حسن حسن و جمعی از نویسندگان
مترجم: محمدحسین باقی

در بخش قبل اشاره شد که داعش کودکان را به راحتی برای حمل و استفاده از سلاح‌های کوچک مانند کلت‌های دستی، تفنگ‌های تهاجمی، مسلسل، نارنجک‌انداز، تسلیحات ضدتانک یا ضدهوایی و منوراندازها آموزش می‌دهد. کودکان در «بلاد خلافت» تقسیم‌بندی‌هایی دارند: کودکان مبارزان خارجی، کودکان مبارزان محلی، کودکان طرد شده، کودکانی که مجبور به نام‌نویسی و عضویت شده‌اند(خواه آنها که در یتیم خانه‌های داعش هستند یا کودکانی که ربوده شده‌اند) و نیروهای داوطلب که همگی تشکیل‌دهنده آن چیزی هستند که «بچه‌شیرهای خلافت» نامیده می‌شوند. همچنین اشاره‌ای هم به کودک سربازان در طول تاریخ شد. در این بخش، ادامه مطلب از سر گرفته می‌شود.

براساس تخمین‌های سازمان ملل، حدود 20هزار کودک به‌عنوان جنگجو در جنگ لیبریا حضور داشتند و همین کودکان حدود 70درصد از نیروهای رزمی مختلف در این کشور را تشکیل می‌دادند. یک بررسی در آنگولا نشان داد که 36 درصد از تمام کودکان آنگولایی یا به‌عنوان سرباز خدمت می‌کردند یا نیروهای رزمی را همراهی می‌کردند؛ در حالی که در رواندا هزاران کودک در نسل‌کشی سال 1994 علیه توتسی‌ها مشارکت داشتند که بسیاری از آنهایی که مرتکب جنایت شدند 14 سال سن داشتند. در سایر کشورهای آفریقایی هم وضع به همین منوال است. در هند چندین گروه شورشی مظنون به استفاده از کودک سرباز هستند. در کشمیر و میانمار هم به همین ترتیب. در جنگ داخلی اخیر در لیبی کودک سرباز هم مشاهده شده‌اند. اگرچه قوانین لیبی حداقل سن برای استخدام کودکان در ارتش را 18 سال اعلام کرده اما زمانی که قذافی زنده بود چندان وقعی به این قانون نمی‌نهاد. در کنار استخدام کودک سرباز، آنها به طرز فزاینده از سوی گروه‌های تروریستی هم مورد سوءاستفاده قرار گرفته اند. بسیاری از این گروه‌ها در درون خود «جناح جوانان» یا «شاخه جوانان» را ساخته‌اندو از آنها در عملیات‌های واقعی استفاده می‌شود. برای مثال، ویدئوهای به دست آمده از القاعده نشان می‌دهد که کودکان و نوجوانان برای ساخت بمب و کارگذاری تله‌های انفجاری آموزش داده می‌شوند. سن برخی از این کودکان 13 سال است. به تازگی، سازمان ملل گزارشی موثق اما تایید نشده از شاخه جوانان داعش به دست آورده که «فتیان الاسلام» (جوانان اسلام) نام دارد.

