بازگشت به خاورمیانه - ۴ آبان ۹۵

جیمز اف. جفری/ دیپلمات آمریکایی
مایکل آیزنشتات/ محقق نظامی
ترجمه: محمدحسین باقی

در بخش قبل اشاره شد که طی جنگ افغانستان (۱۹۸۹- ۱۹۷۹) ۵ تا ۱۰ هزار مبارز خارجی عمدتا عرب از اقصی نقاط جهان برای مبارزه با شوروی به افغانستان سفر کردند. همچنین تصور بر این است که طی جنگ در عراق (۲۰۰۳ تا ۲۰۱۱)، ۴ تا ۶هزار مبارز خارجی برای نبرد به این کشور سفر کردند که اکثر آنها از عربستان و لیبی بودند. در مقایسه، فقط در جنگ ۵ ساله در سوریه، بیش از ۳۵ هزار مبارز خارجی از بیش از ۱۲۰ کشور برای مبارزه به آنجا سفر کردند. بسیج جهادیون در سوریه بی‌سابقه است. از ۱۱ سپتامبر به این‌سو، حدود ۴۵ آمریکایی در آمریکا به دست تروریست‌های جهادی کشته و حدود ۱۶۰ آمریکایی هم به‌دست تروریست‌ها در خارج از آمریکا کشته شده‌اند. این یک نشانه مثبت و موفقیت در سیاست مبارزه با تروریسم آمریکاست.

مورد مطالعاتی 2: دستمزد مهار عراق طی و پس از عملیات توفان صحرا

وقتی در جولای ۱۹۹۰ عراق، کویت را به ربودن نفت خود متهم کرد هیچ مقام ارشدی در دولت آمریکا تصور نمی‌کرد که عراق این بحران را با لشکرکشی به کویت حل‌وفصل کند. واشنگتن، که در آن زمان در تحولات اروپا مانند وحدت دو آلمان درگیر بود، از طریق سفیر «آپریل گلاسپی» به بغداد گفت که هیچ نظری در مورد مناقشه میان دو کشور همسایه ندارد. این سخن موجب شد صدام حسین به این نتیجه برسد که اگر به کویت حمله کند، ایالات‌متحده با کاری انجام شده روبه‌رو خواهد شد. وقتی عراق در نهایت در ماه اوت به کویت حمله کرد، آمریکا با اعزام فوری نیروها به منطقه برای ممانعت از حمله‌ای احتمالی به عربستان پاسخ داد. تصمیم آمریکا برای اخراج عراق از کویت با زور تضمین کرد که آمریکا در دوران پساجنگ عراق از طریق تحریم‌های سازمان ملل و بازرسی برای نابودی سلاح‌های کشتارجمعی این کشور دخالت خواهد کرد و نقش خواهد داشت.

در دهه پس از جنگ ۱۹۹۱ خلیج‌فارس، ایالات‌متحده به حملات هوایی، موشکی و به‌کارگیری ابزار نظامی در پاسخ به آبستراکسیون رژیم بازرسی‌های عراق در سازمان ملل و مداخله برای عملیات منطقه پرواز ممنوع و ممانعت از تجاوز عراق به کویت و کردها در شمال عراق دست زد. همچنین به عملیات ضعیفی برای سرنگونی صدام دست زد. فعالیت‌های مهم در این بازه زمانی عبارت است از:

اجرای بازرسی‌های تسلیحاتی/ برقراری منطقه پرواز ممنوع (ژانویه 1993): در روزهای آغاز دولت جورج دبلیو بوش، نیروی هوایی عراق تلاش کرد تا یک جنگنده آمریکایی را در پاسخ به عملیات توفان صحرای آمریکا ساقط کند. آمریکا با مجموعه‌ای از حملات موشکی (کروز) و هوایی پاسخ داد و جنگنده‌های میگ ۲۵ و میگ ۲۹ عراق را سرنگون، رادارهای دفاع هوایی عراق و مراکز فرماندهی و کنترل را ویران و به مراکزی حمله کرد که قبلا به برنامه تسلیحات هسته‌ای عراق ارتباط داشت. نتایج، کوتاه‌مدت بود؛ در ماه آوریل، عراق چالش‌های خود برای منطقه پرواز ممنوع در جنوب و تاکتیک «فریب و فرار» را در برابر تحقیقات تسلیحاتی سازمان ملل از سر گرفت.

