توافق آنکارا–برلین بر لبه پرتگاه

گروه جهان: رابطه آلمان و ترکیه به شدت تیره و تار شده است. اردوغان رئیس‌جمهوری ترکیه اقدام پارلمان آلمان را درخصوص تصویب نسل‌کشی ارامنه در سال ۱۹۱۵ محکوم می‌کند و می‌گوید: مسوولان آلمانی چگونه قرار است با من یا نخست‌وزیر (ترکیه) مواجه شوند.

داستان برای ترکیه‌ای‌ها آشنا است. آنها سالانه یک‌بار با این موضوع دست و پنجه نرم می‌کنند. هر بار در پارلمان یک کشور اروپایی این موضوع مطرح می‌شود. اگر بار قبل فرانسه برای «لایحه نسل‌کشی ارامنه» اقدام کرده بود، این‌بار نمایندگان آلمانی آستین‌های خود را بالا زدند و کشتار ارامنه در سال ۱۹۱۵ را نسل‌کشی قلمداد کردند. به گزارش سایت خبری الجزیره، رجب‌ طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه تصویب لایحه نسل‌کشی ارامنه در دوران عثمانی را یک باج‌خواهی خواند و گفت ترکیه هرگز زیر بار این موضوع نخواهد رفت.روز پنج‌شنبه پارلمان آلمان کشتار سال ۱۹۱۵ را مورد بررسی قرار داد و سپس به اتفاق آرا آن را به‌عنوان نسل‌کشی شناخت. همین موضوع واکنش تند آنکارا را در پی داشت و ترکیه سفیر خود را از آلمان فرا خواند. در تندترین واکنشی که اردوغان روز شنبه از خود نشان داد گفت این لایحه هیچ تاثیری بر موقعیت ترکیه نخواهد گذاشت. او در یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفت: «موضوع ارامنه یک فرصت باج‌خواهی مفید در برابر ترکیه در سراسر جهان است و همیشه به‌عنوان یک اهرم از آن استفاده می‌شود.» رئیس‌جمهوری ترکیه افزود: «من به کل دنیا می‌گویم. ممکن است از این گفته خوشتان بیاید یا خوشتان نیاید. از اول هم نگرش ما به موضوع ارامنه واضح بوده است. ما هرگز بحث نسل‌کشی را نخواهیم پذیرفت.» ترکیه با جنگ‌های قومیتی و روند اخراج از سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۷ موافق است و بر اساس برآوردی که ارائه می‌دهد در این جنگ‌های قومیتی ۳۰۰ هزار نفر هم کشته شده‌اند. این در حالی است که ارامنه می‌گویند در حد فاصل این سال‌ها یک و نیم میلیون نفر از سوی ترک‌های عثمانی کشته شده‌اند و آن را نسل‌کشی می‌خوانند.

مانعی جدید برای توافق

این اختلاف زنگ خطر را برای یک توافق به صدا در آورده است. حالا صدای ناقوس مرگ توافق بین آلمان و ترکیه بر سر پناهجویان به صدا در آمده است. در حالی که آنکارا و برلین بر سر موضوع پناهجویان به یک توافق کلی دست یافته بودند اما مصوبه پارلمان آلمان ممکن است این توافق را بر باد دهد. اردوغان در یک برنامه تلویزیونی با تهدید کشورهای اروپایی گفت: به‌رغم اینکه راه‌حل‌هایی برای این مشکل به‌وجود آمده بود اما ترکیه شما را با نگرانی‌های‌تان تنها خواهد گذاشت. این در شرایطی است که پس از تایید لایحه مزبور، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان تاکید کرد روابط بین دو کشور به قوت خود باقی خواهد ماند. او گفت: «مسائل زیادی وجود دارد که ترکیه و آلمان را به هم متصل می‌کند و حتی اگر بین دو کشور بر سر موضوعی اختلاف‌نظر وجود داشته باشد اهمیت مواردی که دو کشور را به هم پیوند می‌دهد بیشتر است. با این حال اردوغان از پاسخ آنگلا مرکل راضی نشده و حتی آن را ناامیدکننده یافته است. رئیس‌جمهوری ترکیه تاکید می‌کند که مرکل باید قدم جدی‌تری در برابر این رای بر می‌داشت. اردوغان گفت: حالا می‌خواهم ببینم مقامات آلمانی با چه رویی با من و نخست‌وزیر روبه‌رو خواهند شد. اردوغان تصریح می‌کند: آلمان حق اظهارنظر در مورد نسل‌کشی ندارد، زیرا این کشور خود مظهر نسل‌کشی در جنگ جهانی دوم و نامیبیا بوده است. رئیس‌جمهوری ترکیه افزود: «کشوری که دستش به خون میلیون‌ها انسان بی‌گناه آلوده است، حالا با نسل‌کشی ارامنه از ما قصد باج‌‌خواهی دارد.»

