شوک بزرگ در آسیا

دنیای اقتصاد: «رودریگو دوترته»، رئیس‌جمهوری فیلیپین، از آن دست پدیده‌های نادر در عالم سیاست است که همچون برخی اجرام آسمانی که هر چند صد سال یا چند هزار سال یکبار از مدار زمین عبور می‌کنند، در دنیای سیاست ظاهر و از آن عبور می‌کنند. البته پدیده‌هایی چون او در کره خاکی وجود دارند اما تعدادشان نادر است اما همین تعداد نادر هم می‌توانند همچون سنگی که آرامش دریا را به هم می‌ریزد و موج‌هایی ایجاد می‌کند، آرامش جوامع را بر هم بزنند. او یکبار در سخنانی در اجلاس منطقه‌ای در لائوس، اوباما را به‌دلیل انتقاد از کشتارهای فراقانونی در فیلیپین «حرام‌زاده» خوانده بود. سی ان ان و رویترز به دو روایت متفاوت از نحوه پاسخ آمریکا به رئیس‌جمهوری جنجالی اشاره می‌کنند. بر همین اساس سی.ان.ان می‌نویسد: اگرچه دوترته اکنون روابط تجاری خود را از آمریکا گسسته و به دنبال نزدیکی به چین است اما «رامون لوپز» وزیر تجارت فیلیپین، به سی.ان.ان می‌گوید: «کشورش تجارت و سرمایه‌گذاری با آمریکا را قطع نخواهد کرد. دوترته تصمیم گرفته روابط خود با چین و آسه آن را تقویت کند».

پس از اینکه دوترته «جدایی» خود از ایالات‌متحده را اعلام کرد شوکی بزرگ را سبب شد. او اعلام کرده بود که روابط اقتصادی و نظامی با واشنگتن را قطع و به چین نزدیک خواهد شد. او در پکن به خبرنگاران گفت: «آمریکا اکنون باخته است. خودم را از جریان ایدئولوژیک شما کنار کشیده‌ام. ممکن است به روسیه هم بروم و با پوتین دیدار کنم و به او بگویم که ما سه نفر علیه واشنگتن هستیم: چین، فیلیپین و روسیه. این تنها راه است».

اما ماریا باناگ، یکی از سخنگویان رئیس‌جمهوری فیلیپین، در بازگشت به مانیل اعلام کرد که از صحبت‌های رئیس‌جمهور برداشت درستی نشده است. با این حال، او گفت: «ما نمی‌خواهیم اظهارات رئیس‌جمهوری را تفسیر کنیم.» فیلیپین در دوران ریاست‌جمهوری بنینو آکینو یکی از متحدان کلیدی آمریکا در منطقه بود. آمریکا به او کمک کرد تا بر بخشی از دریای جنوبی چین که مورد مناقشه است ادعاهایی داشته باشد. سخنگوی سفارت آمریکا در فیلیپین می‌گوید آمریکا به تعهدات و وظایف خود عمل خواهد کرد و انتظار دارد فیلیپین نیز چنین کند. اگرچه سخنان دوترته موجی از شوک و هراس را همزمان در منطقه و در آمریکا سبب شده اما به گزارش سی.ان.ان حدود ۶/ ۲میلیون فیلیپینی در آمریکا ساکن هستند و این «موج‌ها گذراست».

تجارت میان دو کشور در سال گذشته به ۱۸میلیارد دلار رسید و شرکت‌های آمریکایی بیش از ۷/ ۴ میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند. فیلیپینی‌های ساکن آمریکا هم ۶/ ۱۷ میلیارد دلار پول به کشور زادگاه خود فرستاده‌اند. برخی فروشندگان در فیلیپین با اظهار تعجب از سخنان دوترته می‌گویند: «شاید او دارد شوخی می‌کند. آمریکا دوست و متحد قدیمی فیلیپین است». سی.ان.ان می‌نویسد: «بیش از یک میلیون فیلیپینی در مراکز مخابراتی و داده پردازی مشغول به کار هستند. دولت آمریکا انتظار دارد این بخش در سال جاری درآمدی ۲۵ میلیارد دلاری داشته باشد». با این حال، برخی مقام‌های تجاری فیلیپین می‌گویند سخنان رئیس‌جمهوری می‌تواند به اقتصاد لطمه بزند». لوپز وزیر تجارت فیلیپین می‌گوید وی به دنبال سیاست خارجی «مستقل‌تر»ی است. وی افزود: «روابط دو کشور قوی است و نمی‌تواند از میان برود».

