هژمونی آنلاین - ۲۴ خرداد ۹۵

نویسنده: چارلی وینتر
محقق بنیاد کویلیام
مترجم: محمدحسین باقی

در بخش قبل به ۶ بن مایه (تم) که خاص داعش است اشاره شد. «سبعیت»، «بخشش»، «مظلوم‌نمایی»، «جنگ»، «حس تعلق» و «آرمانگرایی». این «تم»ها از هم جدا نیستند، بلکه به‌طور منظم با یکدیگر به‌کار گرفته می‌شوند. در بخش‌های ششم و هفتم در مورد «سبعیت»، «بخشش»، «مظلوم‌نمایی»، «جنگ» توضیحاتی داده شد. در این قسمت «حس تعلق» و «آرمانگرایی» مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در هفته‌های اول حمله، شواهد تصویری از آنچه در حال وقوع بود تقریبا وجود نداشت. همزمان، تبلیغاتچی‌های به اصطلاح«دولت اسلامی» رسانه‌ها را با عکس‌ها و ویدئوهایی از نبردی دیگر در پالایشگاه نفت بیجی اشباع کردند که باعث شد توجه ناظران به جهت خطا جلب شود. از این‌رو، وقتی مه‌۲۰۱۵ فرارسید حمله نهایی به پایتخت الانبار- به تعبیر خود داعشی‌ها- یک شگفتی برای بسیاری از کسانی بود که به‌طور مستقیم درگیر این نبرد بودند.

حس تعلق

موردی که به موارد بالا نزدیک اما متفاوت از آنها است «حس تعلق» است. این ایده یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های «دولت اسلامی» برای نیروهای جدید است؛ به‌ویژه نیروهایی که از کشورهای غربی می‌آیند. برای مثال، داعشی‌ها از طریق انتشار منظم ویدئوها و گزارش‌های تصویری «استراحت المجاهدین» - آرامش و استراحت مبارزان با نوشیدن چای و آواز خواندن با یکدیگر- را به تصویر می‌کشند و تبلیغاتچی‌ها هم بر ایده «برادری» در «خلافت» تاکید می‌کنند. این رفاقت به دقت ترسیم شده که فرد به محض ورود به سرزمین‌های به اصطلاح «دولت اسلامی» جذب آن می‌شود - و تبلیغاتچی‌ها نیز دوست دارند که مخاطبانشان چنین باوری داشته باشند- بسیار قوی است. برای مثال، در بسیاری از ویدئوهای انتشاریافته به زبان خارجی که از سوی «مرکز رسانه‌ای الحیات» منتشر می‌شود، «برادران»ی از سایر نقاط دنیا در پارک‌های مختلف با یکدیگر فیلم می‌گیرند که لحظات خوشی دارند و در چهره‌شان می‌توان تصویر آرامش را دید. درک این موضوع دشوار است که چرا از این برداشت بهره‌برداری می‌شود؛ اگر «دولت اسلامی» بخواهد صفوف خود را همواره پر نگه دارد، باید نیروهای خارجی را هدف بگیرد. تبلیغاتچی‌های داعش با درک بهتر افراطی‌گری نسبت به خیلی‌های دیگر فهمیده‌اند که پیشنهاد دوستی، امنیت و حس تعلق قدرتمندترین جذابیت برای حامیانش در خارج بوده است. همین ایده‌ها برای جذب نیرو از مناطق نزدیک به قلمرو این گروه نیز در جریان است. برای مثال، مبلغان موسسه الفرقان در «روش شناسی نبوی» کلیپ‌هایی از نیروهای تازه نفس منتشر کردند که به شکلی پرشور از برادران جدیدشان پس از اعلام بیعت با البغدادی استقبال می‌کردند. «دولت به اصطلاح اسلامی» به تقویت و ترویج مفهوم «امت» دامن زده و آن را فراتر از برداشت نخبگان پیشتاز القاعده بردند. در انجام این کار، آنها توانایی مشارکت در مبارزه را دموکراتیک کرده و آن را به جهاد «خودتان انجام دهید» تبدیل کردند. در کنار عناصر موضوعی فوق، ایده قدرتمند حس تعلق جزئی نهایی از «برند» دولت اسلامی شد که در زیر ذکر آن خواهد آمد.

