توطئه آمریکایی برای عراق

محمدحسین باقی: دیگ جوشان خاورمیانه همچنان در غلیان است و به نظر می‌رسد به این زودی‌ها قصد ندارد آرامش یابد. هر روز کشوری در این منطقه پر آشوب به ورطه بی‌ثباتی و فلاکت می‌افتد. عراق یکی از آن دسته کشورها است که هر روز بحرانی در گوشه و کنار آن رخ می‌نماید و این کشور را در آستانه فروپاشی به‌عنوان یک کشور قرار داده است. به گزارش نیویورک تایمز، اگرچه جو بایدن، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، روز پنج‌شنبه در سفری غیرمنتظره به عراق حمایت دولت متبوعش را از حیدر العبادی اعلام کرد، اما باز هم به نظر می‌رسد که درخواست برای تقسیم عراق به سه کشور همچنان گزینه‌ای روی میز برای عراقی‌ها باشد. نیویورک‌تایمز می‌نویسد اگرچه در سال ۲۰۰۶ بایدن به‌عنوان سناتور خواستار تقسیم عراق به سه کشور سنی، شیعه و کرد بود اما اکنون در کسوت فردی که مدافع وحدت عراق است ظاهر شده است.

با این حال، طی روزهای اخیر صدها هزار نفر از عراقی‌ها در خیابان‌های بغداد دست به تظاهرات زده و خواستار تغییر در دولت شده‌اند و العبادی، نخست‌وزیر، هم در برابر پارلمان حضور یافت و ابراز امیدواری کرد که فرآیند انتخاب وزرای جدید به زودی به پایان برسد. وقتی او وارد پارلمان شد با بطری‌های آب و اشیای روی میز نمایندگان مورد استقبال قرار گرفت و همزمان تعدادی هم شعار سرنگونی او را سر می‌دادند. العبادی با ترک سالن پارلمان وارد اتاقی دیگر شد که تعدادی از نمایندگان موافق او حضور داشتند. در آنجا نمایندگان موافق حد نصاب را اعلام کرده و تعدادی از وزرای جدید وی را مورد تایید قرار دادند. جلسه دیگری که قرار بود روز پنجشنبه تشکیل شود، لغو شد. به گزارش نیویورک تایمز، تحولات پارلمان عراق آینه تمام نمای هرج و مرج داخلی در این کشور است. این گزارش معتقد است که دو سال پس از ویرانگری بخش‌هایی از عراق از سوی داعش که باعث شد دولت آمریکا بار دیگر وارد نزاعی ناخواسته شود، نظام سیاسی عراق نظامی ناکارآمد بوده و هرج و مرج نه تنها در گوشه و کنار این کشور بلکه در پارلمان نیز موج می‌زند.

علی خضری، یک مقام سابق آمریکایی در عراق که به‌عنوان دستیار چندین سفیر و ژنرال آمریکایی خدمت کرده است، می‌گوید: «به‌طور کلی، حکومت در شرایط فعلی غیرممکن است.» او می‌گوید کنفدراسیون یا تقسیم عراق به سه کشور تنها راه علاج مشکلات این کشور است. خضری که منتقد جدی سیاست‌های آمریکا در عراق است می‌گوید واشنگتن واقعیت‌های عراق را نادیده گرفته است. او معتقد است: «عراق سرزمینی خشن و ناکارآمد است و ما همچنان دلارها و زندگی آمریکایی‌ها را قربانی آن می‌کنیم و به معجزه امید بسته‌ایم. ما باید به این ازدواج ناخوشایند با جدایی یا طلاقی که موجب تعیین سرنوشت برای جوامع متفرق عراقی می‌شود پایان دهیم.» خضری در مقاله ای برای فارن افرز در سال گذشته رسما اعلام کرده بود که واشنگتن باید «به تعهد خود به این مرزهای مصنوعی پایان دهد و اجازه دهد عراق از هم بگسلد.»

به نوشته نیویورک‌تایمز، مقام‌های آمریکایی اعلام کرده‌اند که وحدت عراق اولویت سیاسی آنهاست اما مقام‌های سازمان ملل در عراق در حال مطالعه این مساله هستند که جامعه بین‌الملل با یک عراق از هم گسیخته چگونه تعامل کرده و آن را مدیریت خواهد کرد. بحران سیاسی عراق با کاهش قیمت نفت- خون در شریان حیاتی این کشور- و مبارزه با داعش و به تازگی ستیز میان شبه نظامیان شیعه و سنی و کرد در شمال عراق تشدید شده است. تحلیلگران معتقدند تمام این بحران‌ها سایه یک نبرد خشن و تمام عیار را بر سر عراق گسترانده است. بایدن که یک دهه پیش سخن از تقسیم عراق داده بود اکنون با فرمان وحدت به عراق رفته اما آیا کسی هست به او گوش دهد؟ با این حال، بایدن در جمع دیپلمات‌ها و پرسنل نظامی آمریکا در بغداد بار دیگر به پیشنهاد یک دهه پیش خود مبنی بر تقسیم عراق بازگشت.