اما رویترز در روایت دیگر و متفاوتی این پرسش را مطرح می‌کند که چگونه می‌توان پاسخ توهین‌های دوترته به نماد آمریکا یعنی رئیس‌جمهوری این کشور را داد. او اکنون می‌رود که با نزدیکی به چین به تهدیدی برای آمریکا تبدیل شود. آمریکا گزینه‌هایی برای تاثیرگذاری بر این کشور دارد. رویترز در این باره می‌نویسد؛ چند ماهی است که واشنگتن توهین‌های دوترته را نادیده گرفته است اما این توهین‌ها با گسستن از واشنگتن و پیوستن به پکن ابعاد جدیدی به خود گرفته است. او درحالی‌که چنین کرده که تنها ۳ هفته به انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا باقی است و دوترته با سخنان خود اتحاد ۷ دهه‌ای دو کشور را تهدید و سیاست «چرخش به شرق» اوباما را تضعیف می‌کند و باعث می‌شود توازن به نفع چین بر هم بخورد.

در دوران آکینو ایالات متحده اجازه یافت که کشتی‌ها، جنگنده‌ها و نیروهای خود را در ۵ پایگاه در این کشور مستقر و به حرکت درآورد و این باعث شده بود قدرت نظامی آمریکا در بیخ گوش چین استقرار یابد. اوباما تا کنون محتاطانه با او برخورده تا به آغوش مخالفان آمریکا درنغلتد. بنابراین، در محافل آمریکایی این بحث در گرفته که چگونه دوترته را می‌توان در مسائل حقوق‌بشری گیر انداخت زیرا این کشور به بهانه مبارزه با قاچاق مواد مخدر ۳ هزار نفر را کشته و به اوباما گفته «برو به جهنم حرامزاده». این تردید در واشنگتن وجود دارد که اگر دوترته احساس کند به نفعش است بار دیگر به سوی آمریکا می آید؟ یک مقام آمریکایی می‌گوید:«هیچ تردیدی نیست که دوترته در حال بازی با چین و آمریکاست... نفع هر یک بیشتر بود به آن سو می‌رود». مقام‌های آمریکایی در مورد پیش‌بینی‌ناپذیری دوترته نگرانند اما می‌گویند با وجود سخنانی که بر زبان می‌آورد اما تا کنون مانورهای نظامی را به تعویق نینداخته یا رسما خواستار تغییر ملموس در روابط امنیتی نشده است. بر همین اساس، برخی دیپلمات‌های آمریکایی به مانیل رفته تا صحت و سقم سخنان دوترته را دریابند. اگر او نگرانی‌های حقوق بشری را برآورده نسازد و به تعبیر دیگر، کارت آمریکا برای اعمال فشار بر این کشور را بسوزاند، واشنگتن باید تصمیم به قطع کمک‌های نظامی به فیلیپین بگیرد یا با اعمال فشار بیشتر اعدام‌ها را مشروط به فرآیندهای قضایی دقیق سازد. اما آنها اعلام کرده‌اند بدون کمک آمریکا هم می‌توانند با روی آوردن به چین و روسیه یا جاهای دیگر به بقای خود ادامه دهند.

او قرار است در سفر به پکن قراردادی ۵/ ۱۳میلیارد دلاری امضا کند. سناتورهای آمریکایی می‌گویند اگر کشتارها ادامه یابد باید کمک‌های آمریکا مشروط شود. واشنگتن برای کمک به مهار چین و تقویت کفه ترازوی متحدانش در دو سال گذشته کمک‌های مالی و نظامی زیادی به این کشور کرده است اما نزدیکی به پکن می‌تواند نقشه‌های آمریکا را نقش بر آب کند. به نظر می‌رسد گزینه‌های آمریکا محدود باشد: کاهش کمک‌های مالی، نظامی و فشارهای حقوق بشری. اگر این فشارها موثر هم باشد اما کمکی هم نمی‌کند زیرا باعث می‌شود فیلیپین به آغوش چین با روسیه برود.