احتمال افشای نقش عربستان در ۱۱ سپتامبر
تقابل آمریکا با سعودی‌ها؟
دنیای اقتصاد: گزارش کنگره آمریکا در مورد نقش دولت‌های خارجی در حادثه ۱۱ سپتامبر، مقامات سعودی را دچار هراس کرده است. به گزارش سی. ان. ان، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان طی یک ماه اخیر مدام به واشنگتن سفر کرده و تهدید می‌کند که در صورت تصویب لایحه ۱۱سپتامبر، ۷۵۰میلیارد دلار از دارایی‌های سعودی را از آمریکا خارج خواهد کرد. کاخ سفید روز دوشنبه به‌طور ضمنی به عربستان هشدار داد که بی‌ثبات ساختن نظام مالی بین المللی به نفع ریاض نیست. «دنیای اقتصاد» در دو گزارش به بررسی تحولات سیاسی جدید میان رابطه آمریکا و سعودی‌ها و تهدید اقتصادی آمریکا از سوی عربستان پرداخته است.
دنیای اقتصاد: گزارش کنگره آمریکا در مورد نقش دولت‌های خارجی در حادثه ۱۱ سپتامبر، مقامات سعودی را دچار هراس کرده است. به گزارش سی.ان.ان، عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان طی یک ماه اخیر مدام به واشنگتن سفر کرده و تهدید می‌کند که در صورت تصویب لایحه ۱۱سپتامبر، ۷۵۰میلیارد دلار از دارایی‌های سعودی را از آمریکا خارج خواهد کرد. کاخ سفید روز دوشنبه به‌طور ضمنی به عربستان هشدار داد که بی‌ثبات ساختن نظام مالی بین المللی به نفع ریاض نیست. «دنیای اقتصاد» در دو گزارش به بررسی تحولات سیاسی جدید میان رابطه آمریکا و سعودی‌ها و تهدید اقتصادی آمریکا از سوی عربستان پرداخته است.
محمدحسین باقی: طی ۷ دهه گذشته عکس‌های روسای جمهور آمریکا شانه به شانه پادشاهان سعودی دیده می‌شود و این نشانه‌ای است از اتحاد استراتژیک و پایدار میان آمریکا و کشورهای نفتخیز حاشیه خلیج‌فارس. امروز چهارشنبه اوباما عکس‌های دیگری بر این مجموعه خواهد افزود؛ زیرا با پادشاه ۸۰ ساله عربستان دیدار می‌کند و آرشیو تاریخی آمریکا را پروپیمان‌تر می‌کند. اما تصاویر رهبران دو کشور در قاب عکس نشان چندانی از عمق رابطه میان طرفین ندارد یا نمی‌تواند این عمق را منعکس کند. در دوران ریاست جمهوری اوباما، بی‌اعتمادی و اختلافاتی در مورد نحوه مهار ایران، مبارزه با داعش، آینده سوریه و درگیری در یمن وجود داشت. نظرات صریح و بی‌پرده اوباما در برخی از مصاحبه‌هایش در مورد سعودی‌ها بر این بی‌اعتمادی افزوده است. «فردریک وری» همکار ارشد در برنامه خاورمیانه در برنامه صلح کارنگی می‌گوید: «رابطه دو طرف دارای مشکل است. این روابط بسیار ناهموار است.» او می‌گوید: «اما این روابط به سوی فروپاشی قریب‌الوقوع پیش نمی‌رود؛ بلکه تازه استارت آن زده شده و اندک تَرَک‌هایی برداشته است.» به گزارش نیویورک‌تایمز، این وضعیت به این خاطر است که دو کشور هنوز به یکدیگر نیاز دارند. آمریکا کمک‌های نظامی و اطلاعاتی در راستای امنیت این پادشاهی به آن ارائه می‌دهد و در دیدار اخیر سلمان- اوباما انتظار می‌رود این کمک‌ها بیشتر هم شود. عربستان همچنان به مبارزه با گروه‌هایی مانند القاعده کمک می‌کند و دومین کشوری است که نفت آمریکا را تامین می‌کند و روزانه چند میلیون بشکه نفت به آن می‌فروشد. اما اکنون که اوباما در ماه‌های پایانی ریاست جمهوری خود است، سعودی‌ها به آینده و به انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر چشم دوخته‌اند. «دانیل پلتکا»، معاون ارشد برای مطالعات خارجی و سیاست دفاعی در موسسه امریکن اینترپرایز می‌گوید: «در باور سعودی‌ها، کشتی اوباما مدت‌ها پیش به ساحل نشسته است. آنها هم مانند ما و بسیاری دیگر هیچ سرنخی در مورد اینکه بعدا چه پیش خواهد آمد، ندارند.»
