حسن حسن و جمعی از نویسندگان
مترجم: محمدحسین باقی

در بخش قبل به دولت چهارم وهابی اشاره شد. این دولت در واقع، «دولت داعش» است که به مثابه تداوم سه دولت قبلی سعودی- وهابی پنداشته می‌شود. بن‌علی، از علمای داعشی، بر این باور است که با «دولت اسلامی، تاریخ در حال تکرار به شکلی مشابه است.» بسیاری از آثار منتشر‌شده رسمی از سوی داعش آثار کلاسیکی از مجموعه آثار وهابی از جمله آثار متعلق به ابن عبدالوهاب است. او می‌گوید «دولت اسلامی» همان عقیده‌ای را ترویج می‌کند که «شیخ ابن عبدالوهاب به آن باور داشت، خواستار آن بود و برایش می‌جنگید.»

آرمان خلافت نیز انحراف یا خروجی دیگر از سنت وهابیت است. خلافت، در آثار سنتی وهابی جایگاه چندانی ندارد. وهابی‌ها دولت خود را در برابر خلافت عثمانی به مثابه دولتی «ضد خلافت» می‌پنداشتند و خلافت عثمانی را تا زمان فروپاشی آن در سال 1924 «خلافت کفر» می‌نامیدند. اما «دولت اسلامی» هرگز چنین نکرده است. در واقع، یک جورهایی طنزآمیز است که وهابیت- که به‌عنوان جنبشی ضد خلافت شروع شد- به ابزاری برای جنبش هوادار خلافت تبدیل شود. همان‌طور که مشاهده شد، خشونت به هیچ‌وجه در دولت سعودی- وهابی غایب نبود. اما اقدامات رقت‌آور «دولت اسلامی» همچون نمایش گردن‌زنی، سوزاندن و سایر اشکال خشونت‌های افراطی با هدف القای ترس، رجعت به اقدامات وهابیت نیست. این اقدامات از سوی ابومصعب الزرقاوی، رهبر وقت القاعده در عراق معرفی و به‌کار گرفته شد. البته او هم دنباله‌روی یک عالم مصری به نام «ابو عبدالله المهاجر» بود. در واقع، المهاجر چنین خشونت‌هایی را باب کرده و الزرقاوی آنها را گسترش داد. المهاجر رساله‌ای حقوقی در مورد خشونت نوشت که در میان داعشی‌ها به «فقه الدماء» معروف است. این رساله، منبع و مرجع استنادات «دولت اسلامی» برای توجیه اقدامات خشونت‌بار خود است. بعد آخرالزمانی «دولت اسلامی» نیز فاقد سابقه‌ای موثر در سنت وهابیت است. به گفته ویلیام مک کانتس، محقق مسائل جهاد در موسسه بروکینگز می‌گوید داعش خود را به مثابه تحقق پیشگویی‌ای می‌پندارد که در آن خلافت اندکی پیش از پایان دنیا احیا می‌شود. در حالی که وهابیون سعودی و وهابیون داعشی در درکی از آخرالزمان اشتراک نظر دارند؛ اما فقط داعش است که معتقد است در آن عصر زیسته و با کفار قتال می‌کند.

بنابراین «دولت اسلامی» به هیچ وجه تجلی ناگزیر وهابیت تاریخی نیست. این گروه شباهت زیادی به اولین دولت سعودی- وهابی دارد که از مصادیق این شباهت تعهد هر دو به جهاد با مرتدان به ویژه شیعیان است و شباهتی با دولت فعلی سعودی ممکن است نداشته باشد. با این حال، شباهت‌هایی که میان مجازات‌های داعش و دولت عربستان وجود دارد باعث شده برخی به این باور برسند که هر دو، دو روی یک سکه هستند. در واقع، «دولت اسلامی» در نهایت بی‌خردی شیعیان را در همان جایی در عربستان کشت که وهابیون سعودی شیعیان را می‌کشتند. اما در پشت پا زدن به اتحاد سنتی با آل‌سعود، داعش به ایده‌های مشخصی در مورد سیاست، خشونت و آخرالزمان‌گرایی باور دارد که سه دولت سعودی (که ذکر آن به میان رفت) چنین ایده‌هایی نداشتند. با این حال، توحش داعش نسبت به دولت فعلی عربستان یا وهابیون قدیمی‌تر بسیار بیشتر است.

«دولت اسلامی» در عربستان سعودی

«دولت اسلامی» به چندین «ولایت» تقسیم شده است. در نوامبر 2014، ابوبکر البغدادی پس از بیعت افراد و گروه‌هایی در الجزایر، لیبی، صحرای سینا در مصر، یمن و عربستان سعودی اعلام کرد که این سرزمین‌ها «ولایت»‌های جدید این گروه هستند. البغدادی بر بخش‌هایی از عربستان سعودی هم ادعاهایی مطرح کرد و حامیان خود در عربستان را به پیوستن به این گروه ترغیب کرد. در حالی که البغدادی قبلا به تمام مسلمانان دستور داده بود که به عراق و سوریه هجرت کنند، اما سعودی‌ها اکنون دیگر هیچ الزامی برای پیوستن به هزاران نفر از برادران خود که برای جنگ به آن دو سرزمین می‌روند ندارند. آنها می‌توانند وظیفه هجرت را با ساختن دولتی اسلامی در داخل محقق سازند.

ابتدا شیعیان

از زمان اعلام خلافت در نوامبر، داعش در عربستان سعودی فعال بوده است. به لحاظ اداری، این گروه، عربستان را به سه «ولایت» تقسیم کرده است: ولایت نجد در مرکز عربستان؛ ولایت حجاز در غرب و ولایت بحرین در شرق عربستان (بحرین در اینجا عبارتی کهن است که به شرق عربستان اطلاق می‌شد و شامل بحرین امروزی نمی‌شود). در یک وب‌سایتی که از سوی حامیان «دولت اسلامی» اداره می‌شود این سه ولایت چنین نامیده می‌شوند: «ولایت‌های میان دو مکان مقدس» [به عربی: المحافظات من أرض الحرمین الشریفین]. این ولایت‌ها مسوولیت حملاتی را در راستای استراتژی داعش پذیرفته‌اند؛ استراتژی‌ای که بر اقلیت شیعی و نیروهای امنیتی در این پادشاهی متمرکز است. در فاصله نوامبر 2014 و نوامبر 2015، هفده حادثه امنیتی [حمله] مجزای مرتبط با داعش در این کشور روی داد از جمله یک حادثه که در کویت روی داد.

پدیده شوم قرن جدید