پهپادهای داعش

دنیای اقتصاد: نبردهای داعش در موصل و حلب نشان می‌دهد این گروه در انجام عملیات تروریستی نه تنها «تبحر» که «تحول» یافته است. به عبارت دیگر، این گروه نحوه عملیات تروریستی را دچار تحول و تکامل کرده به‌گونه‌ای که روش‌های ابداعی این گروه در آینده می‌تواند به کار سایر گروه‌های شورشی- تروریستی هم بیاید. «تنوع» جزء جدایی‌ناپذیر عملیات‌های داعش است. این «تنوع» هم در کمیت و هم در کیفیت زبانزد هم‌قطاران تروریست این گروه است. به گزارش سی‌ان‌ان، این گروه در عملیات موصل از «پهپاد» استفاده می‌کند.

داعش این پهپادها را به روی نیروهایی که در حال پیشروی هستند، پرتاب می‌کند. تا کنون هیچ گروه تروریستی در دوران معاصر از پهپاد برای حمله به نیروهای دشمن استفاده نکرده است. داعش، این روش را همچون سایر اقدامات منحصربه‌فردش، به نام خود ثبت کرد. به گزارش گاردین، تعدادی از نیروهای پیشمرگه کرد و چند سرباز فرانسوی به دست این پهپادها کشته شدند. به گزارش نیویورک‌تایمز، نیروهای پیشمرگه گمان می‌کردند که هواپیمای کوچکی که سقوط کرده همچون ده‌ها پهپادی است که داعش برای عملیات شناسایی در منطقه می‌فرستد و آنها این پهپاد را به مرکز تحقیقات انتقال دادند، اما زمانی که تلاش کردند اجزای این پهپاد را تفکیک کنند این پهپاد منفجر شد. نیویورک‌تایمز می‌نویسد که داعش از پهپادها استفاده و آنها را به بمب مجهز و از راه دور آنها را هدایت می‌کند که این تحولی جدید در تاکتیک‌های نظامی داعش است.

دومین روش مورد استفاده داعش در موصل کار گذاشتن مین است. این گروه در مسیر پیشروی نیروهای عراقی انواع و اقسام مین‌ها را به روش‌های مختلف پنهان کرده تا مانع پیشروی آنها شود. سومین روش نیز آتش زدن کارخانه تولید گوگرد است که بر این امر صحه گذاشت که داعش برای استفاده از سلاح شیمیایی در این نبرد طرح‌ریزی کرده است. با آغاز نبرد موصل، نگرانی‌ها نسبت به اقدام داعش در استفاده از مواد شیمیایی بیشتر شد. داعش کارخانه گوگرد «المشراق» واقع در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب شهر موصل و در نزدیکی پایگاه القیاره را آتش زد و باعث شد بخارها و گازهای برخاسته از آن موجب مسمویت و مرگ برخی از عراقی‌ها بشود. این بخارها با دود ناشی از آتش زدن چاه‌های نفت از سوی داعش برای سرپوش گذاشتن بر تحرکاتش ترکیب شده بود. سربازان عراقی و آمریکایی مستقر در القیاره ناگزیر به استفاده از ماسک‌های ضد شیمیایی شدند. نیروهای خلافت همچنین روش چهارمی نیز به‌کار می‌گیرند و آن استفاده از غیرنظامیان به‌عنوان سپر انسانی است. این روش بسیار متداول است و در سوریه نمونه‌های زیادی از آن مشاهده شده و مورد استفاده سایر گروه‌های تروریستی نیز هست.

سی‌ان‌ان گزارش داد که داعش ۲۸۴ مرد و پسر را اعدام کرد و برای انتقال جسد کشته شدگان به گوری در نزدیکی دانشکده کشاورزی موصل از بولدوزر استفاده کرد. برخی می‌گویند این مردها و پسرها از روستاهای اطراف موصل آورده شده بودند و به‌عنوان سپر انسانی علیه نیروهای عراقی و نیروهای ائتلاف مورد استفاده قرار می‌گرفتند و علت اقدام داعش برای اعدام آنها مشخص نیست. ده‌ها هزار نیروی عراقی از سمت شمال، جنوب و شرق در حال نزدیک شدن به شهر موصل هستند و جنگنده‌های ائتلاف تحت رهبری آمریکا همچنین شبه‌نظامیان را در مرز با سوریه نیز بمباران می‌کنند. نیروهای نظامی عراق در عملیات‌های سابق برای بازپس‌گیری شهرهای فلوجه‌، رمادی و سنجار، به دریافت پشتیبانی هوایی نزدیک عادت کرده بودند و جنگنده‌های ائتلاف راه آنها را با از بین بردن ادوات توپخانه و خمپاره و همچنین خودروهای انتحاری هموار می‌کردند. این حمایت هوایی سنگین باعث افزایش اطمینان نیروهای عراقی و کرد می‌شد اما در عین حال سبب وابسته شدن آنها به دریافت این کمک شده است.