سعودی‌ها چه می‌خواهند؟
طی 70 سال گذشته و از زمانی که فرانکلین روزولت ائتلاف پس از جنگ جهانی دوم را آغاز کرد، سعودی‌ها عمدتا چشم به آمریکا دوخته‌اند تا امنیت آنها را در منطقه‌ای غالبا بی‌ثبات تامین کنند. آنها از آمریکا می‌خواهند در برابر رقبایشان، به ویژه در رقابت با ایران، پشت آنها بایستد. معنای این سخن این است که بیشتر این کمک‌ها و حمایت‌ها در قالب تجهیزات نظامی باشد. بر همین اساس، آمریکا سلاح‌هایی به این کشور برای مقابله با ایران داده است. در ماه‌های اخیر سعودی‌ها در جست و جوی کمک‌های اطلاعاتی و آموزش بوده‌اند و آمریکایی‌ها هم به سعودی‌ها اهداف و البته حمایت لجستیکی در جنگ یمن ارائه می‌دادند. در دیدار امروز اوباما- سلمان احتمالا بر ارائه سیستم‌های موشکی و بالستیکی در منطقه تمرکز خواهد شد و حمایت‌های جدیدی از سعودی در برابر رقبای منطقه‌ای شان به ویژه حملات سایبری ارائه خواهد شد. آنتونی کوردزمن، تحلیلگر در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی می‌گوید: «عربستان هر چه بیشتر متکی به تسلیحات آمریکایی برای رویارویی‌های جدی شده است.» اما وقتی بحث 11 سپتامبر مطرح می‌شود اما و اگرهایی به وجود می‌آید. هرچند روابط دو کشور بسیار عمیق است و نمی‌توان انتظار زیادی برای تاثیرگذاری قوی این مولفه بر روابط طرفین داشت، اما طرح مساله مسوولیت 11 سپتامبر می‌تواند آغاز دورانی باشد که نشان می‌دهد آمریکا به تدریج چرخش در سیاست خارجی خود را آغاز کرده است.
آمریکا چه می‌خواهد؟
به گزارش نیویورک‌تایمز، آمریکا به‌عنوان منبع ثبات خاورمیانه به سعودی می‌نگریست؛ متحدی که به تازگی اهمیت نفتی آن نزد آمریکایی‌ها کاهش یافته است. «اف. گریگوری گاوز» استاد دانشگاه تگزاس می‌گوید: «روسای جمهور آمریکا خواهان روابطی مستحکم با کشوری هستند که تامین‌کننده مهم نفت برای آمریکا است و عربستان بیش از هر کشور دیگری به آمریکا کمک نفتی می‌دهد» اما این نگاه هم به تدریج در حال تغییر است. این کشور در یمن، سوریه و برخی دیگر از نقاط بحران خیز منطقه حضور دارد. نویسنده نیویورک‌تایمز می‌افزاید: آمریکا خواهان تغییرات درونی در عربستان است، کشوری که اقلیت‌های مذهبی و زنان حاشیه‌نشین بوده و در حق‌شان تبعیض اعمال می‌شود. برخی ناظران معتقدند که سعودی‌ها در آشکار و نهان از آمریکا می‌خواهند بحث‌های مربوط به تروریسم، حقوق بشر و مسائلی از این دست را مطرح نکنند و به دلیل نوع رابطه، آمریکایی‌ها هم می‌پذیرفتند، اما ناظران می‌گویند در دیدار اوباما- سلمان یکی از مسائلی که مطرح خواهد شد بحث‌های حقوق بشری است اما شاید نتواند بر مسائل امنیتی تاثیر بگذارد.
