سناریوهای خودروسازی ایران در سال 94

گروه خودرو: کمتر از دو هفته دیگر به آغاز سال ۱۳۹۴ باقی مانده است. در این میان، خودروسازی ایران نیز چشم به سال ۹۴ دوخته، چه آنکه کارشناسان سناریوهای مختلفی را برای این صنعت در سال آینده پیش‌بینی کرده اند، سناریوهایی خوش‌بینانه یا بدبینانه که همگی آنها به نوعی با مذاکرات هسته‌ای گره خورده است. «حضور خودروسازان بزرگ در ایران»، «واگذاری سهام شرکت‌های خودروساز داخلی به خارجی‌ها» و «ورود خودروهای جدید به بازار» از جمله پیش‌بینی‌هایی است که برای صنعت خودرو ایران در سال ۹۴ مطرح شده و در کنار آن، سناریوی افزایش قیمت نیز در بازار خودرو کشور، روی میز قرار دارد. به اعتقاد کارشناسان، بیشتر سناریوهایی که برای صنعت و بازار خودرو ایران در سال ۹۴ مطرح شده، با مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب و به تبع آن، لغو تحریم‌ها در ارتباط است، چه آنکه اگر مذاکرات مثبت باشد و تحریم‌ها لغو شود، سناریوها رنگ واقعیت به خود خواهند دید. در غیر این صورت اما خودروسازی ایران کژدار و مریز به همین روند فعلی خود ادامه خواهد داد و این معنایی جز درجا زدن دومین صنعت بزرگ کشور و دور ماندنش از «جهان خودرو» نخواهد داشت.

«جنرال موتورز» می‌آید؟

از دید بسیاری از کارشناسان، بهترین اتفاق ممکن برای خودروسازی ایران در سال ۹۴، حضور بزرگان صنعت خودرو دنیا در «جاده مخصوص» است، چه آنکه آمدن آنها می‌تواند کیفیت خودروهای تولیدی را تا حد قابل توجهی افزایش دهد و حتی در هزینه‌های تولید و قیمت تمام شده نیز اثر بسزایی بگذارد. کارشناسان بر این باورند که در حال حاضر خودروسازان بزرگ دنیا آماده حضور در ایران هستند و می‌خواهند سهمی از این بازار بزرگ برای خود بردارند، اما فعلا با مانعی بزرگ به نام «تحریم» روبه‌رو هستند. به گفته آنها، توافق جامع هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، می‌تواند خبری خوش برای خودروسازان خارجی باشد، هرچند ایرانی‌ها نیز قطعا از این اتفاق خرسند خواهند شد، زیرا لغو تحریم به معنای شراکت خودروسازان ایرانی و بزرگان صنعت خودرو دنیا است. هرچند خودروسازان بزرگ دنیا هنوز رسما از تمایل شان برای حضور در ایران صحبت به میان نیاورده اند، اما از گوشه و کنار اخبار زیادی در این مورد به گوش می‌ رسد و حتی گفته می‌شود آمریکایی‌ها نیز علاقه‌مند به حضور در صنعت خودرو ایران هستند. اتفاقا همین چند ماه پیش بود که یکی از روزنامه‌های معتبر اروپایی خبر از مذاکرات پنهانی نمایندگان جنرال موتورز آمریکا با ایران خودرو داد و عنوان کرد که این مذاکرات در ایران انجام شده است.

هرچند با توجه به روابط فعلی ایران و آمریکا، شراکت و همکاری خودروسازان دو کشور، محل تردید است، اما به هر حال با توجه به اخبار ضد و نقیض منتشر شده در این مورد، می‌توان حضور خودروسازان آمریکایی در «جاده مخصوص» را نیز جزو سناریوهای احتمالی صنعت خودرو ایران در سال ۹۴ دانست. البته کارشناسان این را هم می‌گویند که به جز آمریکایی ها، خودروسازان بزرگ اروپایی نیز میل زیادی برای آمدن به ایران دارند، از جمله فولکس‌واگن آلمان و فیات ایتالیا . گفته می‌شود که فولکس واگن می‌خواهد با دو شرکت زیرمجموعه‌اش یعنی «سئات» و «اشکودا» به «جاده مخصوص» بیاید و حتی در این مورد مذاکراتی نیز صورت گرفته و طرفین منتظر توافق جامع هسته‌ای میان ایران و غرب و کنار رفتن مانع بزرگ -تحریم- هستند.

