انتخاب دیپلمات بیزینس‌من

دنیای اقتصاد: دونالد ترامپ «رکس. دابلیو. تیلرسون»، مدیرعامل شرکت نفتی اکسون موبیل را برای تصدی مسوولیت وزارت امورخارجه آمریکا در دولتش درنظر گرفته است. ترامپ با نامزدی او نگرانی‌های هر دو حزب آمریکا را در مورد یک مساله مهم نادیده گرفته است: روابط گرم و صمیمی او با رئیس‌جمهوری روسیه. ترامپ سه‌شنبه صبح (دیروز) با اعلام نامزدی او حدس و گمان‌ها در مورد این پست مهم دیپلماتیک را پایان داد. در برهه‌ای نام جولیانی و میت رامنی برای وزارت خارجه مطرح شده بود اما در نهایت قرعه به نام تیلرسون افتاد. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «برای تایید او در سنا ترامپ باید به نبردی سخت بپردازد. طی روزهای گذشته «بازهای» دموکرات و جمهوری‌خواه اعلام کردند در صورت نامزدی او، امکان تحقیق گسترده‌ای در مورد روابط دو دهه‌ای او با روسیه وجود دارد؛ روابطی که برای او جایزه «فرمان دوستی» را در سال ۲۰۱۳ از سوی پوتین به ارمغان آورد.»

به نوشته نیویورک‌تایمز، این تحقیق هم به روابط شخصی تیلرسون و هم روابط تجاری شرکت اکسون موبیل با روسیه خواهد پرداخت. این شرکت قراردادهای نفتی میلیاردی با روسیه دارد که اگر تحریم‌های آمریکا برداشته شود، تعداد این قراردادها نیز افزایش می‌یابد. این گزارش می‌افزاید: منافع تیلرسون در صنعت انرژی روسیه اما و اگرهایی در مورد منافع شخصی او به‌عنوان یک مرد نفتی و نقش او به‌عنوان وزیر خارجه آمریکا برخواهد انگیخت. این مرد نفتی نسبت به تحریم‌ها دیدگاه مثبتی ندارد زیرا برخی از بزرگ‌ترین پروژه‌های نفتی او در روسیه است که بالغ بر ده‌ها میلیارد دلار می‌ارزد. سناتور جان مک کین، جمهوری‌خواه از آریزونا، روز شنبه گفته بود که ارتباطات تیلرسون با پوتین «باعث نگرانی من است.» او وعده داده بود در صورتی که وی به‌عنوان وزیر خارجه انتخاب شود ارتباطات او به دقت بررسی شود.

مک کین در مصاحبه با فاکس نیوز ولادیمیر پوتین را نیز بی‌نصیب نگذاشت. او گفته بود «پوتین یک آدم شارلاتان، قلدر و قاتل است و هر که چیز دیگری از او بگوید دروغ می‌گوید.» نیویورک‌تایمز می‌افزاید ترامپ چند هفته بود که فهرستی بلند بالا را برای نامزدی در جیب گذاشته بود و همه را در یک ابهام فرو برده بود. از جولیانی و رامنی گرفته تا باب کورکر (جمهوری‌خواه از تنسی)، دیوید پترائوس (رئیس سابق سیا) و جان هانتسمان (فرماندار سابق یوتا و نامزد ریاست‌جمهوری در سال ۲۰۱۲). روز دوشنبه تماسی تلفنی به نمایندگی از ترامپ با رامنی، پترائوس و کورکر گرفته شد و تصمیم ترامپ به اطلاع آنها رسانده شد. ترامپ مردی را به وزارت رسانده که طی ۴ دهه گذشته به جست‌وجوی قراردادهای نفتی و گازی در بخش‌های مشکل ساز جهان پرداخته است. تیلرسون، ۶۴ ساله که با لهجه غلیظ تگزاسی صحبت می‌کند، در ۵۰ کشور شرکت‌هایی دارد و تجارت نفتی خود را به ونزوئلا، قطر، کردستان عراق و جاهای دیگر هم رسانده است. به نوشته نیویورک‌تایمز، اگر او به وزارت خارجه برسد با یک چالش دیگر هم مواجه خواهد شد: ایجاد اتحاد براساس دیپلماسی نه معامله و تجارت. در اینجا است که شاید معاملات تجاری و نفتی او با دیپلماسی به چالش کشیده شود.

تیلرسون طی سال‌های حضورش به‌عنوان یک مرد نفتی در راس این شرکت، میلیاردها دلار تجارت و معامله داشته است. او سرمایه‌گذاری‌های مشترکی با روسنفت- شرکت نفتی روسی- داشته است. در اینجا است که شاید مسیر دیپلماسی در قالب وزیر با مسیر تجارت به‌عنوان یک مرد نفتی مانند یک خط موازی نباشد و در برخی مواقع یکدیگر را قطع کنند. به نوشته نیویورک‌تایمز، تیلرسون در نقش جدید خود باید روابط دشوار میان آمریکا و پوتین را مدیریت کند. در واقع، روابط دو کشور در پرتو روابط نفتی و شخصی اش باید به یک توازن برسد چراکه روابط دو کشور پس از الحاق کریمه و وضع تحریم‌های آمریکا علیه روسیه به وخامت گراییده است.

