هاوانا و واشنگتن در وضعیت جنگ سرد

دنیای اقتصاد: روابط آمریکا با کوبا بار دیگر وارد فاز بحران شد. دولت ترامپ چندی پیش با عمل به یکی از وعده‌های انتخاباتی خود درباره لغو مقررات دولت «باراک اوباما» در قبال کوبا، مجموعه محدودیت‌های جدیدی را علیه سفر و تجارت آمریکایی‌ها با این کشور اعمال کرد. گویی ساربان کاخ سفید قصد ندارد اشتر ناآرام سیاست را به سرزمین امن و آرامش هدایت کند. ترامپ هر روز در روابط خارجی و مسائل داخلی بحران تازه‌ای می‌آفریند. جالب این است که در تمام این مسائل رد پای او دیده می‌شود. دولت ترامپ در جدیدترین اقدام خود سرزمین فیدل را بار دیگر در سیبل حملات خود قرار داد.

نزد ترامپ گویی جهان به مثابه رینگ بوکس است که باید هر از گاهی رقیب را در کنجی قرار داد و تا جایی که می‌توان او را مورد حمله قرار داد. به گزارش رویترز،‌ اگرچه دولت کوبا اعلام کرد که هاوانا آمادگی دارد تا گفت‌وگو با آمریکا را براساس احترام متقابل از سر گیرد، اما در واشنگتن گوشی بدهکار نیست. ترامپ در سخنانی تصمیم خود را درباره «لغو توافق کاملا یک طرفه دولت قبلی در قبال کوبا» بیان کرد؛ اقدامی که اعتراض شدید نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره را دربرداشت.

«جف فلیک» سناتور جمهوری‌خواه ایالت آریزونا و «پاتریک لیهی» سناتور دموکرات ورمونت نیز که به همراه ۵۳ سناتور دیگر از قانون سفر به کوبا حمایت کرده‌اند، از ترامپ به دلیل تغییر ناگهانی سیاست دولت اوباما انتقاد کردند. روابط کوبا و آمریکا به دنبال انقلاب ۱۹۵۹، قطع شد.‌ اوباما و «رائول کاسترو» رئیس‌جمهوری کوبا در دسامبر ۲۰۱۴ گرمی روابط دو کشور را اعلام کردند و از آن زمان واشنگتن و هاوانا، گام‌هایی ‌را برای ترمیم مناسبات خود پس از بیش از نیم قرن برداشتند‎. اوباما با دیدار از کوبا بخش‌هایی از تحریم‌های اعمال شده علیه این کشور از سال ۱۹۶۲ را ملغی کرد.‌ همچنین پروازها بین دو کشور از سرگرفته شد و کشتی‌های تفریحی اکنون می‌توانند بین میامی و هاوانا رفت و آمد کنند.

برخی از نمایندگان هم حزبی ترامپ، قبل از اعلام تصمیم او با ارسال نامه‌ای از وی خواستند در روابط با کوبا تجدیدنظر نکند. آنها هشدار دادند که این کار می‌تواند کوبا را تشویق کند که به کشورهایی مانند روسیه ‌و چین وابسته شود.‌

چنین است که برخی می‌گویند ترامپ به سیاست دوران جنگ سرد با کوبا بازگشته است، البته این سیاست جنگ سردی فقط در قبال کوبا نیست بلکه شامل بسیاری از کشورهای جهان هم شده است. اگرچه اوباما «بهبود و بازگشایی در رابطه با کوبا» را به‌عنوان میراثی برای دولت بعد از خود بر جا گذاشت و تلاش داشت تا بحران در محیط پیرامونی آمریکا را با وارد کردن کشورها به جرگه زنجیره‌های سرمایه‌داری کم کند، اما ترامپ دائما در تلاش است تا بار دیگر بحران را به محیط پیرامون آمریکا بازگرداند. برخی می‌گویند دیدگاه ترامپ دیدگاه جنگ سردی است و بر این مبنا سیاست‌های واشنگتن هم به سیاست‌های جنگ سرد گراییده است.

ترامپ می‌گوید تحریم‌ها علیه کوبا را تا زمان آزادی زندانیان سیاسی لغو نمی‌کند و همچنین اجرای تحریم‌ها را علیه این کشور ادامه می‌دهد. رئیس‌جمهور آمریکا تصریح کرد که خواستار رسیدن به توافقی با کوبا است که برای مردم این کشور و ایالات متحده آمریکا بهتر باشد. وی گفت نمی‌خواهد دلارهای آمریکا دولتی را تقویت کند که حقوق شهروندانش را نقض می‌کند.

ترامپ گفت: «سیاست جدید ما با اجرای موشکافانه قوانین آمریکا آغاز می‌شود. ما تحریم‌ها علیه کوبا را تا وقتی که همه زندانیان سیاسی آزاد نشوند، برطرف نمی‌کنیم. به آزادی تجمعات و آزادی بیان، تماما احترام گذاشته شود، تمامی احزاب قانونی شوند و در این کشور انتخابات آزاد و با نظارت نهادهای بین‌المللی برگزار شود.»

