دست‌نشانده القاعده

جنیفر کافارللا
ترجمه: محمدحسین باقی

«دولت اسلامی عراق و شام» (ISIS) تنها تهدیدِ سلفی- جهادی نیست که از سوریه بر می‌خیزد. اهمیت داعش در سیاست آمریکا تحت الشعاع تهدید گروهی مشابه قرار گرفته که «جبهه النصره» نامیده می‌شد و به‌تازگی نام خود را به «جبهه فتح‌الشام» تغییر داده است. این گروه از زیرشاخه‌های القاعده در سوریه است هرچند چندی پیش اعلام کرد که از این گروه بریده و مستقل عمل می‌کند. کارشناسان معتقدند این یک تاکتیک از سوی النصره یا فتح الشام است تا خود را از تیررس حملات غرب و روسیه در امان نگه داشته و بتواند خود را به‌عنوان آلترناتیوی در آینده سوریه جا اندازد. این گروه با تشکیل دادن ساختاری هرمی توانسته در سوریه نفوذ یابد و با کاهش عملیات انتحاری و زیر سوال بردن اقدامات خشونت بار داعش تلاش دارد تا وجهه‌ای مردمی به خود داده و به عنوان «ناجی» مردم سوریه خودنمایی کند. النصره رقیب داعش در سوریه است و به عنوان بازیگری پیچیده، هوشمند و استراتژیک از آزادی خطرناکی برای انجام عملیات در سوریه برخوردار است. هر دو گروه البته در یک چیز اشتراک نظر دارند و آن برقراری و احیای خلافت اسلامی است.

النصره یا فتح الشام اهداف خود را با یک روش شناسی متفاوت و صبورانه‌تر پیش می‌برد و با وجود اینکه خبر کمتری از این گروه منتشر می‌شود، اما تهدیدش بسیار جدی است. برخی تهدید النصره را فراتر از تهدید داعش دانسته و می‌گویند داعش در بلندمدت شانس کمتری برای بقا دارد، چرا که با اعلام خلافت، در عمل جهان را به چالش کشیده و به جنگ جامعه جهانی رفته است. به همین دلیل شانس بقای داعش کمتر است. در مقابل، النصره یا فتح‌الشام با استفاده از فضای به وجود آمده که توجهات را به سوی داعش نشانه رفته توانسته ساختاری در سوریه شکل دهد که تهدید داعش را در عمل زیر سوال برده است. اکنون وقت آن است روی النصره تمرکز کنیم، چراکه استراتژی این گروه نه مقابله با غرب که ریشه دواندن در بطن جامعه سوریه است که در نهایت به تاسیس خلافت منتهی خواهد شد. این گروه چراغ خاموش جلو می‌رود و با انتقاد از داعش می‌کوشد خود را «ارتشی آزادی بخش» قلمداد کند. اگرچه داعش دولت به اصطلاح اسلامی خود را اعلام کرده و می‌کوشد با تصرف سرزمین‌های بیشتر به آن مشروعیت دهد، اما النصره رویکرد ایمن الظواهری را دنبال می‌کند که هدفش شکل دادن به انقلابی مذهبی و اجتماعی با تنیدن خود در ساختارهای بومی سوریه است. جنگ سوریه محیطی ایده آل برای النصره فراهم آورد که به واسطه آن استراتژی خود را به نمایندگی از القاعده به پیش ببرد. اگرچه این گروه مدعی است که ارتباط خود را با القاعده مرکزی قطع کرده است اما چنین می‌نماید که این قطع ارتباط ظاهری است زیرا این گروه به دقت استراتژی رهبران القاعده را در سوریه به پیش می‌برد. در این متن در بیشتر موارد از «النصره» به جای «فتح الشام» استفاده شده زیرا النصره عبارتی جاافتاده‌تر است و با اذهان بیشتر آشناتر است.