لوکاشنکو؛ خاری در گلوی پوتین

سخنگوی ولادیمیر پوتین به خبرنگاران گفت: «روسیه کشوری بوده، هست و خواهد بود که به تمام تعهدات خود در تامین گاز برای مشتریان اروپایی عمل خواهد کرد.» با توجه به هزاران مهاجری که در سرمای سخت در مرزهای اتحادیه اروپا گرفتار مانده‌اند - بلاروس آنها را ترغیب به ورود به کشور خود و حرکت دادن آنها به سوی مرزهای اروپا می‌کند؛ اما در لهستان به‌عنوان عضوی از اتحادیه اروپا متوقف می‌شوند- نوع رابطه میان این دو متحد (لوکاشنکو- پوتین) همچنان بحران را در افق نمایان نگاه داشته است.

«آنتون تروئیانوفسکی» در گزارش ۱۲ نوامبر در نیویورک‌تایمز نوشت: با توجه به پیام‌های کرملین چنین به نظر می‌رسد که اگر روسیه همچنان مایل به صدور گاز به اروپا باشد، این لوکاشنکو است که می‌خواهد در این فرآیند اعمال نفوذ کند و از گاز به‌عنوان اهرم فشار استفاده کند. بلاروس تنها متحد تمام‌عیار روسیه در اروپای شرقی است؛ منطقه‌ای که مسکو سال‌هاست آنجا را مهم‌ترین حوزه نفوذ خود می‌بیند. این امر باعث شده است لوکاشنکو اهرم فشار بزرگی هم در برابر پوتین داشته باشد؛ هرچند کشور ۹ میلیونی اش در برابر وسعت - چه رسد به قدرت نظامی- همسایگان اروپای شرقی‌اش رقم چندانی محسوب نمی‌شود. با این حال، با توجه به اینکه تنش میان بلاروس و کشورهای غربی از زمان سرکوب تظاهرات در بلاروس در سال گذشته به اوج رسیده است، برخی متحدان پوتین بر این باورند که ممکن است کرملین بر خلاف میل خود وارد بحرانی شود که لوکاشنکو بازیگر اصلی آن است.

کنستانتین زاتولین، قانون‌گذار ارشد روس از حزب پوتین که کارشناس مسائل و روابط کشورهای شوروی سابق است، می‌گوید: «نباید اجازه دهیم همه چیز واژگون شود. لوکاشنکو به لحاظ روانی می خواهد پیروز باشد. این اشتیاقی به خودبرترپنداری است. بین آن اشتیاق و سیاست‌های ما، تفاوتی هست که باید دیده شود و مد نظر قرار بگیرد.» قمار لوکاشنکو (مقام‌های غربی او را به راه انداختن جریان مهاجران به سوی مرز متهم کرده‌اند) بر ائتلاف ناخوشایند میان دولت او و متحد قدرتمندش که کرملین است، تاکید می‌کند. اما دلایلی هست که نشان می‌دهد لوکاشنکو چاره‌ای ندارد جز اینکه در زمین کرملین بازی کند، حمایت کرملین را پشت خود داشته باشد و مطیع اوامر کرملین باشد. بهار گذشته پس از آنکه دولت بلاروس هواپیمای اروپایی حامل منتقد این کشور را وادار به فرود کرد، خشم بین‌المللی علیه این کشور شدت گرفت. بنابراین لوکاشنکو با علم به این وضعیت می‌کوشد نیم‌نگاهی هم به کرملین داشته باشد و در برابر این کشور کرنش کند. اکنون این کرملین است که می تواند ذی‌نفع باشد و به خروج بلاروس از گرداب بحرانی که در آن گرفتار شده است، کمک کند.

با این حال، گزارشگر نیویورک‌تایمز معتقد است که لوکاشنکو به خاری در گلوی پوتین تبدیل شده است. سرگئی مارکوف، تحلیلگر حامی کرملین می‌گوید: «مردم مسکو واقعا از لوکاشنکو خسته‌اند و از او به تنگ آمده‌اند. او باهوش‌ترین مذاکره‌کننده است.» به نظر می‌رسد اشاره «باهوش‌ترین مذاکره‌کننده» به تحولاتی اشاره دارد که ۶ ماه پس از آن بهار خونین در بلاروس شکل گرفت. رئیس‌جمهور بلاروس بدون اینکه از حاکمیت ملی کشورش کوتاه بیاید یا چیزی تسلیم پوتین کند، با او وارد مذاکره شد. کرملین هم چاره نداشت جز حمایت دوباره از این متحد. روز جمعه، روسیه در حمایت از این وحدتی که مدعی است میان دو کشور وجود دارد تعدادی از چتربازان و نظامیان خود را به نزدیکی‌های مرز بلاروس با لهستان اعزام کرد تا با نیروهای این کشور به یک مانور دست بزنند. با این حال، دو چترباز به‌دلیل آسیب در این مانور جان خود را از دست دادند. وزیر دفاع بلاروس اعلام کرد که اطلاعات جاسوسی روسیه و بلاروس نشان می‌دهد که همسایگان اروپایی به‌ویژه لهستان اقدام نظامی را انتخاب کرده‌اند که نشان می‌دهد آنها آماده «آغاز درگیری» هستند. برخی منتقدان لوکاشنکو و پوتین بر این باورند که کرملین سعی دارد بلاروس را از تقابل بازدارد. «آرتیون شریبمان» محقق بلاروسی برای مرکز کارنگی، می‌گوید: «فکر می کنم که در این بحران خاص، انگیزه پایان دادن به این وضعیت دست روسیه است. برای روسیه، بدتر شدن اوضاع خوب نیست.»