همسویی دوجانبه

محمود فاضلی پژوهشگر مسائل بین الملل همزمان با آغاز مذاکرات هسته‌‌ای در وین، اسرائیل بین تهدید نظامی علیه ایران و تحرک‌بخشی به ارتباط‌گیری‌‌های دیپلماتیکش در نوسان است. مسوولان اسرائیلی که مدعی‌‌اند هیچ انتظار مثبتی از مذاکرات وین وجود ندارد، لحن خود را تشدید کرده‌‌اند. اگرچه دولت در سرزمین‌‌های اشغالی تغییر کرده ولی سیاست‌ها در قبال تهران، تغییری نکرده و موضع اسرائیل ‌‌مانند سابق است. نخست‌وزیر اسرائیل اعتقاد دارد «از تمایل به لغو تحریم‌ها و اجازه ورود میلیاردها دلار به ایران در ازای محدودیت‌‌های ناکافی بر برنامه هسته‌‌ای این کشور، بسیار نگران است. این پیامی است که ما به آمریکایی‌‌ها و سایر کشورهای مذاکره‌کننده با ایران ارسال می‌کنیم.» البته اعتماد آمریکایی‌‌ها به دولت جدید اسرائیل کم است و خط مشی آنها متفاوت است. آمریکا همچون اروپایی‌‌ها تمایلی به حملات غیرمعمول یا تهاجمی‌‌تر از گذشته ندارد. آمریکایی‌‌ها به همتایان اسرائیلی خود هشدار داده‌‌اند که اقدامات مکرر علیه تاسیسات هسته‌‌ای ایران می‌تواند از لحاظ تاکتیکی راضی‌کننده باشد اما قطعا غیر‌سازنده هستند.

اسرائیل مدعی است ایران یک تهدید است و باید اول روی تهران فشار آورد و این تنها راه کاستن از سرعت حرکت ایران است. فعالیت‌‌های اسرائیل هم چندان تعیین‌کننده نبوده است و به‌‌عبارت دیگر، بیش از یک دهه خرابکاری و ترور هدفمند دانشمندان ایرانی، شاید گاه باعث کند شدن برنامه هسته‌‌ای ایران شده باشد ولی آن را متوقف نکرده است. اتفاق نظر و وحدتی که در سطح بین‌المللی بین نتانیاهو و ترامپ وجود داشت، با کنار رفتن آنها از قدرت، از بین رفت. اسرائیلی‌‌ها به دستگاه اداری کاخ سفید اعتمادی ندارند و در اصلی‌‌ترین پرونده‌‌ای که برای آن نگرانی دارند، خودشان را «شکننده» می‌‌بینند. آنها بر این باور هستند که آمریکایی‌‌ها، نه استراتژی دارند و نه خط قرمز. به‌‌همین دلیل است که بسیاری از کشورهای عربی و از جمله عربستان، ارتباط‌گیری دوباره با ایران را آغاز کرده‌‌اند.به‌‌نظر می‌رسد امکانات فشار متقابل از سوی ایران و اسرائیل، هم چندان فعال نیست. تحریم‌های آمریکایی باعث شده است ایران خیلی وابسته به غرب نباشد. تهران توافقی برای همکاری‌‌های استراتژیک با چین در ماه مه ۲۰۲۱ امضا کرده است.

نفتالی بنت اخیرا در جلسه هیات وزیران تاکید کرد که «همه دولت، با یک صدا سخن می‌گوید». پیام‌‌‌‌هایی به آمریکا و دیگر کشورهای مذاکره‌کننده هسته‌‌ای (چین، روسیه، فرانسه، انگلیس و اتحادیه اروپایی) ارسال شده است که هم قاطعانه است و هم نگران‌کننده. در این پیام‌‌ها آمده است «‌اسرائیل از نیت برداشته شدن تحریم‌های ضد ایرانی که اجازه می‌دهد میلیاردها دلار به سوی این کشور سرازیر شود و سخت‌گیری‌‌ها در زمینه هسته‌‌ای ایران نیز رضایت‌بخش نیست، بسیار ناراحت است.» او مشخص نکرده که مقصود او از «رضایت‌بخشی» چیست؟ نخست‌‌وزیر اسرائیل، اخیرا  در اظهاراتی گستاخانه از جهان خواسته است «تسلیم باج‌گیری هسته‌‌‌‌ای ایران نشود».