اسپوتنیک به نقل از یک مقام عراقی گزارش داد داعش کارخانه داروسازی در نینوا را نیز آتش‌ زده تا به دست نیروهای عراقی نیفتد. این کارخانه گواهینامه بین‌المللی ایزو را در سال ۲۰۰۷ به دست آورد و از مهم‌ترین کارخانه‌های داروسازی به شمار می‌رود. داعش همچنین روز شنبه هتل پنج ستاره نینوا را که مقر خود کرده بود، به‌طور کامل منفجر کرد. به تعبیر برخی کارشناسان داعش استراتژی «زمین سوخته» را در پیش گرفته است. بر همین اساس، نیروهای خلافت هنگام عقب‌نشینی از یک منطقه و واگذاری آن به ارتش عراق قصد دارند دیگر اثری از زندگی و زیرساخت در آنجا باقی نگذارند. این عقب‌نشینی بسیار پرهزینه است.

داعش در دوران پساموصل

عملیات موصل پرسش مهمی را پیش روی بسیاری از کارشناسان قرار داده که داعش در دوران پسا موصل به چه سرنوشتی دچار می‌شود؟ «حسن حسن» در سرمقاله‌ای برای نیویورک‌تایمز می‌نویسد تردیدی نیست که داعش تا آخرین قطره خون برای حفظ این پایگاه مهم می‌جنگد. ابوبکر البغدادی در موصل ردای خلافت بر تن و در سال ۲۰۱۴ خلافت خود را اعلام کرد. این شهر اهمیتی نمادین برای خلافت خودخوانده دارد. اگر داعش موصل را از دست بدهد دارای طرحی است که به‌طور مکرر در رسانه‌هایش طی ۵ ماه گذشته در بوق و کرنا شده: «انحیاز الصحرا» یا عقب‌نشینی موقت به بیابان. کلمه انحیاز در ماه می ‌در آخرین سخنرانی ابومحمد العدنانی، سخنگوی داعش، شنیده شد که در ماه اوت از سوی آمریکایی‌ها شکار شد.

العدنانی توضیح داده بود که از دست دادن قلمرو/ سرزمین به معنای شکست نیست و نیروهای داعش تا آخرین نفس خواهند جنگید و سپس به بیابان یا صحرا روی می‌آورند. پس از مراحل آماده‌سازی دوباره بازمی‌گردند درست همان‌طور که در فاصله ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ این اتفاق تکرار شد. «حسن حسن» در سرمقاله نیویورک‌تایمز می‌نویسد که رسانه‌های این گروه همین موضوع را دستمایه قرار دادند. «النبأ»، پایگاه خبری این گروه، در ماه اوت مقاله‌ای در این رابطه نوشت و خاطرنشان کرد که «دولت اسلامی عراق» چگونه پس از اینکه از شهرهای عراق در سال ۲۰۰۷ و به دست نیروهای آمریکایی و «بیداری» عربی اخراج شد، بار دیگر به این کشور بازگشت. این مقاله می‌گوید اگرچه بسیاری از شبه‌نظامیان عقب ‌نشستند اما ده‌ها عامل دیگر این گروه برای تقویت عملیات ترور باقی ماندند. این مقاله توضیح می‌دهد که عملیات ۶ ساله شبه‌نظامیان داعش باعث اضمحلال گروه‌های اهل سنت عراق شد و تسخیر شهرهای سنی‌نشین را برای داعش هنگام بازگشت در سال ۲۰۱۳ آسوده‌تر ساخت.

