شمال غرب
افق روشن در دالان مذاکرات صلح قبرس
آخرین مذاکرات امیدوارکننده در حل مساله قبرس حدود ۱۶ ماه پیش در کنفرانس کرانس مونتانای سوئیس تحقق یافت که انتظار می‌رفت سرانجام بحران وحدت قبرس حل خواهد شد. اما به‌دلایل مختلفی که بخشی از آن مربوط به عدم تمایل ترکیه در خروج نیروهای نظامی‌اش از قبرس شمالی می‌شد، نیکوس آناستاسیادیس، رئیس‌جمهور قبرس جنوبی با نادیده گرفتن حقوق مسلم ترک‌های قبرسی در جزیره، در مورد نحوه تقسیم اراضی، شیوه اداره دولت به‌صورت فدرال و تقسیم مسوولیت سیاسی میان یونانی‌ها و ترک‌ها باعث شد این کنفرانس به بن‌بست برسد. مع‌الوصف، مساله مذکور تا به امروز حل نشده و نتیجه جدایی دو بخش موجب بروز مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی عدیده‌ای شده است. حل این مشکلات بستگی به اراده سیاسی رهبران قبرس و ضمانت‌های طرف ثالث بحران قبرس یعنی ترکیه و یونان دارد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل چندی پیش با اعزام خانم جین هول لوت، فرستاده ویژه خود به قبرس و دیدار با رهبران دو بخش و پیرو آن دیدار با رهبران ترکیه و یونان و ارزیابی نظرات و رویکردهای آنها تلاش کرد گزارش نهایی خود را به دبیرکل سازمان ملل ارائه دهد. به همین جهت گرچه محتوای گزارش نهایی وی هنوز فاش نشده است ولی اظهارات بیان شده از سوی دبیرکل سازمان و همچنین الیزابت اسپار نماینده ویژه سازمان ملل در بحران قبرس حاکی از آن است که افق نسبتا روشنی در دالان تاریک روند مذاکرات صلح میان دو بخش قبرس درحال شکل‌گیری است. به‌طوری‌که نیکوس آناستاسیادیس که قرار است ۲۸ سپتامبر با دبیرکل سازمان ملل دیدار و گفت‌وگو کند، پیش از عزیمت به نیویورک در روز یکشنبه اعلام کرد پیشنهادهای بسیار مهمی را ارائه خواهد کرد که این بار منجر به نتیجه بخش بودن مذاکرات خواهد شد. وی با تاکید بر اینکه دیگر زمان آن فرا رسیده که هر مانعی را از مسیر رسیدن به تفاهم برداشته و از بروز بن‌بست مذاکرات جلوگیری کرد، نشان از آن دارد که اراده سیاسی در قبرس جنوبی برای حل مساله قبرس شکل گرفته است. در همین حال مصطفی آکینجی، رئیس‌جمهور بخش ترک‌نشین قبرس هم با تمایلی همسان و در عین حال محتاطانه و هشدارآمیز گفته است که ترک‌های قبرسی با گذشت نزدیک به ۵۰ سال دیگر تحمل ادامه مذاکرات بی‌انتها و بی‌نتیجه را نداشته و این بار اگر قرار بر این باشد که روند مذاکرات ادامه یابد، باید نتیجه‌ای حاصل شود و گرنه قبرس شمالی به راه خود ادامه خواهد داد. در همین راستا رجب طیب اردوغان و حتی مولود چاووش‌اوغلو وزیر امورخارجه ترکیه نیز بارها تاکید کرده‌اند که یا مساله قبرس حل می‌شود یا اینکه موضوع به رسمیت شناخته شدن قبرس شمالی در پلت‌فرم‌های سیاسی بین‌المللی از سوی ترکیه و همپیمانان آن پیگیری شده و قبرس شمالی راه خود را پیش خواهد گرفت. به‌طوری‌که پرواز اردوغان از باکو به قبرس شمالی در دومین روز پیروزی ریاست جمهوری با هواپیمای آزال آذربایجان به نوعی نشان از این هشدار سیاسی داشت.
