مصر به عصر ناسیونالیسم بازگشته است؟
نمایش سرکوب در خیابان‌های قاهره
به نظر می‌رسد سفر ملک سلمان به مصر نقطه عطف جدیدی در تحولات مصر باشد. اگر دوران سقوط مبارک و روی کار آمدن محمد مرسی اولین نقطه عطف در تاریخ پسا مبارک در مصر باشد اما سفر سلمان دومین نقطه عطف در تحولات مصر معاصر است. پادشاه عربستان با سفر به مصر جرقه بزرگ‌ترین اعتراضات پسامرسی را در مصر روشن کرد. بحث واگذاری جزایر تیران و صنافیر به عربستان خشم مردم و سیاستمداران مصری را برانگیخته و بار دیگر زمزمه ملی‌گرایی مصری را دامن زده است. نیویورک‌تایمز می‌نویسد: «تلاش سیسی تا حدودی موفقیت‌آمیز بود. تظاهراتی که قرار بود علیه واگذاری این دو جزیره به عربستان صورت بگیرد هرگز برگزار نشد. با وجودی که مردم در مورد آن از قبل برنامه‌ریزی کرده بودند اما وقتی نظامیان مصری نیروهای خود را در خیابان‌ها مستقر و شروع به سنگربندی و ایجاد مانع در خیابان‌ها کردند و خودروهای زرهی را در سطح شهر پخش کردند، عملا تظاهراتی برگزار نشد.»
جوانی ۲۲ ساله به شرط فاش نشدن نام به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «دو ساعت است در این حوالی در حال دور زدن هستیم اما کسی را نمی‌یابیم زیرا ترس از گلوله یا دستگیری آنها را وادار به سکوت کرده است.» سیسی اگرچه در دوره‌ای هم «قدرت» به دست آورد و هم «ستایش عمومی» را به دلیل کنار زدن مرسی در سال ۲۰۱۳ برانگیخت اما اکنون آن رهبر مقتدر، اقتدار را به‌صورت دیگری به خدمت گرفته است. این گزارش می‌افزاید: «سیسی به‌عنوان رئیس‌جمهوری نه تنها بر سر چگونگی مدیریت اقتصاد با پرسش‌هایی مواجه است بلکه در مورد سوءاستفاده‌های نیروهای امنیتی و انتقال جزایر تیران و صنافیر به عربستان هم با علامت سوال‌هایی روبه‌رو است.» همین ماه، یک تظاهرات در مرکز شهر قاهره در مورد انتقال جزایر به یکی از بزرگ‌ترین تظاهرات علیه سیسی منجر شد که مشخصه آن شعارهای آتشینی بود که خواستار سقوط دولت بود. مردم بار دیگر شعار «الشعب یرید، اسقاط النظام» سر می‌دادند که یادآور قیام سال ۲۰۱۱ برای برکناری مبارک بود. وقتی جوانان و جنبش‌های سیاسی مخالف درخواست تکرار تظاهرات پیشین را در روز دوشنبه مطرح کردند مقام‌های نظامی این بار «خط قرمز»ی ترسیم و اعلام کردند تظاهرات تحمل نمی‌شود. یک معترض ۲۲ ساله دیگر می‌گوید: «آنها از ما می‌ترسند و ما از آنها. آنها می‌توانند فلان و بهمان خیابان را مسدود کنند اما باز هم خیابانی هست که بتوان از آن گریخت. این بازی بی‌انتهای موش و گربه است.»
گاردین در گزارشی می‌نویسد: یک روز قبل از تظاهرات «مقدی عبدالغفار»، وزیر کشور مصر، اعلام کرد که هیچ گذشتی در برابر «تلاش برای بی‌ثباتی کشور و مراکز عمومی و پلیس» وجود نخواهد داشت. سیسی در مقابل از مردم خواست تا در برابر «نیروهای اهریمنی» از کشور دفاع کنند. روز دوشنبه مصادف بود با تعطیلات ملی که مصری‌ها عقب‌نشینی اسرائیل از صحرای سینا در سال ۱۹۸۲ را جشن می‌گرفتند. این جشن البته فشار زیادی را روانه حکومت کرد زیرا نظامیان از دو جزیره غیرمسکونی چشم پوشیده و آن را به عربستان واگذار کردند.