به گزارش نیویورک‌تایمز، بایدن در جمع خصوصی دیپلمات‌های آمریکایی چنین گفت: «به تمام این جاهایی که سعی می‌کنیم صلح در آنجا برقرار کنیم نگاه کنید. ما شماها را به این مکان‌ها می‌فرستیم. این مکان‌ها جاهایی هستند که به دلیل تاریخ، ما مرزهایی مصنوعی برایشان کشیدیم و دولت‌هایی مصنوعی خلق کردیم که متشکل از گروه‌های بسیار متفاوت قومی، مذهبی و فرهنگی هستند.» تقریبا ۱۰۰ سال پیش، «گرترود بل»، مقام بریتانیایی و جاسوس این کشور که اعتبار او به دلیل ترسیم مرزهای عراق مدرن پس از جنگ جهانی اول بود، در مورد این پروژه نگرانی خود را اعلام کرد. این خانم دیپلمات و جاسوس در مورد تشکیل یک کشور جدید نوشت: «ما با بی‌توجهی برای یک طرح جامع سیاسی به سرعت این کار را انجام دادیم.» یک مستندی که قرار است با عنوان «نامه‌هایی از بغداد» منتشر شود دوران زندگی و میراث خانم بل را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که عراق طی یک دهه چه تغییرات اندکی داشته است.

امروز هم میراث خانم بل احساس می‌شود. همین هفته ای که گذشت حیدر العبادی در اقدامی «شریف علی بن حسین» - از فرزندان ملک فیصل که در سال ۱۹۲۱ از سوی خانم بل برای حکومت بر عراق انتخاب شده بود - را به‌عنوان وزیر خارجه اعلام کرد، اما نمایندگان پارلمان او را به‌عنوان بازمانده خاندان سلطنت عراق رد کردند. بیشتر آنچه در عراق امروز می‌گذرد ناشی از توحش و حماقت‌های صدام حسین است. شیعیان و کردها که در دوران صدام سرکوب شده بودند، نتوانسته‌اند بر ناخوشی‌های آن دوران فائق آیند. اعراب سنی هم می‌گویند جامعه آنها به دلیل جرائم صدام حاشیه نشین شده است. «کیت گیلمور»، یک مقام حقوق بشری در سازمان ملل هفته گذشته پس از دیدار از عراق گفت: «به نظر می‌رسد عراق حافظه ای بلندمدت و در عین حال نگرشی کوتاه مدت دارد. این کشور مانند ماشینی است که در مناطق ناهموار و سنگلاخی با یک آینه بغل بزرگ حرکت می‌کند، اما دارای یک سوراخ در شیشه جلو است. برداشت غالب در میان بسیاری از رهبران عراق شکایت از «جامعه من» است که به ماهیت گسترده رنج‌های مردم عراق برای ترسیم مسیری جامعه و رو به جلو اذعان نمی کند.»

نوری مالکی همین امسال در مصاحبه ای با نیویورک تایمز اعلام کرده بود زمانی که در قدرت بود نتوانست بر این «تاریخ» فائق آید. مالکی که این روزها از هر فرصتی برای تضعیف العبادی استفاده می‌کند، گفت: «کردها از گذشته غرامت می‌خواهند. شیعیان هم همین طور. اهل سنت از اکثریت می‌ترسند و می‌ترسند به خاطر آنچه صدام انجام داد مقصر شناخته شوند.» شکاف در میان شیعیان هم یکی از چالش‌های اساسی برای بحران سیاسی اخیر در عراق است. نوری مالکی که پدر بزرگش در طغیان مسلحانه علیه انگلیسی‌ها در دهه ۲۰ میلادی شرکت کرده بود، به یکی از سه معاون رئیس‌جمهور پس از وداع از نخست‌وزیری تبدیل شد. یکی از اولین تغییراتی که العبادی اعلام کرد همانا حذف معاونت ریاست جمهوری بود که باعث شد مالکی به یکی از مخالفان سرسخت او تبدیل شود. از آن سه نفر، دو نفر این پست را ترک نکردند با وجودی که حقوق شان قطع شد.

یکی از آن دو مالکی بود که همچنان در دفتر کارش حضور دارد و اصرار دارد که هنوز معاون رئیس‌جمهور عراق است. اگرچه دیپلمات‌های غربی می‌گویند مالکی طرح‌هایی برای بازگشت به قدرت دارد اما برخی دیگر می‌گویند‌هادی عامری، رهبر جنبش بدر، محتمل است که جایگزین عبادی شود. با این حال عامری می‌گوید: «پذیرش نخست‌وزیری دیوانگی است.» او می‌گوید: «ما در عراق دموکراسی نداریم. در اینجا هر کسی راه خود را می‌رود و معلوم نیست برنده و بازنده کیست.» عامری با اشاره به ناکامی در ایجاد وحدت در عراق می‌گوید: «حتی اگر پیامبر هم بیاید نمی‌تواند تمام طرف‌ها را کنار هم قرار دهد.»