگر، شرکت های چینی با حمایت دولتی می‌توانند سهام کشورهای غربی را در برخی از بزرگ‌ترین شرکت‌های نفت و گاز روسیه به‌دست آورند. غول‌‌های آمریکایی و اروپایی مانند «شل» و «بریتیش پترولیوم» اعلام کرده‌‌اند که از سرمایه‌‌گذاری مشترک خود در روسیه به‌دلیل این حمله خارج خواهند شد؛ اما خریداران زیادی به جز شرکت‌های دولتی چین وجود ندارند.

 

اخبار مرتبط