باید منتظر ماند و دید آیا سال ۹۴ به نقطه عطفی در صنعت خودرو ایران تبدیل می‌شود و بزرگان خودروسازی جهان راهی «جاده مخصوص» خواهند شد؟

دوقلوهای فرانسوی

اما سرنوشت دو میهمان فرانسوی بازار خودرو ایران نیز یکی دیگر از مسائل مهمی به شمار می‌رود که سناریوهایی در مورد آن طی سال آینده، مطرح است. رنو و پژو که هر دو از بیم برخورد قهرآمیز آمریکا، از «جاده مخصوص» رفتند، هم‌اکنون، دوباره سودای بازگشت به ایران را دارند و حتی گفته می‌شود این بار می‌خواهند با دستی پر و به اصطلاح جسورتر از گذشته، بازگردند.

در این بین، پژو گویا اشتیاق زیادی برای آشتی با اهالی جاده مخصوص دارد، چه آنکه گفته می‌شود این غول خودروسازی فرانسه می‌خواهد در صنعت خودرو ایران سرمایه‌گذاری کرده و رقابتی جدی را با هموطنش، رنو آغاز کند. پژویی‌ها که اوایل سال ۲۰۱۲ و به واسطه خرید بخشی از سهام شان توسط جنرال موتورز آمریکا، بار سفر از ایران بستند، حدود ۲۴ سال با ایران خودرو ارتباط داشتند، اما پای دوست آمریکایی شان که وسط آمد، به دوستی شان با آبی‌های جاده مخصوص پشت کردند و با رویای حضور در بازار آمریکا، بزرگ‌ترین خودروساز ایران را تنها گذاشتند.

بعدها اما رابطه پژو با جنرال موتورز به نوعی شکرآب شد و پژویی‌ها فهمیدند که رویای شان سرابی بیش نبوده و نان همچنان در بازار ایران است؛ از همین رو به محض آنکه خبر توافق هسته‌ای ژنو (توافقی که آذر ماه سال گذشته میان ایران و غرب شکل گرفت)، منتشر شد و آمریکایی‌ها تحریم خودروسازی ایران را برداشتند، پژو برای بازگشت به جاده مخصوص چراغ سبز نشان داد. گویا پژویی‌ها ابتدا می‌خواستند با همان شکل و شمایل گذشته به ایران بیایند و حضوری کم دردسر و پر سود را در این بازار بزرگ خاورمیانه تجربه کنند، اما ایران خودرویی‌ها که نمی‌خواستند برای بار دوم از سوراخ پژو گزیده شوند، شرایطی سخت را برای شراکت با خودروساز فرانسوی در نظر گرفتند. آن طور که مسوولان ایران خودرو می‌گویند، پژو برای حضور دوباره در جاده مخصوص، سرمایه‌گذاری مشترک و همچنین صادرات محصولات تولیدی اش در ایران را پذیرفته و دیگر قرار نیست مانند ۲۴ سال قبلی، رفتار کند. ایران خودرویی‌ها می‌گویند، تابستان سال ۹۴، تولید اولین محصول مشترک با پژو (خودرو پژو ۳۰۱) در سایت مازندران ایران خودرو آغاز خواهد شد تا برای اولین بار، این دو خودروساز بزرگ، به‌صورت جوئینت ونچر (سرمایه‌گذاری مشترک) با یکدیگر کار کنند.

همچنین به گفته ایران خودرویی‌ها، ظاهرا آمدن پژو به ایران، چندان ارتباطی به مذاکرات هسته‌ای ندارد و چه توافق بشود و چه نشود، این دو زوج خودروساز ایرانی-فرانسوی، زندگی مشترک شان را دوباره از سر خواهند گرفت.

