تولید نفت کمتر با هزینه بیشتر

سیدعباس عاملی- شرکت‌های عظیم دولتی با بهره‌وری پایین بخش وسیعی از نفت دنیا را در اختیار دارند، این شرکت‌ها باید خصوصی شوند.هنگامی که فعالان، خبرنگاران و دیگران صحبت از نفت کلان به میان می‌آورند، منظور آنها کاملا مشخص است: شرکت‌هایی همچون اکسون موبیل، شورون، بریتیش پترولیوم و رویال دویچ شل. این شرکت‌های عظیم در سال‌های اخیر درآمد فراوانی را برای سهامداران خود کسب کرده‌اند، روسای‌ آنها از حقوق فراوانی بهره‌مند شده‌اند و اقدامات آنها همه ما را تحت‌تاثیر قرار داده است.

تصمیم شرکت بی.پی برای بستن پرودهو، بزرگ‌ترین میدان نفتی آمریکا، برای تعمیر لوله‌های نشتی گواهی بر این ادعا است. این تصمیم اخیر بی.پی باعث خشم بسیاری از افراد و افزایش بیش از پیش قیمت نفت شده است. با این حال، نفت کلان در برابر غول‌های حقیقی صنعت نفت ناچیز به حساب می‌آید: شرکت‌های نفتی دولتی که یا دارایی دولت به حساب می‌آیند و یا توسط دولت کنترل می‌شوند و ۹۰درصد نفت دنیا را در اختیار دارند. از میان ۲۰ شرکت بزرگ‌ نفتی، بر حسب ذخائر نفتی و گازی، ۱۶شرکت دولتی هستند. بزرگ‌ترین آنها، آرامکوی عربستان سعودی، دارای ده برابر ذخائر اکسون است. آنهایی که نسبت به نفت بدبین هستند و می‌نالند که قیمت نفت بیش از اندازه گران است، که ذخائر در حال به پایان رسیدن هستند، که نفت مخرب محیط زیست است، که نفت بیش از اینکه نعمت باشد بلا است، باید برای آسایش خیال به شرکت‌های دولتی نگاه کنند.این شرکت‌ها بدون شک بر روی انبوهی از ذخائر نفتی تکیه زده‌اند. ذخائر یافت شده آرامکو به تنهایی می‌توانند نفت دنیا را برای چندین دهه تامین کنند. آرامکو در حال حاضر از میان ۸۰ چاه نفتی تنها از ۱۰چاه بهره‌برداری می‌کند و بنابراین حتی اگر هیچ چاه نفتی دیگری نیز کشف نکند قادر خواهد بود تا ۷۰سال دیگر به مقدار کنونی نفت تولید کند. در واقع آرامکو و دیگر شرکت‌های نفتی دولتی احتمالا موفق به کشف مقادیر وسیعی از چاه‌های نفتی خواهند شد، چرا که حوضه فعالیت این شرکت‌ها به خوبی جست‌و‌جو نشده است. طبق گفته لئوناردو ماگوری، متخصص صنعت نفت، در کشورهای حاشیه خلیج فارس تاکنون تنها ۲۰۰۰چاه برای کشف نفت حفاری شده است. این در حالی است که تعداد این چاه‌ها در آمریکا به یک میلیون می‌رسد.ولی اگر مقدار نفت موجود در اختیار شرکت‌های نفتی دولتی باعث نگرانی نیست، بدون شک نحوه استفاده این شرکت‌ها از نفت موجود نگران‌کننده است. تعداد بسیار محدودی از امیران، سیاستمداران و مردان صاحب قدرت که از اختیار تمام و کمال بر سر این ذخائر نفتی بهره‌مند هستند می‌توانند با وسوسه مداخله‌گری مقابله کنند. در بهترین حالت، این مداخله‌گری‌ها می‌تواند به مشکلات موجود در اغلب شرکت‌های دولتی منجر شود: تعداد بیش از اندازه کارمندان، عدم سرمایه‌گذاری کافی و غیره. در بد‌ترین حالت، کار تولید و فروش نفت به طور کلی برای پیشبرد اهداف سیاسی به کار گرفته خواهد شد. در هر حالت، شرکت‌های نفت دولتی نفت کمتری را با هزینه بیشتر تولید می‌کنند.

چنین روندی بدون شک برای مصرف‌کنندگان زیان‌آور است، چرا که تاکنون باعث افزایش قیمت نفت شده است. ولی علاوه‌بر مصرف‌کنندگان، روند کنونی برای کشورهای تولیدکننده نیز روندی مضر است. این کشورها می‌توانستند در صورت برخورداری شرکت‌های نفتی خود از بهره‌وری بالاتر از سود بیشتری بهره‌مند شوند. به علاوه، چندین تولیدکننده دولتی وجود دارند که توسط سهمیه‌بندی‌های اوپک محدود نمی‌شوند. از جمله این موارد می‌توان به پمکس مکزیک و روز نفت روسیه اشاره کرد، که هر دوی آنها در شرایط کنونی قیمت نفت، علاقه فراوانی به افزایش تولید دارند، ولی در حال حاضر توانایی چنین افزایشی را دارا نیستند.

راحت‌‌ترین روش برای بهبود عملکرد شرکت‌های نفتی دولتی، خصوصی کردن آنان است. دولت مردان، به دنبال رهایی از بند کارهای بیهوده می‌توانند بر روی افزایش درآمد نفتی از طریق مالیات تمرکز کنند. در صورت عدم خصوصی‌سازی، دولت‌ها می‌توانند یا با تشویق شرکت‌های نفتی دولتی برای فعالیت در خارج از کشور و یا اجازه به سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی با ایجاد رقابت اندکی انضباط به بازار خود تزریق کنند. در کم‌ترین حالت، دولت‌ها باید به شرکت‌های نفتی دولتی استقلال عمل عطا کنند و به آنها اجازه سرمایه‌گذاری و نگهداری از بخشی از درآمد حاصل را بدهند. در آخر کار، هر چقدر که دولتمردان کمتر مداخله کنند، شرکت‌های نفتی آنان پول بیشتری را برای خرج کردن آنها در خواهند آورد.