روابط از چه زمانی دچار نوسان شد؟
از نظر سعودی‌ها، اعتماد به حمایت آمریکا در سال 2011 تضعیف شد یعنی زمانی که - در قاموس سعودی‌ها- دولت اوباما، حسنی مبارک رئیس‌جمهور اسبق مصر را به حال خود رها کرد و موج بهار عربی او را با خود برد. نقطه عطف دیگر زمانی بود که اوباما «خط قرمزی» در مورد استفاده از سلاح شیمیایی در سوریه ترسیم کرد اما خود وقعی به این خط قرمز نگذاشت، اما در سال 2013 و آغاز مذاکرات هسته‌ای با ایران، سعودی‌ها به این باور رسیدند که آمریکا دیگر تعهدی به آنها ندارد. به گزارش نیویورک‌تایمز، «در داخل عربستان، نزدیکی میان ایران- آمریکا تغییری خطرناک در توازن قدرت در منطقه» تلقی می‌شود، اما مساله مهم به نوشته نیویورک‌تایمز به سال 2001 و حملات 11 سپتامبر باز می‌گردد.
مایکل « شی یر» می‌نویسد مشکل دیگری که بر تمام مشکلات بالا می‌چربد سوء ظن آمریکا نسبت به برخی اعضای دولت سعودی و نقش شهروندان این کشور در توطئه 11 سپتامبر است. اکنون که لایحه‌ای در کنگره آمریکا در دست بررسی است که مسوولیت حملات 11 سپتامبر را دولتمردان سعودی و شهروندان این کشور معرفی می‌کند، خاندان آل‌سعود دستپاچه شده و تهدید کرده‌اند که در صورت تصویب این لایحه، 750 میلیارد دلار از دارایی‌های خود را از آمریکا بیرون خواهد کشید. چنین به نظر می‌رسد که در بدنه دولت آمریکا این تلقی در حال جا افتادن است که ریشه تحولات تروریستی در جهان به نگرش وهابیت بازمی‌گردد که تغذیه‌کننده فکری آن آل‌سعود است.
به گزارش نیویورک‌تایمز، مصاحبه اوباما با جفری گولدبرگ در مجله «آتلانتیک» هم سر نخ دیگری است از اینکه آمریکایی‌ها دل خوشی از رژیم سعودی ندارند اما در شرایط فعلی چاره‌ای جز کنار آمدن با آنها ندارند. اوباما به گولدبرگ می‌گوید عربستان باید راهی برای همزیستی با ایران بیاموزد. او گفت: «عربستان باید بیاموزد که حسن همجواری داشته باشد و یک جور صلح سرد در منطقه برقرار سازد.» اوباما در این مصاحبه گفته بود که عربستان و سایر متحدان اروپایی «موج‌سوارانی هستند» که بار حفظ امنیت خود را به دوش آمریکا می‌اندازند. وقتی گولدبرگ از اوباما می‌پرسد: «آیا سعودی‌ها دیگر دوستان شما نیستند؟» وی چنین پاسخ می‌دهد: «جواب دادن خیلی دشوار است.» تمام اینها نشانه‌هایی است از سوء ظن سعودی به فقدان تعهد دولت اوباما به حفظ امنیت اعراب. «بن‌هوبارد»، گزارشگر دیگر نیویورک‌تایمز می‌نویسد: عربستان سعودی به شدت آشفته است. بحران‌های منطقه‌ای، کاهش قیمت نفت و جنگ در یمن باعث شده آنها در مسیری بر خلاف منافع آمریکا حرکت کنند. آنها چند ده نفر را به اتهامات تروریستی اعدام کرده‌اند. با افزایش نفوذ ایران در لبنان آنها از این کشور پا پس کشیده و کمک‌های خود به لبنان را قطع کرده‌اند. این عربستانی است که قرار است امروز به استقبال اوباما برود. به نظر می‌رسد لیست گسترده‌ای از نگرانی‌ها روی میز مذاکره قرار بگیرد. ناظران سعودی می‌گویند این پادشاهی احساس می‌کند اوباما به منافع منطقه‌ای این کشور متعهد نیست زیرا رئیس‌جمهوری آمریکا ماه گذشته این کشور را «موج سوار» نامید. ظاهرا سعودی‌ها از سخنان اوباما دچار بد فهمی شده‌اند. اینکه بار امنیت را کشورها بر عهده بگیرند به این معنا نیست که به کشوری دیگر قشون‌کشی کنند.
نیویورک‌تایمز می‌نویسد: در فهرست بلند بالایی از نگرانی‌ها که سعودی‌ها پیش روی اوباما خواهند گذاشت؛ ظاهرا دو مساله برجسته‌تر است: الف) احتمال خروج آمریکا از منطقه و ب) مساله 11 سپتامبر.