الشباب در سومالی به طرز فزاینده‌ای از کودکان استفاده می‌کند. اگرچه این گروه به‌طور سنتی از پاداش مادی و تبلیغات افراطی برای ترغیب کودکان برای سال‌های 2010 و 2011 این گروه کودکان 10 ساله را هم مجبور کرد که به صفوفش بپیوندند. سازمان ملل تخمین زده که 819 کودک از سوی الشباب و سایر گروه‌های مشابه به خدمت گرفته شده‌اندو 1870 تخلف مستند علیه کودکان نیز تهیه کرده است. کودکانی که به استخدام در می‌آیند به اردوگاه‌های آموزشی برده می‌شوند، آموزش‌های جسمی سخت و طاقت‌فرسا را پشت‌سر می‌گذارند، دوره‌های آموزشی استفاده از انواع سلاح را پشت‌سر می‌گذارند و شست و شوی مغزی سیاسی و مذهبی می‌شوند. آنها همچنین مجبور می‌شوند که ویدئوهای مربوط به حملات و بمب‌گذاری‌های انتحاری را مشاهده کنند. این کودکان همچنین در کنار جنگجویان حرفه‌ای به خطوط مقدم می‌روند تا هم از نزدیک شاهد عملیات باشند و هم اینکه برخی از آنها به‌عنوان سپر انسانی مورد استفاده قرار می‌گیرند. برخی هم مجبور به انجام عملیات انتحاری می‌شوند. بوکوحرام نیز گروه دیگری است که به نحو فزاینده کودکان را به‌کار می‌گیرد. این کودکان ابتدا ربوده می‌شوند و سپس مورد شست و شوی مغزی قرار می‌گیرند. براساس آمار سازمان ملل، تا ژوئن 2015 بیش از هزار کودک از سوی بوکوحرام ربوده شدند. برخی تحلیلگران می‌گویند این کودکان بعضا 8 ساله هستند و در خط مقدم به‌عنوان سپر انسانی به خدمت گرفته می‌شوند. «ارتش مقاومت خدا» در اوگاندا [به انگلیسیLord's Resistance Army یک گروه شبه‌نظامی اوگاندایی با ایدئولوژی مسیحی است که هدف خود را براندازی حکومت در اوگاندا و استقرار حکومت دینی بر مبنای 10 فرمان اعلام کرده‌است] فقط 200 مرد بزرگسال را در کانون فرماندهی دارد در حالی که نیروهای نظامی اش را 12 هزار کودک ربوده شده تشکیل می‌دهند.

مبانی تاریخی استفاده از کودکان از سوی داعش

داعش استفاده از کودک سرباز را به اوج رساند به گونه‌ای که برخی از آن با عنوان «پدیده» یاد می‌کنند. نمودها و نشانه‌هایی از آلمان نازی را می‌توان در نحوه شست و شوی مغزی سیستماتیک کودکان از طریق مدارس و اردوگاه‌های آموزشی در سرزمین داعش مشاهده کرد. همزمان، ربایش و استخدام اجباری که در کشورهای آفریقایی رایج است مورد استفاده داعش در عراق و سوریه نیز هست. رهبران داعش همچنین از سایر گروه‌های تروریستی هم الهام گرفته‌اندو پدیده استفاده از کودک سربازان را به اوج و به مقیاسی رسانده‌اندکه «شاید» تاکنون سابقه نداشته است.

عثمانی‌ها

استفاده از کودکان از سوی داعش بازتاب اقدامات امپراتوری عثمانی در اروپای مرکزی است. نمونه‌های فراوانی هست که شبه نظامیان داعش از کودکان خانواده‌های اقلیت‌های قومی در صفوف خود استفاده می‌کنند. برای مثال، از اوت 2014 تا ژوئن 2015 صدها پسر بچه از جمله ایزدی‌ها و ترکمن‌ها از خانواده هایشان جدا شده و به مراکز آموزشی فرستاده شدند. در این مراکز به پسران 8 ساله آموزش‌های دینی و نحوه استفاده از سلاح و تاکتیک‌های رزمی را ارائه می‌دادند. محتمل است که رهبر داعش یعنی ابوبکر البغدادی نیز از «سیستم دوشیرمه» عثمانی تقلید کند [سیستمی در امپراتوری عثمانی که در آن برخی از پسران خانواده‌های مسیحی اروپا و آسیای صغیر را به اجبار از خانواده‌هایشان جدا می‌کردند و برای پیوستن به سپاه ینی‌چری یا برعهده‌گرفتن مناصب دیوانی تحت تربیت و تعلیم قرار می‌دادند. کودکان مسیحی جمع‌آوری‌شده باید بین ۸ تا ۲۰ سال و در حالت مطلوب‌تر بین ۱۲ تا ۱۴ سال سن می‌داشتند. تعداد کودکانی که برای نظام «دوشیرمه» جمع‌آوری می‌شدند متغیر بوده و بستگی به میزان نیاز سپاه داشته ‌است. گاه به ازای هر چهل خانوار، یک پسر جمع‌آوری می‌شده‌است و گاه کمتر یا بیشتر. تعداد افراد منتخب طی هر «دوشیرمه» از هزار تا 12 هزار تن متغیر بوده‌است. ارتش «دوشیرمه» در زمان مراد یکم که عثمانی‌ها بخشی از اروپا را در اختیار داشتند تشکیل شد. فرزندان پسر به گروگان گرفته شده مسیحی بودند و به خانواده‌های ترک مسلمان سپرده می‌شدند.