«آخرین امید» لبنان

دنیای اقتصاد: میشل عون، ژنرال بازنشسته و کاریزماتیک از جامعه مارونی‌های لبنان، روز دوشنبه به ریاست‌جمهوری کشورش برگزیده شد. این ژنرال ۸۱ ساله که از او با عنوان «آخرین امید» لبنان یاد می‌شد روزهای سختی پیش‌رو دارد. در همان گام اول، مخالفانش او را متهم به هم‌پیمانی با حزب‌الله، سوریه و ایران می‌کردند تا از اعتبارش بکاهند. انتخاب او اگرچه خلأ دو ساله در این کشور را پایان داد و باعث جشن و پایکوبی شد، اما پا در راهی گذاشته که یا ممکن است باعث تجزیه لبنان و جنگی دیگر شود یا این کشور اندکی آرامش را تجربه کند. به گزارش نیویورک‌تایمز، عون تنها به یک دلیل وارد کاخ بعبدا شد: توافق تمام احزاب لبنانی برای گماردن عون به ریاست‌جمهوری. این توافق باعث شد پست نخست‌وزیری به سعد حریری (مطلوب عربستان) برسد و عون به‌عنوان نامزد مطلوب حزب‌الله رئیس‌جمهور شود.

اما سوال اصلی هنوز باقی است: آیا عون می‌تواند کشتی توفان‌زده لبنان را به ساحل آرامش برساند؟ آیا حضور او نوید دوره‌ای جدید در حیات سیاسی لبنان است؟ به قول «نبیه بری»، رئیس پارلمان لبنان، «جهاد اکبر» لبنان پس از انتخاب رئیس‌جمهور آغاز می‌شود؛ دوره‌ای که در آن باید قانون انتخابات پارلمان تدوین و انتخابات برگزار شود. برخی می‌گویند ژنرال عون چهارمین نظامی است که وارد کاخ بعبدا می‌شود. به گزارش نیویورک‌تایمز، یکی از چالش‌های او این است که مدل ناکارآمد اجماع در نظام سیاسی لبنان را اصلاح کند؛ مدلی که در آن هر یک از جنگ‌سالاران فرقه‌گرای این کشور می‌توانند تصمیمات دولتی را وتو کنند و کشور را وارد فاز تازه‌ای از بحران کنند. در نتیجه، لبنان نتوانست هیچ یک از بحران‌های رخ داده مانند مساله میلیون‌ها آواره، مهاجر یا جمع‌آوری زباله را مدیریت کند.

«رامض داغر»، تحلیلگری که یک وب‌سایت سیاسی لبنانی را با عنوان «ملاحظات» اداره می‌کند، به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «معتقدم تا آینده‌ای مشخص هیچ اتفاقی نخواهد افتاد و هیچ تغییری ایجاد نخواهد شد.» او می‌گوید احتمالا باید توافق‌های پنهانی دیگری باشد تا مانع شکل‌گیری بحران شود. او می‌افزاید: «ممکن است بحران ریاست‌جمهوری به شکل‌گیری دولت و بسیاری از مسائل دیگر هم سرایت کند.» بر همین اساس، به نظر می‌رسد «توافق بر سر قانون انتخابات پارلمان» و «توافق بر سر تشکیل دولت جدید و توزیع پست‌های وزارتی» دو مشکلی باشد که پیش‌روی عون قرار دارد. برخی معتقدند مرحله پس از انتخاب عون شباهتی به گذشته ندارد. این دوره در واقع آغاز مرحله‌ای جدید در لبنان است که باعث می‌شود این کشور احتمالا با بحرانی بزرگ‌تر روبه‌رو باشد.

اولین چالش: یک احتمال معتقد است که نحوه توزیع پست‌های حساس ممکن است ماه عسل روابط میان عون- حریری را خاتمه دهد. برخی معتقدند که ائتلاف ۸ مارس با چراغ سبز برخی حامیان منطقه‌ای و بین‌المللی و برای سرایت نیافتن بحران سوریه به لبنان یا لااقل کنترل و مدیریت بحران چاره را در توافق دیدند، اما بر سر نحوه توزیع پست‌ها اختلافات وجود دارد.

