واشنگتن در فاز دیپلماسی سخت

دنیای اقتصاد- محمدحسین باقی: رژیم حاکم بر کره‌شمالی از آن دست پدیده‌هایی است که تعامل با آن نه‌تنها سخت بلکه در مواقعی غیرممکن می‌شود. گاهی تعامل با این کشور با درهای بسته مواجه می‌شود، گاهی دیپلماسی شکست می‌خورد و گاهی روح تازه‌ای در کالبد «دیپلماسی ناکام» دمیده می‌شود تا مانع وقوع جنگ شود اما فضا هر روز برای این کشور تنگ‌تر می‌شود. شاخ و شانه کشیدن‌های کره‌شمالی و دشمنانش فاصله آنها تا شروع جنگ را هر روز کمتر و کمتر می‌کند. اکنون آمریکا وارد فاز عملیاتی شده تا ائتلاف بین‌المللی علیه کره‌شمالی شکل دهد. این‌بار دیپلماسی از قالب «گروه ۶» (آمریکا، روسیه، چین، ژاپن، کره‌جنوبی و شمالی) خارج‌شده و شکل جدی‌تر و گسترده‌تری به‌خود گرفته است. این‌بار دیپلماسی آمریکا در جنوب‌‌شرق آسیا به فعالیت افتاده تا کشورهای بیشتری را وارد ائتلاف خود کند.

به گزارش سی‌ان‌ان، «جوزف یون»، نماینده ویژه آمریکا در امور کره‌شمالی، قرار است این هفته دیداری با مقام‌های میانمار داشته باشد تا «هونتاهای» حاکم بر این کشور را -که از قضا متحدان نظامی قدیمی پیونگ‌یانگ هستند - متقاعد به کناره‌گیری از این کشور و حرکت به‌سوی ائتلاف آمریکا کند تا به این‌وسیله از شمار متحدان «کیم» بکاهد. به گفته تحلیلگران هدف این سفر روشن است؛ اقدامات نمادین دولت ترامپ برای قطع شریان‌های مالی کره‌شمالی. برای دولت ترامپ اهمیتی ندارد که این شریان‌های مالی چقدر است و چه میزان درآمد و از سوی کدام کشور وارد کره‌شمالی می‌کند، هدف قطع کامل درآمدهای کره‌شمالی از منابع مختلف است. اولین توقف «یون» در سنگاپور و در «گفت‌وگوی همکاری‌های شمال‌شرق آسیا» است؛ مجمعی چندجانبه برای بحث در مورد مسائل امنیتی. اما توقف در سنگاپور از این جهت برای آمریکا مهم است که این کشور کوچک اما قدرتمند به لحاظ اقتصادی در سال‌های اخیر متهم شده که به کره‌شمالی برای دور زدن تحریم‌ها کمک‌هایی کرده است.

بازی ترسوها

در تحلیل شرایط کره‌شمالی می‌توان به نظریه‌های مختلفی متوسل شد. از جمله این نظریه‌ها، نظریه بازی‌ها است که «بازی‌ترسوها» (Chicken Game) یکی از زیرشاخه‌ها یا زیرمجموعه‌های این نظریه است. این نظریه دارای چند اصل است که می‌گوید: اگر یکی بترسد و به قول معروف «غلاف کند» دیگری می‌برد؛ اگر هر دو غلاف کنند هیچ‌کس نمی‌برد؛ اگر هیچ‌کدام غلاف نکنند احتمال برخورد زیاد است. بنابراین‌ اصل اساسی نظریه بازی‌ها رفتار بخردانه‌ است. برخی دیگر می‌گویند مبانی نظریه بازی‌ها مبتنی است بر «بازیگر، کنش‌ها و ترجیحات.» بنابراین‌ در قاموس آمریکا، کره‌شمالی بازیگر یا کنشگری است که کنش‌هایش ویرانگرانه است و ترجیحش بقای خود به هر قیمتی است. در قاموس کره‌شمالی هم آمریکا متجاوزی است که هدفش فشار بر کره‌شمالی برای ترساندن این کشور است. بر اساس این فرض، استدلال کره‌شمالی این است که اگر بترسد و عقب بنشیند، آمریکا پیروز شده است. بنابراین‌ براساس این نظریه تاکنون هیچ طرفی برنده نبوده (لااقل به لحاظ نظامی) اما آمریکا قطعا دست برتری در فشار اقتصادی و قطع شریان‌های حیاتی مالی این کشور دارد. از سوی دیگر، از آنجا که رفتار این کشور مبتنی بر «رفتارهای نابخردانه» و فاقد «عقلانیت استراتژیک» است، بنابراین آن نوع توازن هسته‌ای که در روابط شوروی- آمریکا وجود داشت در روابط آمریکا- کره‌شمالی دیده نمی‌شود چراکه هر رفتار پرخاشگرانه‌ای از سوی آمریکا ممکن است واکنش «سخت‌تر» کره‌شمالی را به‌دنبال داشته باشد چراکه این کشور دیگر چیزی برای باختن ندارد و هدفش بقای خود به هر قیمتی است، به همین دلیل است که آمریکا تاکنون متوسل به اقدام نظامی علیه این کشور نشده است.

