بازی با آتش

دنیای اقتصاد: ایالات‌متحده روز شنبه تایید کرد که مواضع ارتش سوریه را هدف قرار داده است. مقام‌های ارتش آمریکا اعلام کردند که خلبانان تصور می‌کردند نیروهای داعش را هدف گرفته‌اند. به گزارش نیویورک‌تایمز، وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که حمله آمریکا باعث کشته شدن حدود ۶۲ سرباز سوری و زخمی شدن ۱۰۰ تن دیگر شد. این در حالی است که دیده‌بان سوری حقوق بشر، تعداد کشته‌ها را ۸۳ تن اعلام کرد. وزارت دفاع روسیه اعلام کرد که حمله آمریکا راه را برای یورش زمینی داعش هموار کرد. به نوشته نیویورک‌تایمز، این اتفاق در برهه‌ای حساس در سوریه روی داد؛ برهه‌ای که طی آن تنش‌های گسترده در این کشور با توافق آتش‌بس میان مسکو- واشنگتن می‌رفت که کاهش یابد اما با حمله اخیر آمریکا معلوم نیست آیا آتش‌بس دوام می‌یابد یا خیر.

فرماندهی مرکزی آمریکا اعلام کرد که جنگنده‌ها حملات خود را پس از هشدار روسیه مبنی بر هدف گرفتن نیروهای ارتش سوریه متوقف کردند. مسکو اعلام کرد که خواستار برگزاری نشست شورای امنیت خواهد شد. دولت سوریه اصرار دارد که این اقدام از سوی آمریکا «اشتباه» نبود. دمشق معتقد است این حمله «کاملا جدی و هدفمند» بود و زمینه را برای پیشروی داعش فراهم می‌کند. فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام) عمدی بودن این حمله را رد کرده است. بیانیه سنتکام می‌گوید: «نیروهای ائتلاف به عمد مواضع و واحدهای ارتش سوریه را هدف نخواهند گرفت.» این بیانیه می‌افزاید: «پس از اطلاع مقام‌های روسی بلافاصله این حملات متوقف شد.»

با این حال، سنتکام در بیانیه خود می‌افزاید جنگنده‌های ائتلاف خطوط لوله نفت، تانکرهای سوخت و سایر زیرساخت‌های داعش را در حوالی دیرالزور هدف قرار داده‌اند. نیویورک‌تایمز می‌نویسد از سوی یکی از مقام‌های روس با دفتر فرماندهی در قطر تماس گرفته و اعلام شد که جنگنده‌های آمریکایی نیروهای ارتش سوریه را هدف قرار داده‌اند و این حمله فورا باید متوقف شود. فارغ از اینکه این حمله عمدی باشد یا به اشتباه صورت گرفته باشد، تبعاتی به دنبال خواهد داشت. آرون دیوید میلر، تحلیلگر خاورمیانه در مرکز ویلسون می‌گوید: «این اقدام وضعیت پیچیده سابق را پیچیده‌تر می‌کند.» او افزود: این اقدام جنگ تبلیغی علیه واشنگتن را افزایش خواهد داد. میلر می‌گوید: «این حمله باعث دامن زدن به تئوری‌های توطئه می‌شود و آمریکا را همدست با داعش معرفی خواهد کرد.» او افزود از تبعات دیگر این حمله این است که ممکن است به اسد بهانه‌ای بدهد تا از زیر قید و بند آتش‌بس بگریزد. او افزود: این اقدام همچنین بهانه‌ای به دست پوتین می‌دهد تا جنگ روانی خود علیه آمریکا در آستانه نشست شورای امنیت را تشدید کند. سامنتا پاور، سفیر آمریکا در سازمان ملل نیز اعلام کرد که روس‌ها با این اقدام به دنبال «کارهای نمایشی» هستند تا جلسه فوری شورای امنیت را برگزار کنند. به گزارش سی‌ان‌ان، پاور گفت: «حتی با معیارهای روسیه، نمایش آنها در شورای امنیت مملو از اخلاق گرایی خواهد بود آن هم اخلاق‌گرایی‌ای که مملو از بدبینی و ریاکاری است.»

به گزارش سی‌ان‌ان، ویتالی چورکین، سفیر روسیه در سازمان ملل زمان این حمله را زیر سوال برد زیرا درست اندکی پس از هماهنگی میان مسکو- واشنگتن برای هدف قرار دادن گروه‌های داعش و النصره انجام شده است. با این حال، به نظر می‌رسد این حمله چند سناریو به‌دنبال داشته باشد:

اولین سناریو بر این باور است که پنتاگون، بر خلاف وزارت خارجه، به روس‌ها بدبین است. نیویورک‌تایمز در یکی از گزارش‌های مورخ ۱۲ سپتامبر می‌نویسد اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا، تمایلی به همکاری با روس‌ها ندارد زیرا یکی از بندهای آتش‌بس این است که ارتش آمریکا به مبادله اطلاعات با روس‌ها و هماهنگی با یکدیگر در راستای هدف قرار دادن داعش و النصره بپردازد. اما بدبینی پنتاگون به روس‌ها اجازه همکاری موثر نمی‌دهد. بر همین اساس، یکی از فرماندهان بازنشسته آمریکا در ناتو می‌گوید تبادل اطلاعات با روس‌ها موجب می‌شود آنها به تاکتیک‌های ما برای هدف قرار دادن دشمنانمان در سوریه و جاهای دیگر پی ببرند. بنابراین، سناریوی اول بر این باور است که بدبینی تاریخی مسکو و واشنگتن به یکدیگر «شاید» مانع همکاری اطلاعاتی دو کشور در سوریه شود. هدف قرار دادن مواضع ارتش سوریه شاید در این راستا قابل تحلیل باشد.