این مقاله در ادامه در مورد سناریوهای احتمالی پیش روی عراق آینده می‌افزاید: «رویدادهای تاریخی نشان می‌دهد که مجاهدین دولت اسلامی مانع از این شدند که کفار یک روز امن و آرام را به چشم ببینند.» داعش همچنین در ماه اوت ویدئویی از «ولایت الفرات» منتشر کرد. بر خلاف بسیاری از ویدئوهای این گروه - که نبردهای شهری را نشان می‌داد- این ویدئو نبردهای بیابانی (صحرایی) را به تصویر می‌کشید و صحنه‌هایی از درگیری نزدیک «رطبه»، شهری استراتژیک در غرب عراق در جاده‌ای که بغداد را به امان متصل می‌کند، به تصویر می‌کشید. در این ویدئو، نیروهای خلافت خودخوانده به اردوگاهی حمله و تسخیرش کردند که به گفته آنها زیر حمایت آمریکا و نیروهای دولت عراق بودند.

اعماق، آژانس خبری «دولت اسلامی»، کلیپی از این ویدئو را با زیرنویس انگلیسی منتشر کرد. دو هفته بعد، همین رسانه ویدئوهای مشابهی را بازتولید و پخش کرد که تقریبا همگی در صحرا فیلمبرداری شده بود. پایان این فیلم‌ها با صحنه‌هایی از بدن سربازان عراقی همراه بود که به صورت«تپه» روی زمین و خیابان‌ها ریخته بود. این ویدئوها به همراه سخنان العدنانی در مورد «انحیاز» نشان می‌دهد که داعش خود را برای جنگ بیابانی (صحرایی) هنگام از دست دادن سرزمین آماده می‌سازد. نزد داعش، اهمیت فرات به اندازه موصل است. برای بقای بلندمدت‌تر، بیابان به اندازه شهر مهم است. «ولایت الفرات» تنها استانی است که در مرز عراق و سوریه است. این منطقه و سایر مناطق دورافتاده در فرات مکان اختفای بالقوه‌ای برای رهبران ارشد داعش است.

مقام‌های عراقی از قبل نشانه‌هایی دال بر عقب‌نشینی داعش به صحرا دیده‌اند. دو مقام امنیتی در صلاح الدین در مصاحبه‌ای گفتند که «دولت اسلامی» در حال بازگشت به مناطقی است که از دسامبر ۲۰۱۴ آزاد شده است. داعش در آن مناطق به عضوگیری‌های جدید پرداخته و حملات انتحاری «بزن در رویی» خود را در مناطق پرجمعیت سازماندهی کرده است. تا جایی که رهبران دولت اسلامی به‌خاطر می‌آورند این همان چیزی است که در سال ۲۰۰۷ هم رخ داد. بیابان به یک پایگاه، به ویژه برای مبارزان خارجی، تبدیل شده است در حالی که عراقی‌ها از این موضوع غافلند. حضور داعش در مناطق روستایی به این گروه اجازه داده تا خزانه خود را با اخاذی و سرقت از نو پر کند. شبه‌نظامیان حملات خود را بر دشمنان قبایلی و نیروهای امنیتی عراق، کاشتن بذر بی‌اعتمادی و ترس و آماده کردن شرایط برای بازگشت‌شان در ۶ سال بعد متمرکز کرده‌اند.

اما این بار شرایط برای بازسازی دولت اسلامی آماده‌تر است. عراق اکنون به لحاظ سیاسی و اجتماعی متفرق‌تر و از هم گسیخته‌تر از قبل است. برخی شهروندان عراقی می‌گویند که هیچ گروه سنی دیگری در عراق نیست که بتواند جای خالی دولت اسلامی را پس از ترک عراق پر کند. وخامت اوضاع در سوریه وضعیت را بدتر کرده است: حتی اگر داعش از مناطق پرجمعیت در هر دو کشور بیرون شود اما مرز بیابانی باز میان آنها دنبال کردن این گروه را سخت‌تر می‌سازد. جنگ علیه داعش هیچ برنده‌ای ندارد البته تا زمانی که خلأ امنیتی و سیاسی که اکنون در عراق دیده می‌شود از میان نرود. بیرون راندن داعش از موصل برای دولت عراق یک پیروزی است اما تا زمانی که شکاف‌های میان اهل سنت با یکدیگر، شکاف اهل سنت با شیعه، شکاف کرد با شیعه و شکاف کرد با اهل سنت پر نشود، بار دیگر این گروه از بیابان‌ها برخواهد خاست.