تجارت تسلیحاتی

پیش از انتخابات ۲۰۱۵، هونتاهای نظامی که بر میانمار حاکم بودند، یکی از مهم‌ترین خریداران تسلیحات کره‌شمالی و فناوری‌های تسلیحاتی از این کشور بودند. به گفته وزارت خزانه‌داری آمریکا، این خریدها به پیونگ‌یانگ کمک کرده تا برنامه‌های تسلیحاتی خود را پیش ببرد و زندگی نخبگان نظامی خود را زیر و رو کند. با این حال اگرچه این هونتاها دیگر بر سر کار نیستند اما همچنان نفوذ قابل‌توجهی دارند و فعالیت‌هایشان در ارتباط با کره‌شمالی به‌شدت تحت‌نظر قرار گرفته است. «آنتونی روگیرو»، قائم‌مقام سابق وزارت خزانه‌داری و متخصص استفاده از اقدامات مالی هدفمند، می‌گوید: «هدف از این دیدار این است که نشان دهیم ما همه‌چیز را تحت‌نظر داریم.» قطع منابع و شریان‌های مالی حیاتی کره‌شمالی از زمانی اهمیت یافته و شدت گرفته است که این کشور اعلام کرد به‌طور موفقیت‌آمیزی موشک‌های بالستیک خود را آزمایش کرده است. به‌نظر می‌رسد اکنون آمریکا تلاش‌های خود برای مهار کره‌شمالی را دوبرابر کرده است. اکنون کره‌شمالی به نقطه ثقل یا پاشنه‌آشیل دولت آمریکا تبدیل شده است. با توجه به ناکامی‌هایی که ترامپ در عرصه داخلی و خارجی داشته است، به‌نظر می‌رسد می‌خواهد میراثی برای خود برجا بگذارد. به این ترتیب، کره‌شمالی را برگزیده تا ضرب‌شستی هم به مخالفان خارجی خود نشان دهد.

گزارش اخیر سازمان‌ملل نشان داده که شرکت‌هایی از چین، سنگاپور، میانمار، اندونزی و خاورمیانه به کره‌شمالی کمک کرده‌اند تا تحریم‌ها را دور بزند. این کمک‌ها هم شامل خریدهای تسلیحاتی و وارد کردن ارز خارجی به این کشور می‌شود و هم کمک به واردات برخی محصولات و تکنولوژی‌ها. این شرکت‌ها نقش واسطه یا پوشش‌دهنده داشتند، اگرچه این شرکت‌ها همکاری‌هایی از این دست را رد کرده‌اند اما هیچ پاسخی هم به خبرنگاران نمی‌دهند. در این میان برخی نهادها و افراد به‌طور اخص در میانمار کمک‌های زیادی به کره‌شمالی کرده‌اند. این کمک‌ها از نوع خریدها و فناوری‌های تسلیحاتی بوده اما از زمانی که خانم «سوچی» روی کار آمده، میزان تبادلات میانمار- کره‌شمالی زیر ذره‌بین قرار گرفته است. در گزارش سال ۲۰۱۷ «مجمع متخصصان کره‌شمالی» سازمان‌ملل آمده که این کشور در سال ۲۰۱۳ راکت‌ها و موشک‌های هدایت‌شونده‌ای را هم به سودان فروخته است. «جاشوا برلینگر»، گزارشگر سی‌ان‌ان، می‌نویسد: سفر «یون» از جهت ارسال این پیام به کره‌شمالی مهم است که آمریکا وارد فاز عملیاتی برای قطع شریان‌های مالی این کشور شده است و با شناسایی خریداران و متحدان این کشور قصد دارد فعالیت‌های غیرقانونی آنها را کنترل کند.

منابع مالی کره‌شمالی

«جترو مولن»، در گزارشی برای سی‌ان‌ان، منابع مالی کره‌شمالی را بر شمرده است. او معتقد است چین حدود ۸۰ درصد از تجارت خارجی همسایه کوچک خود را در دست دارد، بنابراین‌ برای اعمال فشار بر کره‌شمالی، چین کارت مهمی است. در این زمینه آمریکا باید پکن را ترغیب به فعالیت بیشتر کند تا به تجارت خود با کره‌شمالی پایان دهد اما مساله این است که آیا آمریکا در ازای قطع رابطه تجارتی پکن با پیونگ‌یانگ، امتیازی به چین می‌دهد؟ با این حال، به‌نظر می‌رسد چین تمایل چندانی برای همکاری با آمریکا ندارد، چراکه کره‌شمالی را اهرم مناسبی برای بازی یا اعمال فشار بر واشنگتن و متحدانش در منطقه می‌پندارد.