آرمان‌گرایی

آخرین برداشت یا روایتی که تبلیغاتچی‌های «دولت به اصطلاح اسلامی» از آن بهره‌برداری می‌کنند «آرمانگرایی آخرالزمانی» است که مسلما گسترده‌ترین و مهم‌ترین موضوع است. درواقع، تمام برداشت‌های بالا در مجموع مدافع این رویکرد است. ایده «مدینه فاضله خلافت» که چند بار در روز با مطالب جدید تغذیه می‌شود، در تمام نظام پیام‌رسانی این سازمان به قدرت کاربرد دارد. حضور مداومش معنی‌دار است: استقرار «دولت اسلامی» و اجرای «خلافت» تنها خصیصه منحصر به این سازمان است. یادآوری دائم این ایده به جهانیان - به‌ویژه گروه‌های جهادی رقیب و نیروهای بالقوه- ضروری است. هرچه «شواهد» بیشتر در دسترس باشد، دولت اسلامی هم نسبت به اظهاراتی که غیرمشروع است، انعطاف‌پذیرتر می‌شود. اشتیاق به ترویج «وضعیت دولت گونه‌اش» چیزی است که به ظهور چیزهای عجیب و غریب منجر شده است: از سفرهای ماهیگیری و کاروان‌های دعوت گرفته تا گوسفندچرانی و تمیز کردن گوسفندان و جاده‌سازی. در حالی که ممکن است این محتوا در نگاه اول بی‌خطر به نظر رسد؛ اما حضورش حیاتی است. این روش این سازمان برای تظاهر کردن به چیزهای خوب است. « دولت اسلامی» در کنار تشکیل «وزارتخانه‌ها»، «ادارات» و «دفاتر»، همواره درصدد ارائه شواهدی است مبنی بر اینکه این گروه فقط از «خلافت» سخن نمی‌گوید بلکه آن را عملی کرده و برایش قانون وضع می‌کند: آموزش کودکان با آموختن تلاوت قرآن به آنها، برقراری دادگاه‌های شریعت، اجرای مجازات حدود و جمع‌آوری و توزیع زکات نمونه‌ای از این اقدامات عملی است. برنامه‌های اینترنتی این گروه مملو از چنین مطالبی است که انگیزه همه این مطالب ضرورت تقویت در اجرا و پیاده‌سازی این برداشت است. البته بیشتر این محتواها و مطالب چند منظوره است. با در نظر گرفتن گردش روزانه تصاویری که مجازات حدود را - به‌عنوان نمونه- به تصویر می‌کشد، روشن است که تمام مخاطبان هدف به شکلی بسیار متفاوت متاثر می‌شوند. برای مردم محلی، هدف این گروه نشان دادن این مساله است که - با وجود این واقعیت که این گروه از هر سو مورد حمله قرار گرفته است- «دولت اسلامی» می‌تواند امنیت و ثبات را فراهم آورد. بی‌رحمی، شدت عمل و کارآمدی در مجازات جرائم می‌تواند به‌عنوان ایده‌ای جذاب در متن جنگ سالاری گسترده و بی‌قانون باشد. برای مخالفان بالقوه، این تصویر به‌عنوان هشدار عمل می‌کند. برای حامیان ایدئولوژیک و اعضای فعال، چنین تصاویری مشروعیت و رضایت در اساسی‌ترین سطح را فراهم می‌آورد. برای نیروهای بالقوه، این تنها بخشی از «شواهد»ی است که برای اقناع آنها به‌کار گرفته می‌شود که «دولت اسلامی» مشروع است. در نهایت، برای «غیرجهادیون»- یعنی دشمنان بالقوه مانند مخالفان و عموم مردم در عرصه بین‌الملل- این مجازات‌ها که به کار همان روایت سبعانه‌ای می‌آید که در بالا به آن اشاره شد، باعث رد هنجارهای بین‌المللی و مخالفت قاطع با «دولت اسلامی»‌ای می‌شود که در حال دنبال کردن پروژه «خلافت» خود است.