دومین چالش: میشل عون باید تلاش کند خواسته‌هایش را درباره دولت و قانون انتخابات محقق کند. روش این کار هنوز روشن نیست، اما یک روش همانا درخواست برای اصلاح توافقنامه طائف است که در سال ۱۹۸۹ امضا و قانون اساسی لبنان بر پایه آن تدوین شد. این توافقنامه شامل کاهش اختیارات رئیس‌جمهور و انتقال بیشتر اختیارات وی به نخست‌وزیر است که می‌تواند به آغاز حساسیت‌ها و بحران‌های جدید منجر شود. قانون انتخابات یکی از چالش‌برانگیزترین محورهای نزاع در لبنان است. به نوشته نیویورک‌تایمز، شکست در مذاکره در مورد یک قانون انتخاباتی جدید که منجر به توافق عون- حریری شد، باعث شد سایر مسائل در لبنان در حالت تعلیق قرار گیرد. براساس این گزارش، پس از دو سال مذاکره و بحث و تعامل نزدیک میان قدرت‌های خارجی از جمله آمریکا، عربستان و ایران توافق بر سر عون به دست آمد.

سومین چالش: عون می‌داند که رسیدنش به مسند ریاست‌جمهوری با تایید شماری از گروه‌های شرکت‌کننده در دولت صورت گرفت. در مقابل، برخی از این احزاب و گروه‌ها عون را به فساد متهم می‌کنند؛ بنابراین مبارزه با چالش فساد به‌عنوان یکی از خواسته‌های اصلی مردم لبنان یک چالش اصلی است. نیویورک‌تایمز می‌نویسد بیشتر محبوبیت عون به‌دلیل اعتبارش برای استقلال و مبارزه با فساد است. او مخالف فساد و سنت انتقال حزب سیاسی از پدر به فرزند است. با این حال، عون دنباله‌روی همین سنت است. «جبران باسیل»، دامادش، به دریافت رشوه و فساد متهم شد اما عون رهبری «جریان آزاد میهنی» را در سال ۲۰۱۵ به باسیل واگذار کرد. اقدامی که باعث انتقاد بسیاری شده و آن را تخطی از اصول دموکراتیک اعلام کردند.

چهارمین چالش: چالش‌ دیگر احتمال مخالفت نبیه بری با ورود به دولت جدید است. در این صورت حزب‌الله لبنان به‌عنوان دیگر جریان شیعی مطرح باید سهم شیعیان در کابینه حریری را به خود اختصاص دهد و این مساله خود باعث چالشی بزرگ برای دولت لبنان خواهد بود که تا حد زیادی به حمایت‌های غرب و کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس متکی است.

پنجمین چالش: لبنان اکنون شاهد جنگ در سوریه است. دست‌کم ۵/ ۱ میلیون سوری کشور خود را ترک کرده و به لبنان گریخته‌اند و این به آن معناست که به ازای هر ۳ شهروند لبنانی یک نفر آواره سوری است. اکنون هر یک از جریان‌های سیاسی در لبنان نگاه متفاوتی نسبت به بحران سوریه دارند و هر یک جانب یکی از طرف‌های درگیر را می‌گیرد. به لحاظ سنتی، سیاست در لبنان متاثر از رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. این رقابت به‌ویژه میان ایران و عربستان نمود دارد، اما نیویورک‌تایمز معتقد است به دلیل تحولات سوریه، لبنان اکنون در اولویت بعدی قدرت‌های منطقه‌ای است. تحلیلگران معتقدند عربستان اکنون نفوذ خود بر حریری و جریان المستقبل و اهل سنت لبنان را از دست داده است و این، دو دلیل دارد: یکی ترور رفیق حریری در سال ۲۰۰۵ و دیگری گرفتار شدن در بحران سوریه و یمن. الیاس مهنی، مورخ در دانشگاه براورن می‌گوید: «با نزاع‌های اخیر در سوریه و یمن، لبنان به اولویت آخر تبدیل شده است. اکنون حزب‌الله و متحدانش در لبنان دست برتر دارند.»