در همین راستا «یاییر لاپید» وزیر خارجه اسرائیل در سفر اخیرش به لندن دیدارهایی با همتایان انگلیسی و فرانسوی‌‌اش را در دستور کار داشت. این رفتار محتاطانه که بیشتر چرخش به سوی دیپلماسی را نشان می‌دهد، در نوع خود، یک استراتژی جدید در برابر واشنگتن است. شواهد نشان می‌دهد لحن واشنگتن تغییر کرده است. بایدن و بنت به این توافق رسیده‌‌اند که بیشتر از این اختلاف نظرهایشان را در برابر دیدگان افکار عمومی قرار ندهند و به‌‌جای آن تلاش کنند بین دو طرف، بهبود روابط ایجاد شود.

در سفر وزیر خارجه اسرائیل به لندن، طرفین یک توافق‌نامه دفاعی برای یک دهه آینده امضا کردند که اجازه می‌دهد تعهد مشترک برای جلوگیری از دستیابی ایران به ‌‌بمب هسته‌‌ای و همچنین همکاری‌‌هایشان در زمینه امنیت سایبری، داشته باشند. این توافق به یک طرح جدید استراتژیک برای دهه آینده بازمی‌گردد که شامل امنیت سایبری، فناوری، تجارت و مسائل دفاعی می‌شود. اسرائیل یک شریک مهم و دست اول انگلیس در زمینه سایبری است که به بازارهای انگلیس نیز دسترسی دارد.

«لیز تراس» وزیر خارجه انگلیس در مصاحبه‌‌ای بعد از امضای این قرارداد مدعی شد: «ایران هسته‌‌ای، کل خاورمیانه را به‌‌سمت مسابقه تسلیحات هسته‌‌ای سوق خواهد داد و ما خودمان را در بحبوحه یک جنگ سرد جدید خواهیم دید. دنیا باید از این جلوگیری کند و با تحریم‌های سخت‌‌تر، نظارت مستحکم‌‌تر و انجام گفت‌وگو از موضع قدرت، می‌تواند این کار را انجام دهد.» دو مقام اسرائیلی و انگلیس در یادداشتی در روزنامه تلگراف بر تعهد دو طرف برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌‌ای تاکید کرده و در یادداشت خود آورده‌‌اند: لندن و تل‌‌آویو شب و روز برای مقابله با دستیابی ایران به سلاح هسته‌‌ای با یکدیگر کار خواهند کرد.(در حالی که ایران بارها اعلام کرده است از تسلیحات هسته‌ای دوری می‌کند وبه ساختن سلاح هسته‌ای فکر نمی‌کند)زمان در حال سپری شدن است و ما نیازمند همکاری نزدیک با شرکا و دوستانمان برای مقابله با ایران هستیم.

این یادداشت مشترک با واکنش طرف ایرانی مواجه شد. سخنگوی وزارت خارجه ایران درباره یادداشت مشترک وزیر خارجه انگلیس و وزیر خارجه رژیم صهیونیستی در روزنامه دیلی تلگراف گفت: اینکه وزیر خارجه انگلیس در شب گفت‌وگوهای وین با طرفی که از روز اول تمامی تلاشش را کرده که برجام امضا نشود و برجام از بین برود و امروز هم به عنوان مخالف اصلی گفت‌وگوها در وین و احیای برجام است، یادداشت مشترک می‌‌نویسد، وقتی این آرایش را می‌‌بینید متوجه می‌شوید که حداقل برخی کشورهای اروپایی با اراده لازم برای رفع تحریم‌ها به وین نمی‌‌آیند. اسرائیل از خروج آمریکا از توافق هسته‌‌ای ۲۰۱۵ ایران توسط دولت دونالد ترامپ که به‌عنوان بخشی از کمپین «فشار حداکثری» تحریم‌هایی را علیه تهران اعمال کرده بود، استقبال کرد. جو بایدن تمایل خود را برای بازگشت به توافق نشان داد و تهران را متهم کرد که برای از سرگیری مذاکراتی که برای مطالبات «رادیکال» در نظر گرفته شده است، وقت تلف می‌کند. در سال ۲۰۱۵، نتانیاهو که روابط سرد و منجمد با باراک اوباما داشت، در یک سخنرانی جنجالی در کنگره آمریکا به‌‌شدت از توافق هسته‌‌ای ایران انتقاد کرده بود.