گاردین می‌نویسد: روزبه‌روز محبوبیت سیسی در میان مردم مصر کاهش می‌یابد. اگر او روزگاری به‌عنوان ناجی ملت عمل می‌کرد؛ اما اکنون مردم شعار سقوط وی را سر می‌دهند. واگذاری این جزایر- هرچند مصر مدعی است ریاض در سال ۱۹۵۰ از قاهره خواست تا حمایت از آنها را به دست بگیرد- برخی سیاستمداران همراه مرسی را به مخالفان او تبدیل کرد. آنها می‌گویند نظامیان مصری باید مدافع تمامیت سرزمینی کشور باشند نه اینکه به خاطر دریافت مبالغی از پادشاهی سعودی و رهایی از مخمصه اقتصادی جزایر خود را واگذار کند. به گزارش گاردین، برخی سیاستمداران مصری مدعی هستند دولت سیسی جزایر را در ازای دریافت کمک‌های مالی و سرمایه‌گذاری فروخته است. این اعتراضات کوچک و پراکنده می‌تواند به «بهمنی برای برچیدن تومار سیسی تبدیل شود.»
گاردین در گزارشی دیگر می‌نویسد: واگذاری این جزایر باعث نوسان در سیاست‌های داخلی مصر شده و باعث شده سیاست در این کشور قطبی شود و به تبع آن جامعه نیز به سوی دو قطبی شدن پیش رود. اگرچه دولت از اقدام خود دفاع می‌کند اما در سطح جامعه و بدنه حکومت این دیدگاه شکل گرفته که باید در این رابطه همه‌پرسی برگزار شود. این گزارش می‌افزاید: «این جزایر غیرقابل سکونت- که روزگاری مرز میان امپراتوری عثمانی و مصر تحت کنترل بریتانیا بود- به لحاظ استراتژیک و به دلیل قرار گرفتن در مسیر دریایی به سوی بندر عقبه در اردن و الیات در اسرائیل مهم هستند. مسدود کردن تیران از سوی مصر در سال ۱۹۶۷ یکی از مهم‌ترین انگیزه‌ها برای آغاز جنگ اعراب- اسرائیل بود که به جنگ ۶ روزه نیز معروف شد.» شبکه‌های اجتماعی هم به تمسخر سیسی پرداخته‌اند. برخی گزارش‌ها حاکی است که با واگذاری این جزایر به عربستان و سرکوب داخلی، سیسی یک گام دیگر به پایان دوران سیاسی خود نزدیک شده است. یک نفر در فیس‌بوک چنین می‌نویسد: «وقتی سیسی این جزایر را واگذار می‌کند آنها سعودی می‌شوند اما اگر این کار از سوی مرسی انجام می‌گرفت این جزایر، مصری بودند و اخوانی‌ها به فروش کشور متهم می‌شدند.» کاربران توییتر هم به دست خطی از جمال عبدالناصر اشاره می‌کردند که نسبت به نقض یا تخلف از آب‌های تیران هشدار داده بود. گاردین معتقد است سیسی به عمد یا به سهو به قطبی‌سازی در جامعه مصر دامن زده است. این بحرانی است که باعث احیای ناسیونالیسم در مصر شده و می‌رود که بحرانی دیگر در فضای پسامرسی به وجود آورد. گاردین می‌نویسد؛ اگر تا پیش از این ناسیونالیسم در مصر خفته بود و به دنبال فرصتی برای احیا می‌گشت، واگذاری جزایر مصری به عربستان این فرصت را برای ناسیونالیسم و ناسیونالیست‌ها فراهم کرد تا بار دیگر به عرصه بازگشته و با دمیدن در روح ملی‌گرایی مصری شکاف دیگری در این کشور «از پیش دارای شکاف» به وجود آورند. گاردین می‌افزاید: «اخوانی‌ها می‌گویند این جزایر در ازای مشتی دلار یا در ازای حمایت برای سیاست‌های دولتی کشتار، بازداشت، نقض و ناپدیدشدگی‌های اجباری و کشتارهای فراقانونی واگذار شد.» با این حال، برخی کارشناسان بر این باورند که سیسی با توجه به سوء سابقه‌ای که در اداره کشور به خرج داده تنها پشتوانه قدرت‌های خارجی برای ماندن در قدرت را پشت‌سر دارد وگرنه فاقد حمایت داخلی برای ماندن در قدرت است.
ارسال نظر