هرچند از نظر مسووولان ایران خودرو، آمدن پژو به ایران و تولید محصول مشترک با این شرکت در تابستان ۹۴، محتمل‌ترین سناریوی سال آینده به شمار می‌رود، اما برخی کارشناسان معتقدند این اتفاق تنها در صورت توافق جامع هسته‌ای میان ایران و غرب و لغو تحریم‌ها رخ خواهد داد.

از پژو که بگذریم، رنویی‌ها نیز بسیار به فعالیت گسترده در خودروسازی ایران تمایل دارند، مخصوصا حالا که هموطن شان را هم در کنار خود حس می‌کنند. رنو هرچند مانند پژو به‌طور کامل از ایران نرفت، اما فعالیتش را بسیار محدود کرد و در نهایت پس از توافق موقت ژنو، از تمایلش برای ازسرگیری فعالیت‌ها صحبت به میان آورد. این در شرایطی است که حالا خودروسازان ایران برای رنو شرط گذاشته‌اند و می‌گویند دیگر حاضر نیستند طبق روند گذشته با این شرکت شراکت کنند. از نظر خودروسازان ایرانی، رنو سرمایه‌گذاری خاصی در «جاده مخصوص» انجام نداده و چندان نیز به تعهداتش عمل نکرده و از همه اینها بدتر، روی موج تحریم‌ها علیه خودروسازی ایران سوار شده است.

با همه اینها، کارشناسان معتقدند اگر توافقی جامع میان ایران و غرب بر سر مساله هسته‌ای شکل بگیرد و لغو تحریم‌ها به جریان بیفتد، خودروسازان ایرانی و رنو با شرایط یکدیگر کنار آمده و به زندگی مشترک شان در سال آینده ادامه خواهند داد. به گفته آنها، نه رنو می‌خواهد از بازار ایران دل بکند و نه «جاده مخصوصی‌ها» تمایل به از دست دادن خودروساز بزرگ فرانسوی دارند و از همین رو سناریوی محتمل در مورد این ماجرا، ماندن رنو و گسترده‌تر شدن فعالیت‌هایش در ایران است.

خرید سهام خودروسازان

هرچند حضور بزرگان خودروسازی دنیا در ایران هنوز در حد حرف باقی مانده و همه منتظر سرنوشت مذاکرات هسته‌ای هستند، اما به هر حال اگر این اتفاق رخ بدهد، در کنار آن امکان اتفاق مثبت و بزرگ دیگری نیز فراهم خواهد شد. این اتفاق بزرگ اما «خرید بخشی از سهام خودروسازان ایرانی توسط شرکت‌های بزرگ خارجی» است، موضوعی که دولت نیز تاکید ویژه‌ای روی آن دارد و حتی رئیس‌جمهور یک بار در جریان اجلاس جهانی داووس، در این زمینه به نوعی فراخوان داد. به گفته برخی کارشناسان و منابع آگاه، خودروسازان بزرگ ایران در حال حاضر خواهان زیادی دارند و شرکت‌هایی مانند رنو ، پژو ، جنرال موتورز و حتی فولکس واگن، خواهان خرید بخشی از سهام آنها هستند. در این بین، رنو و پژو بیش از دیگران به خرید سهام خودروسازان ایرانی علاقه نشان داده‌اند، چه آنکه رنو به‌شدت پیگیر خرید بخشی از سهام پارس خودرو است و پژویی‌ها نیز روی ایران خودرو مازندران زوم کرده‌اند.

افزایش قیمت خودروهای داخلی

از هرچه بگذریم، سخن «قیمت خودرو» خوش‌تر است. شاید در حال حاضر آنچه بیش از آمدن یا نیامدن بزرگان خودروسازی دنیا به ایران، برای ایرانی‌ها اهمیت دارد، قیمت خودرو در سال آینده است و آنها بسیار مشتاق هستند که بدانند قیمت در سال ۹۴ چه سناریویی در پیش دارد. در این مورد، کارشناسان دو سناریوی کلی و اصلی را برای قیمت خودرو در سال ۹۴ پیش‌بینی می‌کنند؛ اول، ادامه قیمت‌گذاری خودروهای داخلی به روش فعلی (حضور شورای رقابت در راس تعیین قیمت خودروها) و دوم آزادسازی قیمت.