وی اضافه کرد: «ما ممنوعیت‌‌ها علیه توریسم را اجرا خواهیم کرد و اقدامات ملموسی انجام خواهیم داد تا مطمئن شویم که سرمایه‌ها دقیقا به سمت مردم سرازیر می‌شوند، به نحوی که آنها بتوانند شرکت‌های خصوصی افتتاح کنند و برای کشورشان آینده‌ای عظیم رقم بزنند.» رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «هرگونه تغییر در روابط آمریکا و کوبا منوط به پیشرفت‌های واقعی در این هدف‌ها که من بخش اعظم آنها را بازگو کرده‌ام خواهد بود.»

لس‌آنجلس‌تایمز در این زمینه می‌نویسد آمریکا در تلاش برای برکناری «فیدل کاسترو» از قدرت یا دست‌کم تلاش برای تغییر رویکرد وی، برای نیم قرن کوبا را تحت تحریم دیپلماتیک و اقتصادی قرار داد. اما این «جنگ سرد گمراه‌کننده» موثر واقع نشد. در واقع تحریم‌های کاخ سفید همراه با تحریم‌های جداگانه کنگره به‌جای آنکه به مردم کوبا کمک کند، مشکلات آنها را دوچندان کرد.

در نهایت در سال ۲۰۱۴ «باراک اوباما» رویکرد سنتی آمریکا در قبال کوبا را دگرگون کرد. اگرچه او هم با انتقادهایی مواجه شد، اما اگر این اقدام او در قالب «حذف تهدید از محیط پیرامونی آمریکا» قرار گیرد نشان می‌دهد که مخالفان وی نیز با اما و اگرهایی مهر تایید بر این رویکرد زدند. او به جای دوری، تصمیم به تعامل گرفت؛ این تغییر سیاست اگرچه با بدبینی یا دست کم با تردید در هاوانا همراه بود، اما فیدل نیز گویی مخالفتی با این امر نداشت. در واقع، یک سر این بهبود رابطه در آمریکا بود، اما سر دیگر در کوبا قرار داشت. سیاستمداران چپگرای کوبایی پس از چند دهه به این نتیجه رسیدند که مخالفت با اردوگاه سرمایه‌داری راه به جایی نمی‌برد.

آنها فهمیدند که مکاتب مارکسیسم، کمونیسم، سوسیالیسم و تمام «ایسم‌های» چپی در بهترین حالت آنها را به سرنوشت روسیه و در بدترین حالت به کره شمالی تبدیل خواهد کرد. با این حال، «فیدلیست‌ها» از مواضع خود کوتاه آمدند و به اردوگاه سرمایه‌داری پیوستند. اگرچه خیلی زود است بگوییم آنها با میراث «چپ» وداع کردند، اما در آغوش گرفتن سرمایه‌داری و حرکت به سوی آمریکا نشان داد چپگرایی کوبایی قدم در جاده سرمایه‌داری بازار آزاد گذاشته است.

به گزارش لس‌آنجلس‌تایمز، سیاست ترامپ همان قدر که برای کوبایی‌ها بد است، برای آمریکایی‌ها هم بد است و براساس یک استدلال ریاکارانه صورت می‌گیرد. دلیل این تغییر، باز هم دلایل حقوق بشری از جمله زندانی کردن مخالفان و روزنامه‌نگاران مستقل عنوان شده است. شعار ترامپ در ابتدا «اول آمریکا» بود و از انتقاد رهبران خارجی به دلیل نقض حقوق بشری بیزار بود. «رکس تیلرسون»، وزیر خارجه آمریکا، هم چندی پیش در جمع کارمندان وزارت خارجه گفت که آمریکا دیگر خواستار چنین رویکردی در مسائل حقوق بشری نیست زیرا می‌تواند با منافع ملی در تضاد باشد اما چه شد که ترامپ بار دیگر به سیاست سنتی اسلاف خود روی آورد؟

زمانی که «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مستبد مصر در ماه آوریل از کاخ سفید بازدید کرد، ترامپ با مسائل حقوق بشری هیچ کاری نداشت. دولت سیسی سالانه ۳/ ۱ میلیارد دلار کمک نظامی از آمریکا دریافت می‌کند. عربستان قراردادهای نظامی آنچنانی با آمریکا منعقد می‌کند و از سوی دیگر در یمن کشتار به راه انداخته است.

ظاهرا سیاست بوش پسر «هر که با ما نباشد بر ماست» الگوی ترامپ قرار گرفته است. اگر روابط حقوق بشری قرار است مبنا و ملاک قرار گیرد، چرا سوابق حقوق بشری مصر، عربستان و سایر دیکتاتوری‌های عربی مورد توجه قرار نمی‌گیرد؟ شاید پاسخ این باشد که نوعی وابستگی متقابل میان آنها با واشنگتن برقرار است. در هر حال، سیاست ترامپ آمیزه‌ای است از ایجاد تهدید در محیط پیرامونی آمریکا، بازگشت به سیاست‌های جنگ سرد، سیاست هر که با ما نیست بر ماست و رویکردهای حقوق بشری در سیاست خارجی. می‌توان گفت لااقل در ۴ سال اول دوره ریاست جمهوری ترامپ - اگر بتواند ۴ سال اول را به اتمام برساند- نباید انتظاری جز تنش از ترامپ و سیاست‌هایش داشت. ناظران (از جمله استفن والت) می‌گویند سیاست‌های ترامپ موجب هرج و مرج در جهان شده است.