قبرس در شرایط کنونی برای ترکیه یکی از مهم‌ترین مناطق حساس و استراتژیک به‌شمار می‌رود و چشم‌پوشی از آن به دو دلیل ممکن به‌نظر نمی‌رسد. نخست اینکه منطقه‌ای است که ترکیه اکنون با حضور نظامی خود در آنجا توانسته از طریق دسترسی به اراضی قبرس که زمانی تحت اداره عثمانی بوده و یکی از مناطق ژئوپلتیک محسوب می‌شود، قدرت خود را به سهولت به مناطق حساس خاورمیانه، شمال آفریقا و شرق اروپا اشاعه دهد. وجود قبرس شمالی برای ترکیه به منزل داشتن کلید ورود و انجام مانور در مدیترانه شرقی و همچنین برخورداری از قدرت مانور امنیتی- سیاسی در مناطق اژه است. در ثانی وجود منابع هیدروکربن قوی در حد فاصل آب‌های منطقه اسکندرون تا گیرنه از دیگر امتیازاتی است که ترکیه را بر آن می‌دارد که چشم از این منطقه بر ندارد. البته حضور نزدیک به ۸۰۰ هزار نفر(آمار غیررسمی) ترک‌های بومی قبرسی یا مهاجران ترک در جزیره و حقانیت برخورداری از نزدیک به ۲۰درصد از اراضی متعلق به ترک‌ها در شمال قبرس از دلایلی است که ترکیه را در قبال قبرس شمالی حساس‌تر می‌سازد.در جریان برگزاری اجلاس سالانه مجمع عمومی سازمان ملل قرار است در روزهای ۲۸ تا ۳۰ سپتامبر دیدارهای دوجانبه و چند جانبه میان رهبران قبرس با دبیرکل سازمان ملل انجام شود تا راهکار جدی برای حل بحران قبرس پیدا شود. شورای امنیت سازمان ملل نیز برای آخرین بار ماموریت نیروهای حافظ صلح در قبرس را تا پایان سال‌جاری میلادی تمدید کرده و خروج آنها را به نوعی اولتیماتوم برای رهبران سیاسی جهت رسیدن به توافقی منطقی در نظر گرفته است. با این حال تحرکات قابل‌تاملی در مدیترانه شرقی درحال شکل‌گیری است. سفر وزرای خارجه اروپایی به نیکوزیا، توافق‌نامه‌های امنیتی- سیاسی- تجاری میان اسرائیل، یونان و قبرس از یکسو و موافقت دولت قبرس جنوبی با احداث پایگاه‌های نظامی فرانسه و آمریکا از سوی دیگر و عقد توافق‌نامه احداث خط لوله انتقال انرژی میان قبرس و مصر از مواردی است که ترکیه را در مورد قبرس با چالش‌های متعددی مواجه کرده است. قبرس جنوبی بدون درنظر گرفتن حقوق مساوی ساکنان ترک و یونانی قبرس اقدام به اکتشاف و استخراج منابع گازی و نفتی کرده و به‌طور پیوسته اجازه فعالیت کنسرسیوم‌های بخش انرژی را در حوزه‌های متعدد صادر می‌کند که این رویکرد بدون حل مساله حقوقی در کلیت قبرس مغایر با اصول حقوق بین‌المللی است. بر همین اساس ترکیه از اعزام کشتی‌های اکتشافی خود به منطقه از ماه جاری خبر داده و درصدد احداث پایگاه نظامی دریایی در بخش شمالی است. هرگونه رویکرد مثبت در جریان مجمع عمومی سازمان ملل خواهد توانست ضمن اینکه ترکیه را از مخاصمه با اتحادیه اروپا در این زمینه خلاص کند، آینده قبرس شمالی را هم روشن‌تر سازد.
ارسال نظر