نگرانی اعراب

امواج شوکه‌کننده سیاسی که پس از انتخاب دونالد ترامپ برخاسته اکنون به کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس رسیده و رهبران سیاسی، دیپلمات ها، فرماندهان نظامی و رهبران ارشد این کشورها را در مورد سخنانی که ترامپ بر زبان جاری ساخته نگران کرده است. اعراب می‌پرسند: آیا ترامپ کمک به شورشیان سوری (که مورد حمایت اعراب حاشیه خلیج‌فارس هستند) را قطع خواهد کرد یا مواضع سخت‌تری در قبال ایران اتخاذ خواهد کرد؟ وقتی ترامپ در رقابت‌های خود اعلام کرد که اعراب باید بخشی از هزینه تامین امنیت خود را به دوش کشند، اعراب را نگران ساخته و اکنون شیخ‌نشین‌ها از خود می‌پرسند آیا با کاهش کمک‌های نظامی مواجه خواهند شد یا باز هم شاهد جریان یافتن منابع آمریکایی به منطقه خواهند بود؟

به گزارش نیویورک‌تایمز، یکی از این اعراب نگران «امیل حکیم» نام دارد که محقق ارشد در مرکز مطالعات بین‌المللی برای مطالعات استراتژیک خاورمیانه است. او می‌گوید: «یا ترامپ حداقل گرا خواهد بود. به این معنا که هیچ نگاه جامعی نداشته و پیچیدگی‌های خاورمیانه را درک نمی‌کند. یا دست به اقدامات تحریک‌آمیز خواهد زد و بحران‌هایی به وجود خواهد آورد که باید مدیریت شوند. ترامپ ظاهرا آدمی لاف زن است: سخنی جسورانه بر زبان می‌آورد اما سپس تلاش می‌کند از زیر بار آن شانه خالی کند. اینها باعث می‌شود اعتبار، مواضع و روابط آمریکا با خاورمیانه‌ای‌ها دچار خدشه شود.» این دسته از اعراب در کنفرانس منامه، نگرانی‌های خود را چه در سخنرانی‌های رسمی و چه در مذاکرات غیررسمی نشان دادند. ایاد علاوی، یکی از وزرای سابق عراقی که اکنون معاون رئیس‌جمهور است، در مصاحبه‌ای گفت: «اکنون با مشکلات فراوانی در منطقه مواجهیم. امیدواریم دولت ترامپ موضع فعالانه‌تری بگیرد.» خالد بن احمد الخلیفه، وزیر خارجه بحرین نیز گفت: «انتظار تداوم این رابطه، دوستی و اتحاد بلندمدت» را با آمریکا داریم. ژنرال کوین دانگان، فرمانده ناوگان پنجم آمریکا در بحرین می‌گوید: «منطقه رویکرد صبر و انتظار در پیش گرفته است. آنها [اعراب] خشمگین هستند که آیا سیگنالی ناشی از تغییر مثبت مشاهده خواهند کرد یا خیر.» نیویورک‌تایمز می‌نویسد کابینه‌ای که ترامپ در حال چیدن مهره‌های آن است باعث عصبانیت و ابهام در بسیاری از نقاط دنیا شده است. از این کابینه، بوی جنگ به مشام می‌رسد. چنین برداشت می‌شود که حضور فردی مانند تیلرسون در رأس وزارت خارجه به این معنا است که او معاملات را قطع خواهد کرد و کاری به مسائل حقوق بشری و ... ندارد. به نظر می‌رسد از اعضای کابینه ترامپ فقط «ژنرال ماتیس» در منطقه دارای اعتبار باشد. یوسف العتیبی، سفیر امارات در واشنگتن می‌گوید او در میان دیپلمات‌ها، فرماندهان نظامی و مقام‌های اطلاعاتی در منطقه جایگاه خوبی دارد و مورد تحسین است. این مقام اماراتی به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «اگر قرار بود وارد جنگ شوم، دوست داشتم ژنرال ماتیس در کنارم باشد. او شریکی بزرگ برای متحدانش خواهد بود.»

اریک اشمیت، گزارشگر نیویورک‌تایمز، نظر خود در مورد ژنرال ماتیس را این گونه بیان می‌دارد: «اگرچه او در برخورد با ایران در زمره بازها قرار می‌گیرد اما کاخ سفید دوران فرماندهی او را در سال ۲۰۱۳ خاتمه داد. او دیگر جنگ‌طلب نیست. اگرچه ماتیس برخی از خونبارترین جنگ‌ها در عراق و افغانستان را هدایت کرد اما به هزینه‌های انسانی جنگ آگاه است. او یک‌بار گفته بود پاره کردن توافق هسته‌ای با ایران به آمریکا آسیب وارد خواهد کرد.» نگرانی شیوخ عرب در مورد ترامپ هر چه باشد اما خروج اوباما از قدرت - به تعبیر اعراب- میراثی بر جا گذاشته است که اعراب تا سال‌ها باید تاوان آن را بدهند. شیوخ عرب معتقدند پشت کردن اوباما به حسنی مبارک و انفعال برای سقوط او و توافق هسته‌ای با ایران دو میراثی هستند که از ذهن اعراب پاک نخواهند شد. رهبران منطقه می‌گویند رمزآلود بودن ترامپ باعث ترس آنها شده است. نبیل فهمی، وزیر خارجه سابق مصر می‌گوید: «ترامپ، ترامپ است. او به‌عنوان نامزد تغییر انتخاب شد. تغییری که در سیاست هایش بازتاب خواهد یافت و بار مسوولیت تقسیم خواهد شد.»