دست‌نشانده القاعده - ۱۴ شهریور ۹۵

جنیفر کافارلا
ترجمه: محمدحسین باقی

در بخش دهم به لایه‌های مختلف النصره و گروه‌های شورشی که در درون این لایه‌ها قرار دارند، اشاره شد. همچنین به روش‌هایی اشاره شد که النصره در درون صفوف شورشیان به‌کار می‌گیرد تا آنها را تحت نفوذ خود بگیرد. در این بخش به ادامه بحث در مورد رسوخ النصره در صفوف شورشیان می‌پردازیم.

روابط النصره با گروه‌های شورشی در درعا نسبت به سطح نفوذ غرب - به‌طور اخص- واکنشی بوده است. درعا نقطه کانونی برای کمک‌های آموزشی مخفی و در مقیاس کوچک برای «ارتش آزاد سوریه» (FSA) بوده که از طریق «فرمانده عملیات نظامی» به رهبری آمریکا (MOC) در مرز اردن انجام می‌گرفت. رئیس «شورای‌عالی نظامی» (SMC) درعا یعنی کلنل احمد الناعمه در اول می‌2014 تشکیل «جبهه انقلابی جنوب سوریه» ارتش آزاد را اعلام و مدعی مشارکت 36 گروه شورشی در آن شد. الناعمه اعلام کرد که یک «ارتش آزاد سازمان یافته» بر سوریه حکومت خواهد کرد نه «افراط‌گرایان» و تهدید کرد که در جنوب علم طغیان علیه النصره را بر خواهد افراشت. یک ماه قبل‌تر، فشار غرب برای اتحاد بعدی شورشیان در این استان با تاسیس «جبهه جنوب» خارج از ساختار SMC به اوج خود رسید و احتمالا این طرح را به پیش برده و موجب اعلان بیانیه جسورانه الناعمه شد. با این حال، تعدادی از گروه‌های شورشی به سرعت شکل‌گیری این جبهه را تقبیح کردند و احتمالا این کار را از ترس تلافی النصره برای همکاری با الناعمه انجام دادند. دو روز بعد، در 3 می، النصره اقدام به دستگیری الناعمه و چند فرمانده دیگر کرد و با اعزام آنها به دادگاه شریعت آنها را به تسلیم شهر «کربت غزاله» به نیروهای رژیم اسد متهم کرد.

در 6 می‌2014، دادگاه شریعت النصره واقع در درعا، ویدئویی منتشر کرد تحت عنوان «اعترافات» الناعمه که در آن وی پذیرفته بود به دستور مقام‌های اردنی و سایر «کشورهای حامی» خطوط تدارکاتی نیروهای شورشی در کربت غزاله را قطع کرده است. او اذعان کرده بود که این کار را برای مقابله با نفوذ روزافزون النصره انجام داده است. او ادامه داد که «ما از این شاخه به شاخه دیگر پریدیم و همه‌اش به‌خاطر کشورهای حامی بود که ما را کنترل می‌کردند، دستور کار خود را به پیش می‌بردند و خواستار موفقیت دیدگاه اسلامی ما نبودند یا حتی خواستار تداوم و بقای گروه‌های اسلامی نبودند.» احتمال زیاد دارد که اعترافات ناعمه به زور گرفته شده باشد اما نشان از مخالفت شدید و بی‌میلی النصره برای همکاری با گروه‌هایی دارد که با حامیان غربی تعامل آشکار دارند.

رفتار تحکم‌آمیز النصره- به جای به مبارزه طلبیدن گروه‌های شورشی- در برابر این گروه‌های شورشی تا حد زیادی در واداشتن آنها به تغییر رفتارشان به منظور انطباق با خواسته‌های النصره موفق عمل کرده است. برای مثال، در مه‌2014، احرار الشام و جیش المجاهدین (JAM) پیشگام تشکیل «میثاق انقلابی» برای وحدت اپوزیسیون سوری بودند. این میثاق، اعلام کرد که انقلاب با «بنیادگرایی و رادیکالیسم» ناسازگار است و «هرگونه ارتباط با نهادهای خارجی» را رد کرد؛ این اشاره‌ای آشکار بود به مبارزان خارجی فعال در این گروه‌ها. امضاکنندگان این میثاق شامل هفت عضو «جبهه اسلامی» (IF)، اعضای جیش المجاهدین، اتحاد اسلامی اجناد الشام در دمشق، لژیون شام و گردان‌های فرقان می‌شد.

