گروه جهان: نیویورک‌تایمز در سرمقاله روز گذشته خود به بررسی نگاه‌های انتقادی به عربستان در میان سیاستمداران آمریکایی پرداخت. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: عربستان سعودی سال‌ها است سیاست‌گذاران آمریکایی را ناامید کرده است. این کشور که ظاهرا یک متحد مهم است اما به مدد تسلیحات و حمایت‌های آمریکا از دشمنانش امان یافته است. این پادشاهی میلیون‌ها دلار صرف ترویج وهابیت کرده که الهام‌بخش هواپیماربایان ۱۱ سپتامبر بوده و اکنون نیز تغذیه‌کننده داعش است.

فصل آخر در این تاریخ طولانی و تاسف‌بار داستان کوزووی کوچک است. این کشور با جمعیتی ۸/ ۱ میلیونی بیش از هر کشور دیگری «آدم» به عراق و سوریه برای جنگیدن و کشته شدن اعزام کرده است. از سال ۲۰۱۲ به بعد، حدود ۳۱۴ کوزوویی به داعش پیوسته‌اند، از جمله دو بمب‌گذار انتحاری، ۴۴ زن و ۲۸ کودک. حتی بلژیک، که به مثابه خاستگاه افراط‌گرایی پس از حملات پاریس و بروکسل تلقی می‌شود، در استخدام و اعزام نیرو پس از کوزوو قرار دارد. همان‌طور که «کارلوتا گال» در مقاله‌ای در The Times نوشته است، کوزوو تا حد زیادی به این دلیل به چنین جایگاهی رسیده که عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سال‌ها مبالغ زیادی را صرف توسعه و تامین مالی شبکه‌ای از خطیبان، مساجد و پیوندهای مخفی در آنجا کرده‌اند. از آنجا که شواهدی وجود ندارد که بگوید فلان گروه به‌طور مستقیم و آشکار برای ترغیب کوزوویی‌ها برای رفتن به سوریه پول داده است اما مقام‌های ارشد کوزوو به خانم «گال» می‌گویند: روحانیون و گروه‌های افراط‌گرا مبالغ گزافی صرف ترویج تفکر اسلامی رادیکال در میان جوانان و افراد آسیب‌پذیر کرده‌اند. «فاتوس ماکولی»، رئیس پلیس ضدتروریسم کوزوو، به خانم گال گفته است:«مساله این است که آنها از متفکرانی حمایت می‌کنند که خشونت و جهاد را به نام حمایت از اسلام به خورد دیگران می‌دهند.» آمریکا و ناتو کمک فراوانی به کوزوو کردند تا در سال ۲۰۰۸ از صربستان مستقل شود و دموکراسی خود را برقرار سازد. عربستان سعودی از کوزوو به‌عنوان زمینی مستعد برای افراط‌گرایان استفاده کرده یا به آنها اجازه می‌دهد که شهروندان یا دیگر هویت‌های سعودی از این کشور به‌عنوان سکوی پرتاب استفاده کنند.

این یادآوری دردناک رفتار متناقض و حتی منافق‌صفتانه شرکای آمریکا در خلیج‌فارس است و توضیح می‌دهد که چرا روابط این کشور با برخی از این کشورهای عربی تا این حد دچار مشکل شده است. کوزوو- که پس از ماه‌ها بمباران ناتو در سال ۱۹۹۹ از سرکوب صرب‌ها گریخت- به‌عنوان جامعه‌ای متساهل شناخته شده است. برای قرن‌ها، اکثریت مسلمان نحله حنفی از اسلام- که لیبرال‌تر- بوده و سایر نحله‌ها را می‌پذیرد، دنبال می‌کردند. از زمان آن جنگ، این سنت از سوی مبلغان مذهبی آموزش‌دیده از سوی سعودی‌ها مورد تهدید قرار گرفته، هزینه‌هایش نیز از سوی خیریه‌های مورد حمایت سعودی پرداخت می‌شد. این مبلغان بر اولویت شریعت تاکید می‌کردند و به دامن زدن به جهاد خشونت‌بار و تکفیری‌گری می‌پرداختند. این دیدگاه کشتن مسلمانان دیگر به‌عنوان افرادی مرتد را مجاز می‌شمرد. بسیاری از کوزوویی‌ها در برابر چنین تبلیغی مقاومت کرده‌اند و مقام‌های کوزوویی می‌گویند که حمایت از آمریکا و غرب و به تعبیر دیگر، رویکرد غربی همچنان در این کشور قوی است. با این حال، کارشناسان به دلایلی اشاره می‌کنند که باعث شده این کشور محلی مستعد برای ایدئولوژی‌های رادیکال باشد: تعداد زیادی از جوانان در بخش‌های روستایی فقیرانه زندگی می‌کنند و امید چندانی به یافتن شغل ندارند؛ فساد و فقدان اعتماد به حکومت وجود دارد؛ و براساس گزارش سال ۲۰۱۵ «مرکز کوزوو برای مطالعات امنیتی» سیستم آموزشی چندان مروج تفکر انتقادی نیست. هنوز روشن نیست که چرا آمریکا و مقام‌های سازمان ملل که کوزووی پساجنگ را مدیریت می‌کردند واکنش زودهنگام به این مساله نشان نداده‌اند. شاید استدلال آمریکایی‌ها این است که جامعه میانه‌رو مذهبی در کوزوو اجازه نضج یافتن و جان گرفتن چنین ایدئولوژی‌های افراطی را نمی‌دهد.

حملات ۱۱ سپتامبر به سرعت این خطر را شفاف کرد. چند سازمان سعودی در کوزوو تعطیل شدند و دولت سعودی که کمک‌های خود را به این کشور کاهش داده اکنون اصرار دارد که کنترل‌های سفت و سختی بر خیریه‌ها، مساجد و آموزه‌های دینی اعمال کرده است. با این حال، کویت، قطر و امارات همچنان به حمایت مالی از اسلام رادیکال در کوزوو ادامه می‌دهند. دولت‌های سنی عرب هنوز درک نکرده‌اند که تا چه حد این برداشت افراطی از اسلام آنها را هم به خطر می‌اندازد. اگرچه خاندان سلطنتی سعودی برای مشروعیت سیاسی خود به روحانیون وهابی متکی است اما «دولت اسلامی» این پادشاهی را به انحراف در راستای حفظ قدرت خود متهم کرده است. از سال ۲۰۱۴ به این سو، ۲۰ حمله تروریستی در این پادشاهی انجام گرفته که بسیاری از آنها از سوی داعش بوده است.دولت کوزوو که با آمریکا همکاری می‌کند، با اتخاذ قوانین جدید ضدترور و ردیابی و مسدود کردن پول‌هایی که گروه‌های رادیکال را تقویت می‌کند به مبارزه با افراط‌گرایی واکنش نشان داده است. اعزام شهروندان کوزوویی برای مبارزه در کنار داعش ظاهرا در ۷ ماه گذشته به صفر رسیده، در حالی که تعداد کوزوویی‌هایی که در صحنه نبرد هستند کمتر از ۱۴۰ نفر است. با این حال، دو مبلغ مذهبی تندرو همچنان در پایتخت کوزوو مشغول موعظه هستند و بسیاری از مردان جوان را جذب می‌کنند. کار زیادی هنوز باید انجام شود تا از استقلال این کشور محافظت و روح تساهلی که کوزوو برای رسیدن به آن سخت زحمت کشید، حفظ شود.