این تفاوت ماست

با تصویب این لایحه اردوغان در دو روز گذشته تندترین موضع را در برابر مقامات آلمانی داشته است. در حالی که اردوغان در مصاحبه تلویزیونی‌اش بارها از مقامات آلمانی انتقاد کرد، این‌بار در دیدار با تجار این کشور در پاسخ به تفاوت‌هایی که مرکل اعلام کرده بود بین دو کشور وجود دارد، گفت: «ترکیه در حال حاضر میزبان هزاران پناهجوی ارمنی به‌عنوان مهاجران اقتصادی است.» او مدعی شد که ترکیه می‌تواند آنها را به ارمنستان بازگرداند، درست مانند اروپایی‌ها که پناهجویان را به ترکیه باز می‌گردانند. رئیس‌جمهوری ترکیه تصریح کرد: اروپایی‌ها اکنون چنین اقداماتی را انجام می‌دهند. ما می‌توانستیم ارمنی‌هایی را که در ترکیه مشغول به کار و تجارت هستند به موطن‌شان بازگردانیم. ما هنوز هم می‌توانیم چنین کاری انجام دهیم.

اردوغان با انتقاد از رویه‌ای که اروپایی‌ها در قبال مهاجران در پیش گرفته‌اند، گفت: آیا اروپایی‌ها در حال حاضر مهاجران را می‌پذیرند؟ در حالی که ترکیه پذیرای ۳ میلیون مهاجر سوری است. این تفاوت ماست. با این حال اردوغان در پایان سخنرانی خود تاکید کرد که آنکارا هیچ مشکلی با اتحادیه اروپا ندارد و تنها ازکشورهای عضو اتحادیه اروپا می‌خواهند قانونمند رفتار کنند. البته لایحه تصویب شده در پارلمان آلمان مورد توجه ارمنستان قرار گرفته است. ادوارد نعلبندیان، وزیر خارجه ارمنستان تصویب این لایحه را اقدامی ارزشمند توصیف کرد و گفت که امیدوار است این نسل‌کشی در سطح بین‌الملل شناخته شود و همگان این نسل‌کشی را محکوم کنند. این در حالی است که رئیس‌جمهوری آذربایجان این اقدام آلمان را محکوم کرد و گفت همپای این کشور نمی‌شود و در این منازعه در جبهه ترکیه ایستاده است. الهام علی‌اف گفت: «جمهوری آذربایجان مثل همیشه کنار ترکیه ایستاده است. در واقع آلمان با این لایحه به دنبال توجیه اقدامات خود است. »

تئوری توطئه

اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه برای اقدام پارلمان آلمان به هر نوع نظریه‌ای متوسل شده است. او در آخرین اظهارنظر خود اما به تئوری توطئه متوسل شده و می‌‌گوید که گروهی در آلمان هستند مدام در حال توطئه علیه ترکیه هستند که اردوغان بر این باور است که این گروه با رسانه‌‌های آلمانی همکاری تنگاتنگی دارند و علیه آنکارا توطئه می‌کنند.برخی از رسانه‌های آلمانی و منتقدان دولت مرکل بر این باورند که وی در راستای اهداف تمامیت‌خواهانه رئیس‌جمهوری ترکیه حرکت می‌کند و با محکوم کردن کمدین آلمانی که برنامه‌ای علیه اردوغان ساخته بود، در راستای نقض آزادی بیان حرکت کرده است.

پیش از این اقدامات یک کمدین پرطرفدار این کشور با استهزای رئیس‌جمهوری ترکیه تقابل بین دو کشور را افزایش داده است. ترکیه نیز با شکایت از این کمدین پای وی را به دادگاه باز کرد. موردی که تاکنون برای آلمان و رسانه‌های آلمانی سابقه نداشته است. منتقدان دولت مرکل می‌گویند که کوتاه آمدن صدراعظم آلمان موجب خدشه وارد شدن به آزادی بیان در آلمان شده است. حالا با مطرح شدن موضوع نسل‌کشی ارامنه توسط عثمانی‌ها این تقابل به حد بالایی رسیده و ممکن است گفت‌وگوهای دو کشور را درخصوص مهاجرین، طرح الغای شینگن برای شهروندان ترک و در نهایت حضور ترکیه در اتحادیه اروپا به خطر بیفتد. با تقابل پیش آمده ترکیه یک قدم به پیش‌بینی دیوید کامرون نزدیک‌تر شده است. دیوید کامرون روز جمعه در اظهارنظری گفته بود اگر ده‌ها سال هم بگذرد ترکیه نمی‌تواند عضو اتحادیه اروپا شود. او در گفت‌وگو با اسکای‌نیوز تاکید کرد که هیچ چشم‌اندازی برای ورود ترکیه به اتحادیه اروپا نمی‌بیند.برخی از منتقدان داخلی می‌گویند تقابل‌های به‌وجود آمده ناشی از ضعف دیپلماسی این کشور است و پس از رفتن احمد داووداغلو که معروف به هنری کیسینجر ترک هم بود، اوضاع وخیم‌تر شده است.«مورات یتکین» سردبیر روزنامه حریت در یادداشتی نوشت: هیچ نیازی به توضیح نیست که تصویب لایحه نسل‌کشی در پارلمان آلمان آجری دیگر روی دیوار گذاشتن است. در حالی که احمد داووداغلو، نخست‌وزیر پیشین ترکیه در حال اصلاح لایحه مهاجرت با اتحادیه اروپا بود، اما با کنار رفتن او روزهای خوبی که وی پیش‌بینی کرده بود ممکن است محقق نشود.