در واکنش، النصره یک بیانیه فوری مطبوعاتی در رد این میثاق صادر کرد. «سامی العریدی» عضو ارشد کمیته شریعت النصره نیز این میثاق را رد و بیان کرد که «تک تک اصول این منشور بر خلاف حاکمیت خداست و مبتنی بر حاکمیت شریعت نیست.» او امضاکنندگان را به همدستی با غرب متهم کرد. محکومیت النصره رهبر مجلس الشورای «جبهه اسلامی» یعنی «ابو عبدالمالک» را واداشت تا بیانیه‌ای فوری دال بر شفاف‌سازی صادر کند و از نقطه به نقطه این میثاق در برابر انتقادات النصره دفاع کند. عبدالمالک اطمینان داد که افراط‌گرایی داعش تنها هدف این میثاق است.

مورد دوم در اوایل اوت 2014 رخ داد پس از آنکه 18 گروه شورشی سوری تشکیل «شورای فرمانده انقلابی سوریه» (RCC) را با هدف علنی کردن «گروه متحد برای انقلاب سوریه» اعلام کردند. این اقدام با درخواست‌های مکرر از سوی «جبهه اسلامی» برای یک ساختار مشترک جدید برای جایگزینی «فرمانده عالی نظامی» همراه شد؛ زیرا این گروه استدلال می‌کرد که « فرمانده عالی نظامی» قابل دسترسی نیست.

پس از انتشار شایعاتی دال بر اینکه تشکیل این شورا به منزله تلاش برای به حاشیه‌ راندن النصره است، شورا در 3 اوت یک بیانیه شفاف صادر کرد دال بر اینکه «ما نه نامی از موضوع القاعده در نشست هایمان برای بحث در این مورد به میان آوردیم نه در مراحل تاسیس و نه در بیانیه آخرمان نامی از آن مطرح کردیم و ما به شکل آشکار یا ضمنی اشاره‌ای به آن نکردیم.» علاوه بر این، این بیانیه «تصویری از تشکیل این گروه» را ضمیمه کرد «که تلاش برای نبرد با تشکل‌های مبارز مانند النصره و دیگران نادرست است؛ اما النصره دعوت شده است... و ما پاسخی مبنی بر تایید یا رد این دعوت دریافت نکرده‌ایم.»

این بیانیه شفاف‌ساز با توجه به درک یا برداشت این ائتلاف از النصره نشان از ارتباط مستمر النصره با شورشیان و اولویت دائمی مشارکت گروه‌های شورشی از طیف‌های مختلف ایدئولوژیک با النصره و بالعکس دارد. در تاسیس رسمی شورای فرمانده انقلابی سوریه، به دنبال نتیجه‌گیری از کنفرانس دو روزه در ترکیه در اواخر نوامبر 2014 توضیح بیشتری در مورد مواضع شورای جدید در قبال النصره داده نشد.

ادامه حمله النصره به فرماندهان نظامی که به تصور این گروه مطیع حامیان غربی هستند احتمالا اقدام آینده از سوی النصره برای کاهش توانایی آمریکا و متحدانش برای افزایش حمایت وعده داده شده به اپوزیسیون سوری در ازای اقدام برای منزوی کردن النصره را تحت الشعاع قرار می‌دهد. اساسا، فشار النصره بر شورشیان میانه رو تا امروز باعث نفی توانایی این گروه یا به تعویق انداختن توانایی‌هایش برای شراکت دائمی با گروه‌های برجسته اپوزیسیون در تمام طیف‌های ایدئولوژیک در اقدام نظامی علیه رژیم نشده است. پاسخگویی ائتلاف شورشیان به خواسته‌های النصره نشان از توانایی این گروه برای استفاده از نفوذ خود و ظرفیت‌های نظامی‌اش برای تغییر اجباری در رفتار گروه‌های شورشی دارد.