نویسندگان: مایکل دی سوین، ونیان دنگ و اوبه ری لسکور
ترجمه: محمدحسین باقی

چین از تمام کشورهای هسته‌ای دیگری که طبق NPT به رسمیت شناخته شده‌اند، متفاوت است، زیرا این کشور اصرار دارد که هرگز، در هیچ زمانی و تحت هیچ شرایطی آغازگر استفاده از تسلیحات هسته‌ای نخواهد بود. این نشان می‌دهد که این کشور استفاده از تسلیحات هسته‌ای را برای جبران کمبود در نیروهای متعارف درنظر قرار نداده و اینکه این کشور درنظر ندارد از تسلیحات هسته‌ای در نبردهای نظامی متعارف استفاده کند. بر خلاف همتایان غربی‌شان، رهبران ارشد چین اعتقاد ندارند که از تسلیحات هسته‌ای بتوان به سادگی در میادین نبرد متعارف استفاده کرد. دیدگاه مائو درمورد کاربست تسلیحات هسته‌ای مبنایی تئوریک برای سیاست آغازگر نبودن چین فراهم آورد. او یک‌بار آشکارا اعلام کرد که تسلیحات هسته‌ای «ببرهایی کاغذی» هستند: «بمب اتمی فقط یک ببر کاغذی است که مرتجعان آمریکایی برای ترساندن مردم استفاده می‌کنند. بمب اتمی ترسناک به‌نظر می‌رسد اما در واقع، چنین نیست.»

شروع جنگ سرد تقریبا مصادف بود با تاسیس جمهوری خلق چین در سال 1949. قدرت‌های غربی، به‌ویژه ایالات‌متحده، در ابتدا با چین مخالفت کرده و سیاست‌های خصمانه‌ای مانند محاصره را علیه این کشور به اجرا درآوردند. در رشته‌ای از مخالفت‌های نظامی بعدی- مانند حوادثی در کره‌شمالی، هندوچین و تنگه تایوان- ایالات‌متحده بارها به‌صورت جدی حمله هسته‌ای به چین را در نظر داشت که در واقع چین نیز فشار گسترده‌ای را از تهدید تسلیحات هسته‌ای طی هریک از این بحران‌های نظامی احساس می‌کرد. چنان‌که یک تحلیلگر استراتژیک خاطرنشان می‌سازد «از زمان نابودی هیروشیما و ناکازاکی هیچ کشوری به اندازه چین به حمله هسته‌ای نزدیک نبوده است.» این تهدید هسته‌ای عظیم رهبران چین را مجبور کرد به این درک برسند که هیچ راهی برای پاسخ ندارند مگر توسعه تسلیحات هسته‌ای‌شان. مائو، در آثار جمع‌آوری‌شده‌اش می‌نویسد: «در دنیای امروز، اگر نخواهیم از سوی دیگران بلعیده شویم، نمی‌توانیم بدون آنها [تسلیحات هسته‌ای] باشیم.» در اینجا، او همچنین بیان می‌کند که دستیابی به تسلیحات هسته‌ای «مساله تعیین سرنوشت است.»

در واقع، دیدگاه دیالکتیکی مائو در مورد تسلیحات هسته‌ای به مثابه «ببرهای کاغذی» و «ببرهای واقعی» نگرش دوگانه او در مورد تهدیدات مهم را همواره بازتاب می‌داد یعنی «تحقیر استراتژیک دشمن و توجه کامل به او از لحاظ تاکتیکی.» با این حال، با توجه به استفاده چین از تسلیحات هسته‌ای، مخالفت جهانی با سوءاستفاده از چنین تسلیحاتی در آن زمان به طرز چشمگیری بر اندیشه مائو تاثیر گذاشت و بنابراین، او دیدگاهی بسیار محافظه‌کارانه در استفاده از تسلیحات هسته‌ای در صحنه نبرد داشت. با توجه به [ماهیت] به شدت ویرانگر و تبعیض‌آمیز تسلیحات هسته‌ای، هنجار بین‌المللی «عدم استفاده» توسعه یافت که دانشمندان غربی به آن تحت عنوان «تابوی هسته‌ای» اشاره می‌کنند.

رهبران عالی چین، از جمله مائو، هرگز به وضوح از چنین عبارت آکادمیکی استفاده نکردند؛ اما در ادبیات کمتر رسمی یا غیررسمی، حمایت خود را از این هنجار اعلام می‌کردند که به مبنایی ایدئولوژیک برای سیاست «آغازگر نبودن» در استفاده از تسلیحات هسته‌ای تبدیل شد. در واقع، دانشمندان چینی مطالعاتی سیستماتیک از رابطه میان «تابوی هسته‌ای» و سیاست «آغازگر نبودن» در استفاده از تسلیحات هسته‌ای انجام داده‌اند. «لی بین» (Li Bin)، «نی هنگیی» (Nie Hongyi)، «شیائو تی فنگ» (Xiao Tiefeng) و «وو ریکیانگ» (Wu Riqiang) همگی این رابطه را در بررسی‌هایشان درباره نقش تسلیحات هسته‌ای و ماهیت استراتژی هسته‌ای چین به بحث گذاشته‌اند. برای مثال، لی بین خاطرنشان می‌کند که «به‌دلیل وجود تابوی هسته‌ای، دولت‌های هسته‌ای نمی‌توانند در نبردهای متعارف ابتدا از تسلیحات هسته‌ای استفاده کنند. در واقع، عرف امنیت بین‌المللی ظرف چند دهه گذشته نشان داده است که با وجود متحمل شدن شکست‌هایی در نبردهای متعارف اما دولت‌های هسته‌ای جرات استفاده از این تسلیحات را برای رهایی از وضعیت جنگی ندارند. تعهد چین به آغازگر نبودن در استفاده از تسلیحات هسته‌ای از این حقیقت برمی‌خیزد که تسلیحات هسته‌ای هرگز نمی‌توانند ابتدا در نبردهای متعارف و در گام اول مورد استفاده قرار گیرند.» این مطالعات نشان می‌دهد درک چین از کاربرد تسلیحات هسته‌ای پیوند نزدیکی با سیاست آغازگر نبودن در استفاده از این تسلیحات دارد.

تاثیر استراتژی دفاع فعال چین

استراتژی دفاع فعال چین نیز بر سیاست آغازگر نبودن در استفاده از این تسلیحات تاثیرگذار است. از زمان تاسیس چین، این کشور رویکرد استراتژیک برای دفاع فعال اتخاذ کرده که به شکل موثری از حاکمیت و امنیت این کشور پشتیبانی کرده است. موضع چین به‌عنوان کشوری در حال توسعه با سابقه‌ای بلندمدت به‌عنوان طرفی ضعیف در برابر دشمنانی قوی مبنایی برای این رویکرد بوده است. هدف اصلی دولت چین همواره متوقف ساختن جنگ و حمایت از صلح جهانی و منطقه‌ای بوده است.