هرچند در حال حاضر این شورای رقابت است که در مورد قیمت خودروهای داخلی تصمیم نهایی را می‌گیرد و خودروسازان درگیر قیمت‌گذاری دستوری هستند، اما وزارت «صنعت، معدن و تجارت» به‌شدت پیگیر آزادسازی قیمت‌ است.

این وزارتخانه حتی نامه‌ای را به ریاست‌جمهوری و همچنین شورای اقتصاد ارسال کرده و طی آن خواستار خروج «خودرو» از لیست کالاهای انحصاری شده است، اتفاقی که اگر رخ بدهد، نه دولت و نه شورای رقابت دیگر نمی‌توانند در تعیین قیمت خودرو دخالت کنند. آن طور که خبر می‌رسد، شورای اقتصاد نامه وزارت صنعت را سال آینده مورد بررسی قرار خواهد داد و اگر «خودرو» را از لیست کالاهای انحصاری بردارد، قیمت‌گذاری خودروهای داخلی آزاد و شورای رقابت از داستان قیمت‌گذاری حذف خواهد شد. این در حالی است که اگر شورای اقتصاد به خروج «خودرو» از لیست کالاهای انحصاری رای ندهد، قیمت خودرو همچنان دستوری می‌ماند و شورای رقابت نیز به فرمانروایی خود در بازار خودرو ادامه خواهد داد.

جدای از این موضوع اما اینکه قیمت خودروهای داخلی در سال ۹۴ به چه سمتی خواهد رفت نیز برای خود سناریوهایی دارد، هرچند سناریوی محتمل، افزایش قیمت است و در خوش‌بینانه‌ترین حالت، تثبیت. برخی کارشناسان معتقدند قیمت خودروهای داخلی در هر صورت افزایشی طبیعی ناشی از هزینه‌های جاری شامل بیمه، مالیات و شماره‌گذاری و دستمزد و... خواهد داشت و در کنار آن، هیچ بعید نیست شورای رقابت نیز به‌عنوان مسوول فعلی قیمت‌گذاری، قیمت خودروها را افزایش بدهد.

تازه‌واردان به بازار

سال ۹۴ اما ظاهرا قرار است سال خودروهای جدید داخلی باشد، چه آنکه بنا به وعده خودروسازان، محصولات جدیدی در سال آینده روانه بازار خواهند شد. آن طور که از ایران خودرو خبر می‌رسد، این شرکت به جز خودروهایی که قرار است با پژو بسازد، قصد دارد خودروهای داخلی و ساخت خود را نیز به بازار بفرستد. یکی از برنامه‌های اصلی ایران خودرو در این مورد، تولید محصولاتی جدید روی پلت‌فرم ارتقا یافته سمند است، سمندی که خود از پلت‌فرم بزک شده پژو ۴۰۵ بهره می‌برد. از آن سو اما سایپایی‌ها نیز وعده عرضه چند خودرو جدید را طی سال ۹۴ داده‌اند که در بین آنها، می‌توان از «ساینا» محصول ۳۰ میلیون تومانی این شرکت نام برد. هرچند خودروسازان با اطمینان از عرضه محصولات جدید خود طی سال ۹۴ می‌گویند، اما تجربه سال‌های اخیر نشان داده معمولا در صنعت خودرو ایران، وعده‌ها سر وقت و با همان کم و کیف اعلام‌شده، محقق نخواهند شد؛ با این حال عرضه خودروهای جدید و متنوع‌تر شدن سبد خودروهای داخلی، جزو سناریوهای سال ۹۴ خودروسازی ایران به شمار می‌روند باید منتظر ماند و دید تا چه حد عملی خواهند شد.