لبنان در بحران سیاسی غرق شده است

پس‌­لرزه «بیروت­شیما» خشم و استعفا در لبنـان

دنیای‌اقتصاد : معترضان خشمگین به ساختمان‌های دولتی در بیروت یورش بردند؛ در حالی که ده‌ها هزار نفر از مردم علیه طبقه نخبگان حاکم در بحبوحه خشم روزافزون از انفجار مرگبار در بیروت دست به راهپیمایی اعتراضی زدند. درگیری‌ها با «نیروهای امنیت داخلی» (ISF) بلافاصله پس از آن شروع شد که معترضان روز شنبه ۱۸ مردادماه کوشیدند تا به ساختمان پارلمان لبنان نفوذ کنند. پارلمان لبنان همان جایی است که معترضان از زمان شروع اعتراضاتشان در اکتبر سال گذشته بارها تلاش کردند آن را تسخیر کنند. هزاران نفر در این تظاهرات مشارکت کرده بودند و معترضان به ساختمان‌های دولتی آتش پرتاب می‌کردند. همین ساختمان‌ها بابت انفجار اخیر به شدت آسیب دیده بودند. پلیس هم مبادرت به پرتاب گلوله‌های مشقی و پلاستیکی کرد و درگیری میان معترضان و نیروهای امنیتی به حدی رسید که دود سیاهی بر فراز شهر دیده می‌شد. گاهی هم گلوله‌های واقعی به آسمان شلیک می‌شد تا معترضان از تعرض بیشتر احتراز کنند.

«تیمور ازهاری» در گزارش دیروز یکشنبه در الجزیره در همین رابطه نوشت، «ساندرا خوری»، معترض ۲۶ ساله به الجزیره می‌گفت: «آنها [نخبگان حاکم] پولم را گرفتند، جوانی‌ام را گرفتند و اکنون دارند مردم‌مان را می‌کشند». این جوانِ از همه جا بریده و ناامید در یک دست چوب و در دست دیگر پیاز داشت. به گفته او و معترضان دیگر، یکی از کارکردهای پیاز این است که هنگام پرتاب گاز اشک‌آور می‌تواند از تاثیرات آن بکاهد. به‌عنوان نشانی از همبستگی با معترضان، آتش‌نشانان بیروت- که در انفجار اخیر ۱۰ نفر از اعضای خود را از دست داده‌اند- از ترک محل استقرار خود سر باز زدند. «مروان عبود»، استاندار بیروت، به این مساله رسمیت بخشید و با صدور دستوری افزود که آتش‌نشانان فقط باید آتش را خاموش کنند. به‌دنبال اعلام همبستگی آتش‌نشانان که برخی آن را نوعی «نافرمانی مدنی» تعبیر کردند، به نظر می‌رسد «سیل» استعفاها هم شروع شود. در همین راستا، سه نماینده پارلمان لبنان هم روز شنبه استعفا کردند. سه نماینده حزب الکتائب لبنان به نام‌های سامی الجمیل، ندیم الجمیل و الیاس حنکش از پارلمان استعفا کردند. این استعفا در حقیقت واکنشی بود به کشته شدن نزار نجاریان دبیرکل حزب در حادثه انفجار بندر بیروت. سامی جمیل از کرسی مارونی در المتن، ندیم الجمیل از کرسی مارونی در الاشرفیه و الیاس حنکش از کرسی مارونی از المتن هستند. همچنین میشل ضاهر، با انتشار توییتی اعلام کرد: «در مواجهه با این فاجعه انسانی و همسو با باور و موضع‌گیری قبلی خود باید اعلام کنم از فراکسیون «لبنان قدرتمند» (شاخه پارلمانی جریان ملی آزاد وابسته به میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان) خارج می‌شوم». «منال عبدالصمد»، وزیر اطلاع‌رسانی لبنان هم استعفا داد. گفته می‌شود «دمیانوس قطار» وزیر محیط‌زیست لبنان هم در آستانه استعفا قرار دارد.