الف) احتمال خروج آمریکا: به نظر می‌رسد این خروج مرحله به مرحله بوده و یکباره نیست چرا که نه شرایط منطقه‌ای اجازه می‌دهد و نه بازیگران منطقه‌ای. ممکن است منطقه با ورود بازیگران فرامنطقه‌ای متحمل بی‌ثباتی بیشتر شود. ترکی الفیصل، عضو خاندان سعودی و رئیس سابق استخبارات سعودی می‌گوید: «خروج آمریکا مولفه نگران‌کننده‌ای است. آمریکا تغییر کرده است. ما هم تغییر کرده‌ایم و بی‌تردید نیاز به همگرایی بیشتر داریم و باید درک مان از یکدیگر را بهبود بخشیم.» اکنون لحظه خطرناکی برای سعودی‌ها است زیرا هم با بحران اقتصادی و چالش‌های جمعیتی دست به گریبانند و هم نگرانی‌های امنیتی و استراتژیک دارند. در عرصه داخلی، سیل بیکاران در جست و جوی شغل و درآمد هستند و آتش زیر خاکسترند و در عرصه منطقه‌ای هم رقبا به دنبال تعریف نظم منطقه‌ای بر اساس اولویت‌ها و منافع خود هستند.
ب) مساله ۱۱ سپتامبر: پس از طرح لایحه مسوولیت عربستان، تنش‌ها در دو کشور گسترش یافت. روزنامه «دیلی نیوز» با اشاره به نقش شاهزاده‌های سعودی و شهروندان این کشور در 11 سپتامبر و تهدید عادل الجبیر، خاندان سعودی را «تفاله‌های سلطنتی» می‌نامد که «باعث خشم خانواده‌های 11 سپتامبر شده‌اند». سی‌ان‌ان می‌نویسد عادل الجبیر طی یک ماه اخیر مدام در مسیر ریاض- واشنگتن در سفر بوده و تهدید می‌کند که در صورت تصویب این لایحه، 750 میلیارد دلار از دارایی‌های سعودی را از این کشور خارج خواهند کرد. این گزارش می‌نویسد: «منبعی که با تفکر سعودی آشنا است اعلام کرده تصویب این لایحه باعث می‌شود اقتصاد آمریکا در معرض خطر قرار بگیرد بنابراین رهبران آمریکا برای جلوگیری از تصویب آن تلاش گسترده‌ای به راه انداخته‌اند.»
لایحه مذکور که از سوی سناتور چاک شومر (دموکرات- نیویورک) و جان کورنین (جمهوری‌خواه- تگزاس) پیشنهاد شده درها را به روی قربانیان 11 سپتامبر می‌گشاید و به آنها اجازه تعقیب و پیگرد دولت‌های خارجی و شرکای مالی که حامی تروریسم هستند را می‌دهد. سناتور سابق «باب گراهام» که در کمیته حقیقت‌یاب کنگره در مورد 11 سپتامبر فعالیت داشت، می‌گوید از سخنان عربستانی‌ها «عصبانی شده‌ام نه متعجب». او می‌گوید: «سعودی‌ها می‌دانند که در 11 سپتامبر چه کرده‌اند و آنها می‌دانند که ما می‌دانیم آنها چه کرده‌اند. لااقل این است که سطوح بالای حاکمیتی در آمریکا می‌داند شاهزاده‌های سعودی و شهروندان این کشور چه کرده‌اند.» سی‌ان‌ان می‌افزاید 15 نفر از 19 هواپیماربای 11 سپتامبر ملیت سعودی داشتند. زکریا موسوی که در این حادثه نقش داشت و دادگاه او در آمریکا برگزار شد می‌گوید اعضای خاندان سلطنتی هم حامی القاعده بودند.