سناریوی دوم معتقد است هدف قرار دادن واحدهایی از ارتش سوریه احتمالا پیامی برای سوریه به همراه دارد. این پیام از آنجا اهمیت می‌یابد که دریابیم اسرائیل نیز بار دیگر جنوب سوریه را هدف قرار داده است. احتمالا دولت آمریکا این پیام را به دمشق فرستاده که از یک مرز مشخصی حق پیشروی ندارد و هدف قرار دادن گروه‌های مورد حمایت آمریکا تاوان سختی برای دمشق به‌دنبال خواهد داشت.

سناریوی «بدبینانه» سوم این است که آمریکا با اقدامات تحریک‌آمیز خود درصدد است تا مسکو- دمشق را وارد بازی خطرناک نقض آتش‌بس کرده و با هدف قرار دادن «سهوی» ارتش سوریه پاسخ تند آنها را برانگیزد. به همین دلیل، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه هشدار داد که آمریکا در «مسیری خطرناک» گام برداشته است. پوتین گفته بود که ارتش روسیه و نیروهای نظامی بشار اسد به آتش‌بس توافق‌شده در سوریه پایبند هستند، اما با این حال شورشیان مورد حمایت آمریکا در حال استفاده از این فرصت برای «تجدید قوای خود» هستند. ویتالی چورکین، سفیر روسیه در سازمان ملل، اتهامات سنگینی علیه ایالات‌متحده مطرح کرد. وی گفت این احتمال وجود دارد که این حمله هوایی «بی‌ملاحظه» به این دلیل انجام شده باشد تا از برقراری آتش‌بس جلوگیری شود.

سناریوی «بدبینانه‌تر» چهارم این است که آمریکا به حمایت غیرمستقیم از داعش روی آورد به این معنا که با به حاشیه راندن ارتش سوریه در مناطق مورد مناقشه زمینه پیشروی داعش را فراهم آورد. در این سناریو که بسیار بدبینانه است، آمریکا می‌کوشد داعش را در برابر دولت و ارتش سوریه قرار دهد و امکان پیشروی این گروه به سوی نیروهای مورد حمایت آمریکا را مسدود کند. به گزارش سی‌ان‌ان، به همین دلیل است که دولت سوریه و سخنگوی وزارت خارجه روسیه اعلام کردند که آمریکا خواسته یا ناخواسته به حمایت از داعش روی آورده است.

خطر نقض آتش‌بس

فارغ از اینکه آمریکا هدفمند یا ناخواسته مواضع ارتش سوریه را هدف قرار داده باشد اما حقیقت این است که خطر نقض آتش‌بس از سوی مسکو یا واشنگتن وجود دارد. براساس برخی تخمین‌ها، از آغاز جنگ سوریه تا کنون حدود ۴۳۰ هزار نفر کشته شده‌اند. آتش‌بس مذکور پس از ماه‌ها مذاکره به نتیجه رسید. به گزارش سی‌ان‌ان، اگر این آتش‌بس به هر دلیلی نقض شود باید منتظر نبردی فراگیر در این کشور شد. داعش بر این باور است که نبرد آخرالزمان از سوریه آغاز خواهد شد. آنها بر این باورند که در «دابق» جرقه درگیری زده خواهد شد. به اعتقاد داعش و القاعده، ورود آمریکا و روسیه به شام به منزله آغاز نبرد آخرالزمان است. کلنل ریک فرانکونا، تحلیلگر نظامی سی‌ان‌ان می‌گوید: «معلوم نیست در این صورت چه رخ خواهد داد» و چه سرنوشتی در انتظار سوریه و ائتلاف غرب خواهد بود. در هر حال، روس‌ها به این راحتی دست از سر آمریکا بر نخواهند داشت. بی‌بی‌سی می‌نویسد این سربازان در نزدیکی دیرالزور مشغول نبرد با داعش بودند اما این حمله هوایی به نفع داعش تمام شد. مسکو هشدار داد آتش‌بسی که از روز دوشنبه در سوریه آغاز شده در معرض شکست قرار گرفته و آمریکا در این باره مقصر است. وزارت دفاع روسیه اعلام کرد اگر مشخص شود نیروهای آمریکایی غیرعامدانه و از روی اشتباه چنین حملاتی را ترتیب داده‌اند، این موضوع گواهی بر لجاجت واشنگتن در امتناع از همکاری و هماهنگی با مسکو در سوریه است.