«تد رگنسیا» و «عروه ابراهیم» در گزارشی برای الجزیره که همواره به‌روزرسانی می‌شد نوشتند، اسقف کلیسای مارونی لبنان «بچرا پطروس الرای» هم از کابینه لبنان خواست تا استعفا کند. او افزود اگر دولت توان تغییر ندارد و نمی‌تواند شیوه حاکمیت خود را تغییر دهد، بهتر است استعفا دهد و این به نفع کشور است. همزمان، تیم تحقیقاتی فرانسه پیرامون انفجار بیروت اطلاعات جدیدی را ارائه کرد. گزارشگران الجزیره اعلام کردند که تیم تحقیقات فرانسه کشف کرد که انفجار حفره‌ای به عمق ۴۳ متر در محل ایجاد کرده است. افزون بر این، جلسات بازجویی از مسوولان امنیتی بندر بیروت امروز (دوشنبه ۲۰ مرداد) ازسرگرفته می‌شود. صلیب سرخ لبنان اعلام کرد که ۶۳ نفر به بیمارستان منتقل شده و حدود ۱۷۵ نفر دیگر هم سرپایی مداوا شدند و یک افسر هم جان خود را از دست داد. معترضان ضمن درگیری با نیروهای امنیتی در شهر، به فضای مجازی هم روی آورده و در توییتر به شدت فعال شده‌اند. یک نفر از معترضان در توییتر نوشت، مردی که زیر ضرب و شتم و لگدهای سربازان افتاده بود، فریاد می‌زد: «همه چیزمان را از دست داده‌ایم». این جمله به شدت در فضای مجازی سر و صدا به راه انداخت. یک معترض دیگر که روبه‌روی نیروهای امنیتی ایستاده بود فریاد می‌زد: «لباس خود را درآورید، در کنار ما قرار بگیرید. سپس بار دیگر آن را با افتخار بر تن کنید». معترضی دیگر با فریادی که گویی از اعماق وجودش بیرون می‌آمد می‌گفت: «بگویید از آنها چه گرفته‌اید که روبه‌روی ما ایستاده‌اید؟ ما نمی‌فهمیم چرا شما با ما چنین می‌کنید».

برخی معترضان هم در میدان «شهدا»ی بیروت تصاویری مقوایی از طبقه سیاسی حاکم لبنان را بر چوب کرده بودند و فریاد می‌زدند که اینها مقصر انفجار و وضعیت فعلی ما هستند. به نوشته گزارشگر الجزیره، تعداد زخمی‌ها به ۶ هزار نفر افزایش یافته است. «فراح»، دانش‌آموز ۱۸ ساله به الجزیره می‌گفت: «آنها ما را در فقر و بدهی غرق کرده‌اند و ما سکوت کرده‌ایم. پولمان بی‌ارزش شده است و کاری نمی‌کنیم. اما با وقوع انفجار در بیروت، آنها ما را می‌کشند. باید به این کارشان پاسخ دهیم». معترضان شعارهایی علیه میشل عون هم سر دادند. در هنگام غروب، معترضانی که کارد به استخوانشان رسیده بود وزارتخانه‌های خارجه و انرژی را تسخیر و وزارتخانه‌های اقتصاد و محیط زیست را هم مورد حمله قرار دادند. همچنین دفتر اصلی «جمعیّه مصارف لبنان» هم مورد حمله قرار گرفت. معترضان از طبقه ششم وزارت اقتصاد، واقع در مرکز بیروت، اسناد و تصاویر عون را به پایین پرتاب کرده و همه چیز را به آتش کشیدند؛ به‌گونه‌ای که آتش تا شب به طول انجامید. وقتی اسناد به پایین پرتاب می‌شد، برخی معترضان به میان اسناد می‌رفتند تا بلکه بتوانند سندهایی دال بر فساد اقتصادی طبقه حاکم بیابند. یکی از معترضان به تمسخر فریاد می‌زد: «این فیش حقوقی‌ام بگیر. اینم یکی دیگر». در وزارت خارجه معترضان بیرقی آویزان کرده و نوشتند: «بیروت، پایتخت انقلاب». ژنرال سابق «سامی رمل» با اشاره به جنبش اپوزیسیون که در سال گذشته در کشور مشتعل شد، افزود: «ما دفتر اصلی وزارت خارجه را تسخیر کردیم و آن را پایگاه انقلاب ۱۷ اکتبر قرار دادیم آن هم بر این مبنا که وزارت خارجه به مثابه‌صورت و پیشانی کشور در برابر جهان خارج است».