«زغال‌سنگ» یکی از منابع مهم درآمدی کره‌شمالی است. این کشور با برخورداری از منابع عظیم زغال‌سنگ یک‌سوم از صادرات رسمی به چین را در سال ۲۰۱۵ تامین کرده است. چین چندان تمایلی به براندازی اقتصادی کره‌شمالی ندارد چراکه این کشور را به مثابه «دولت حائل» میان خود و کره‌جنوبی و سایر متحدان منطقه‌ای آمریکا می‌نگرد. «استفان‌هاگارد»، محقق موسسه اقتصاد بین‌الملل پیترسون، می‌گوید: «هدف تحریم زغال‌سنگ کره‌شمالی از سوی پکن سقوط اقتصادی این کشور نیست.» تاجرانی که میان این دو کشور در رفت و آمد هستند، به روش‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌ها متوسل می‌شوند چراکه حساب و کتاب مشخصی میان آنها وجود ندارد.

یکی دیگر از راه‌های درآمدی کره‌شمالی اعزام کارگران به کشورهای خارجی از جمله روسیه و تحصیل درآمد آنها از سوی کره‌شمالی است. به گزارش فاکس‌نیوز و یک گروه حقوق بشری در کره‌جنوبی، دولت کره‌شمالی با اعزام حدود ۵۰ هزار کارگر برده به روسیه در مواردی حتی نزدیک به ۹۰ درصد از درآمد سالانه آنها را به‌دست می‌آورد. این اقدام درآمدی سالانه معادل ۱۲۰ میلیون دلار را در اختیار حکومت کره‌شمالی قرار می‌دهد. این افراد غالبا با حقوق‌های بسیار نازل و در مشاغل سخت در کشور روسیه مشغول به‌کار هستند. این افراد شرایطی برده‌گونه دارند و مجبورند بخش زیادی از درآمد خود را به کره‌شمالی بفرستند. «اسکات سیندر»، مدیر‌برنامه سیاست آمریکا و کره‌شمالی در شورای روابط خارجی آمریکا، در این‌باره به فاکس‌نیوز گفت: «دولت کره‌شمالی نظارت دقیقی بر میزان حقوق دریافتی این کارگران دارد و در مواردی حتی نزدیک به ۹۰ درصد از درآمد سالانه آنها را می‌گیرد.» دولت کره‌شمالی از این شیوه به‌عنوان یک راه برای دور‌زدن تحریم‌ها و کسب درآمد استفاده می‌کند. حدود ۴ سال است که بسیاری از کارگران کره‌شمالی در اردوگاه‌هایی در مناطق شرق دور روسیه مشغول به‌کار هستند. شرایط آنها به‌قدری وخیم است که در صورت مرگشان یا کسی خبردار نمی‌شود یا جسد پنهانی به خاک سپرده می‌شود.

در گزارش ماه گذشته وزارت امور‌خارجه آمریکا درباره وضعیت قاچاق انسان در جهان، به وضعیت وخیم کارگران کره‌شمالی در روسیه اشاره شده و وضعیت آنها «استثمار‌گونه، فاقد اسناد هویت، عدم پرداخت دستمزد متناسب، سوءاستفاده فیزیکی، نبود ایمنی و زندگی در شرایط بسیار فقیرانه» توصیف شده است. مسوول یک پروژه بزرگ ساختمانی در ولادی‌وستک روسیه که نخواسته نامش فاش شود، اخیرا در مصاحبه‌ای با روزنامه نیویورک‌تایمز آمریکا گفته کارگران کره‌شمالی مشغول کار در پروژه ساختمانی آنها نزدیک به نیمی از حقوق ناچیز خود را به دولت کره‌شمالی و حدود ۲۰ درصد آن را به‌عنوان «باج» به مدیران پروژه می‌دهند و چیزی از حقوق‌شان برای خودشان نمی‌ماند. سی‌ان‌ان به نقل از گزارش سال ۲۰۱۵ سازمان‌ملل می‌نویسد که کره‌شمالی کارگرانی را به چین، روسیه و خاورمیانه صادر کرده و بخشی از درآمد آنها را به چنگ می‌آورد.

روش دیگر کره‌شمالی برای گریز از تحریم‌ها همانا «ذخایر مالی» این کشور برای «روزمبادا» است. برخی تحلیلگران می‌گویند: این کشور «مبالغ قابل‌توجهی» را در چین سپرده‌گذاری کرده تا در «روز مبادا آنچه مورد نیاز برنامه‌های تسلیحاتی‌اش است را خریداری کند.» بنابراین‌ محدود کردن دسترسی پیونگ‌یانگ به این منابع مالی نقدی به اراده سیاسی مقام‌های چینی بستگی دارد. افزون بر این، راه درآمدی دیگری هم برای کره‌شمالی شناسایی شده و آن «هک بانک‌ها»ست. این کشور با هک نهادهای مالی ۱۸ کشور توانسته مبالغ گزافی را وارد چرخه مالی خود کند.