28 صفحه از گزارش کمیسیون 11 سپتامبر که بر نقش دولت‌های خارجی در این توطئه تمرکز دارد طبقه‌بندی شده و محرمانه مانده است. با این حال، مقام‌های سعودی اظهارنظرهای متناقضی داشتند. سی‌ان‌ان می‌نویسد؛ برخی از مقام‌های سعودی سال 2003 اعلام کردند که اگر این 28 صفحه منتشر شود فرصت می‌یابیم از خودمان دفاع کنیم و علیه این توطئه خود را بیمه کنیم اما هراس الجبیر و سایر دولتمردان سعودی چیز دیگری می‌گوید و آنها می‌گویند نه تنها این 28 صفحه نباید منتشر شود بلکه خواستار وتوی اوباما در مورد طرح کنگره شده‌اند. اوباما نیز با فشار بر کنگره اعلام کرده که در صورت تصویب ممکن است آن را وتو کند تا از آسیب‌دیدن روابط اقتصادی و دیپلماتیک جلوگیری کند. در تحولی دیگر کاخ سفید روز دوشنبه به‌طور ضمنی به عربستان سعودی هشدار داد که بی‌ثبات ساختن نظام مالی بین‌المللی به نفع ریاض نیست. به گزارش رویترز، جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در پاسخ به تهدید عربستان اعلام کرد:دولت آمریکا مخالف این طرح است و اوباما آن را امضا نخواهد کرد.
به گزارش سی‌ان‌ان خانواده‌های قربانیان 11سپتامبر سال گذشته شکایت‌نامه‌ای علیه دولت سعودی مطرح کردند اما این شکایت‌نامه با حکم قاضی فدرال به کنار رفت که استدلال کرده بود این پادشاهی در این پرونده دارای مصونیت حاکمیتی است. برخی می‌گویند عربستان «دو جرم» مرتکب شده است: از یکسو در حادثه 11 سپتامبر شریک بوده است اما از سوی دیگر برخی معتقدند دولت سعودی به برخی دولتمردان آمریکایی رشوه داده تا این شراکت را فاش نکنند. بنابراین، تهدید به خارج کردن750 میلیارد دلار در واقع تهدید به فاش کردن نام کسانی است که رشوه سعودی را دریافت کرده‌اند. به نوشته نیویورک‌تایمز، طی روزهای اخیر عربستان به موضوع بحث‌های جدی و داغ میان قانون‌گذاران و دولتمردان آمریکایی تبدیل شده است. خانواده‌های قربانیان اگرچه به تحسین این لایحه می‌پردازند اما دولت آمریکا را متهم می‌کنند که در کنار عربستان و نه ملت آمریکا ایستاده است.
«جیم ریچز» معاون بازنشسته پلیس فدرال نیویورک که فرزندش در حادثه 11 سپتامبر کشته شد می‌گوید: «من عصبانی‌ام. این یک سیلی به گوش خانواده‌های قربانیان 11 سپتامبر است. بگذارید عرب‌ها به پول خود برسند. ما پول آنها را نمی‌خواهیم. سه هزار آمریکایی قربانی شدند. این مهم نیست؟» با این حال، برخی گزارش‌های غیر مستقیم می‌گویند در هر حال، عربستان بازنده و ایران پیروز است. اگر ایران کاری به کار عربستان نداشته باشد، سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا و تحولاتی که در این گوشه از جهان به راه افتاده خاندان سعودی را مجبور به چرخش‌های جدی در سیاست‌های داخلی و منطقه‌ای خود خواهد کرد.
پس از اوباما چه می‌شود؟
به نظر می‌رسد سعودی‌ها آماده‌اند تا صفحه ریاست جمهوری آمریکا را ورق بزنند اما پیش روی آنها باز هم نگرانی وجود دارد. آنها نگرانند که افرادی مانند ترامپ یا کروز پیروز رقابت‌ها شوند. ترامپ تهدید کرده بود که نفت عربستان را نخواهد خرید مگر اینکه این کشور تلاش خود برای مبارزه با داعش را بیشتر کند. او گفته بود: «اگر آمریکا حمایت خود را از سعودی‌ها بردارد، معلوم نیست آیا آنها دوام خواهند آورد یا خیر.» تد کروز هم گفته بود آمریکا باید «دوستان خود را نگه دارد اما دوستانی که از تروریسم حمایت مالی نکنند و نیروهای ما را نکشند. وقتی مساله به عربستان می‌رسد ما باید امنیت واقعی و فشار واقعی را همزمان داشته باشیم.» از نظر سعودی‌ها، هیلاری ممکن است یادآور دوران بیل کلینتون باشد اما در مورد او هم چیزی روشن نیست. امروز یکی از روزهای مهم در دوران ریاست جمهوری اوباما است. امروز روشن خواهد شد آیا اوباما تغییرات در سیاست خارجی کشورش را به مقام‌های سعودی ابلاغ خواهد کرد یا خیر. ماحصل این دیدار هرچه باشد تحولات منطقه‌ای ثمره آن را نشان خواهد داد.
ارسال نظر