با این حال، گفته می‌شود درگیری‌های پس از انفجار در زمره شدیدترین درگیری‌ها در سال‌های اخیر در لبنان بوده است. ازهاری، گزارشگر الجزیره، می‌افزاید که نیروهای امنیتی معترضان را از وزارتخانه‌ها بیرون کردند. احتمال دیگری هم که مطرح شده همانا احتمال ریزش در نیروهای امنیتی (پلیس و ارتش) لبنان است. حسن دیاب، نخست‌وزیر، برای جلوگیری از بدتر شدن تظاهرات گسترده مردم و نیز در واکنش به درخواست اپوزیسیون از جمله سعد حریری اعلام کرد که پیش‌نویس لایحه‌ای را برای برگزاری انتخابات زودهنگام تقدیم خواهد کرد. گزارشگر الجزیره می‌افزاید: اگر این لایحه تصویب شود، دیاب احتمالا تا دو ماه دیگر در پست خود خواهد ماند. دیاب گفت: «ما نمی‌توانیم کشور را از بحران ساختاری خارج کنیم مگر اینکه انتخابات زودهنگام برگزار کنیم... ما به نخبگان جدید سیاسی و پارلمانی جدید نیاز داریم».

«مایکل جورجی» هم در گزارشی برای رویترز اعلام کرد معترضان لبنانی یکصدا خواستار استعفای طبقه سیاسی حاکم بوده و افزودند که آنها باید به خاطر غفلت‌شان در انفجار نیترات آمونیوم مجازات شوند. گزارشگر رویترز می‌نویسد حدود ۱۰ هزار نفر در میدان «شهدا» تجمع کرده بودند. برخی سنگ پرتاب می‌کردند، پلیس به روی آنها آتش گشود و معترضان هم شروع به بستن راه‌های منتهی به پارلمان کردند. شعار مردم این بود: «الشعب یرید اسقاط النظام» (مردم خواهان سرنگونی نظام حاکم هستند). معترضان فریاد می‌زدند: «بروید، شما همگی قاتل هستید». تظاهرات بیروت در حالی برگزار شد که دیروز یکشنبه (۱۹ مردادماه) هیات‌هایی از کشورهای عربی و غیرعربی به‌منظور شرکت در کنفرانس بین‌المللی حمایت از لبنان وارد بیروت شدند. این کنفرانس به‌دنبال انفجار مهیب اخیر در بندر بیروت برگزار شد. این کنفرانس با ابتکار عمل فرانسه و حضور کشورهای عربی و غیرعربی به‌صورت مجازی برگزار شد. در این کنفرانس که تحت نظارت سازمان ملل برگزار شد، احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس و هیات‌هایی از مصر و روسیه و چین هم حضور داشتند. همچنین کشورهای کویت، قطر، امارات و عربستان هم به کنفرانس دعوت شده‌اند. سازمان ملل نیازهای فوری لبنان فقط در بخش درمانی را ۸۵ میلیون دلار برآورد کرده است. این کنفرانس با همکاری آمریکا و بانک جهانی و اتحادیه اروپا برای جمع‌آوری کمک برای بازسازی بیروت برگزار شد.

در همین رابطه، ناتالی گوله، سیاستمدار و نماینده مجلس سنای فرانسه در مقاله‌ای نوشت: «لبنان امروز به طرحی از نوع طرح مارشال (طرح اقتصادی ژنرال جورج مارشال برای بازسازی اروپا پس از اتمام جنگ جهانی دوم) نیاز دارد که هدف آن اولا اجرای عملیاتی فوری برای اسکان هزاران نفری که همه چیز زندگی خود را از دست داده‌اند، بوده و در ادامه هدفش متمرکز کردن و مدیریت کمک‌ها مطابق با نقشه راهی باشد که به شکلی شفاف با ساکنان بیروت و مسوولان لبنانی و نیز با حضور ناظران خارجی توافق شده است». گوله در ادامه نوشت: «باید طرحی را برای مدیریت بازسازی‌ها به راه اندازیم، تشکیل یک کمیته بازسازی به شرطی که مستقل بوده و اعضای آن کارنامه خوب و شفافی داشته باشند، می‌تواند ایده خوبی باشد، این کمیته می‌تواند با اتصال به بانک بازسازی و توسعه اروپا به بهبود وضعیت مالی و برطرف کردن تردیدهای قابل قبول شهروندانی که دهه‌ها از فساد رنج برده‌اند، کمک کند. بنابراین نیاز به یک نظارت بهتر بر پول‌های کمکی اروپا وجود دارد.»