جلوگیری از تروریسم (ژوئن 1993): در پاسخ به کشف توطئه‌ای در آوریل ۱۹۹۳ برای ترور پرزیدنت بوش در طول دیدار از کویت، آمریکا یک حمله موشکی به فرماندهی اطلاعات مرکزی عراق انجام داد. این حمله در نیمه‌های شب انجام شد تا میزان تلفات عراقی‌ها محدود باشد.

جلوگیری از تهدید کویت (اکتبر 1994/ عملیات جنگجوی هوشیار): در پاسخ به استفاده ارتش عراق و اعزام ۲۰ هزار نیروی گارد ریاست جمهوری به جنوب این کشور، ایالات‌متحده ۲۸ هزار سرباز و ۳۵۰ جنگنده دیگر به کویت و منطقه اعزام کرد در عین حالی که سازمان ملل هم از عراق خواست تا نیروهایش را خارج کرده و منطقه پرواز ممنوع در جنوب عراق برقرار کرد. عراق نیروهایش را خارج کرد اما ایالات‌متحده نیروهای زمینی و جنگنده‌های خود را در کویت و عربستان نگه داشت. عراق هرگز دیگر کویت را به این شکل تهدید نکرد، اما صدام نشان داد که می‌تواند آمریکایی‌ها را مجبور به اعزام نیروهای زیادتری با هزینه‌های گزاف کند.

کودتاهای خنثی شده (مارس 1995- ژوئن 1996): به دنبال جنگ ۱۹۹۱ خلیج‌فارس، واشنگتن سیاست دو وجهی را در قبال عراق در پیش گرفت که شامل این موارد می‌شد:۱- مهار از طریق تحریم، بازرسی‌های تسلیحاتی و بازدارندگی -۲- اقدامات پنهانی برای سرنگونی صدام حسین. ایالات‌متحده دو گروه اپوزیسیون را مورد کمک و تشویق‌های خود قرار داد: کنگره ملی عراق (INC - الموتمر الوطنی العراق) و وفاق ملی عراق (INA- الحرکه الوطنیه العراقیه). «کنگره» در مارس ۱۹۹۵ یک «کودتای خزنده» را به امید برانگیختن آمریکا به مداخله نظامی به نمایندگی از این گروه آغاز کرد، اما این تلاش شکست خورد و امید به مداخله نظامی آمریکا هرگز رخ نداد. در ژوئن ۱۹۹۶، نیروهای امنیتی عراق بیش از یکصد افسر نظامی را دستگیر کردند که از سوی «وفاق» برای انجام کودتا علیه رژیم به‌کار گرفته شده بودند. حرکت دولت عراق در سپتامبر ۱۹۹۶ به‌سوی شمال این کشور سایر بازمانده‌های شبکه CIA را در پس این عملیات مخفیانه قرار داد.

احیای بازدارندگی (سپتامبر 1996/ عملیات توفان صحرا): در اواخر اوت ۱۹۹۶، دولت عراق به دعوت مسعود بارزانی، رئیس حزب دموکراتیک کردستان (KDP)، ۳۵۰ تانک و ۳۰ تا ۴۰ هزار سرباز به اربیل در شمال عراق فرستاد و سپس با حزب رقیب کرد یعنی «اتحادیه میهنی کردستان» (PUK) وارد درگیری شد. نیروهای عراقی تعداد زیادی از عراقی‌های مرتبط با شبکه مخفی سیا را دستگیر و از دم تیغ گذراندند و ایالات‌متحده را واداشتند تا ۶۵۰۰ کرد مرتبط با کنگره ملی عراق و NGO‌های خارجی را از آنجا اخراج کنند. آمریکایی‌ها در عوض با حملات موشکی (کروز) از کشورهای حاشیه خلیج‌فارس علیه دفاع هوایی عراق در جنوب این کشور پاسخ گفتند- زیرا ترکیه، اردن و عربستان اجازه حمله از قلمرو خود را به آمریکا ندادند- و ۱۲۰۰ سرباز دیگر به نیروهای خود در کویت افزودند که مجموعا تعداد آنها به ۵ هزار سرباز آمریکایی افزایش یافت. افزون بر این، منطقه پرواز ممنوع که در جنوب برقرار شده بود به‌شمال عراق هم تسری یافت و هشدار اولیه آمریکا علیه تحرکات احتمالی نظامی صدام را افزایش داد.