کسب تکلیف برای شراکت با خودروسازان خارجی؟

گروه خودرو- پیوستن خودروسازان بزرگ دنیا در قالب شرکای خارجی به صنعت خودرو ایران، در حالی تبدیل به یکی از چالش‌های پیش‌روی خودروسازان شده است که کمتر از یک هفته تا لغو کامل تحریم صنعت خودرو باقی مانده است. ۲۰ ژانویه تاریخی است که فعالان صنعت خودرو پس از توافقات ژنو آن را به عنوان روز موعود لغو تحریم‌ها اعلام کرده بودند.

با لغو تحریم‌های صنعت خودرو، علاوه‌بر اینکه مراودات صنعت خودرو ایران با دنیا تسهیل می‌شود، دریچه امیدی نیز برای جذب شرکای خارجی باز می‌شود؛ زیرا بسیاری از خودروسازانی که پیش از این برای پیوستن به صنعت خودرو ایران ابراز تمایل کرده بودند، شرط ورود به کشورمان را لغو تحریم‌ها اعلام کرده بودند.

اما ورود شرکای خارجی به ایران از آنجایی به عنوان چالش مطرح می‌شود که پس از برگزاری همایش صنعت خودرو در آذر ماه سال‌جاری انتقادات فراوانی به خودروسازان مبنی‌بر بی‌برنامه بودنشان به آنها شد. این همایش با هدف جذب شرکای خارجی برای صنعت خودرو برگزار شد، اما منتقدان صنعت خودرو عقیده دارند خودروسازان برای مذاکره با میهمانان خود برنامه قابل‌توجهی نداشته‌اند.

هر چند با توجه به ظرفیت‌های بازار خودرو ایران بسیاری از کشورهای اروپایی و حتی آمریکایی برای ورود به این بازار تمایل دارند، اما به نظر می‌رسد در این میان نظرات متفاوت و انتقاداتی که به خودروسازان وارد می‌شود، موانعی برای ورود شرکای مورد نظر خودروسازان ایجاد کند.

برای مثال، خودروسازان برای ورود دوباره پژو به ایران تمایل زیادی دارند، اما در این میان انتقاداتی از سوی نمایندگان مجلس و برخی رسانه‌ها متوجه خودروسازان شده است.

منتقدان می‌گویند دلیلی ندارد خودروسازان شریکی را که یک بار آنها را رها کرده است بار دیگر به شراکت بپذیرند؛ این در حالی است که خودروسازان با توجه به همکاری چندین ساله با پژو تمایل بیشتری به همکاری با این شرکت دارند.

خودروسازان قصد دارند در صورت همکاری دوباره با پژو در قرارداد خود تجدیدنظر کنند و قرارداد محکم تری ببندند.

این انتقادات در حالی وجود دارند که عضو هیات‌مدیره انجمن قطعه‌سازان عقیده دارد انتخاب شریک از سوی خودروسازان بحثی درون بنگاهی است. محمدرضا نجفی‌منش می‌گوید انتخاب شریک بستگی به نظر خودروسازان و طرف مقابل آنها دارد و خودروسازان قطعا بر اساس منافع ملی به سراغ شریک تجاری خود خواهند رفت.

این گفته نجفی‌منش در حالی است که با نگاهی به گذشته درمی‌یابیم خودروسازان برای قراردادهای استراتژیک خود با دیگر کشورها به‌طور حتم نمی‌توانند به تنهایی تصمیم‌گیری کنند. برای مثال زمانی که رنو برای تولید خودروی تندر۹۰ قصد ورود به ایران را داشت، موانعی که در نتیجه انتقادات بی‌وقفه برخی نمایندگان مجلس ایجاد شد، پروژه تندر-۹۰ را با تاخیر زمانی و همچنین افزایش هزینه‌ها همراه کرد.

بعضی نمایندگان در آن زمان این پروژه را به ضرر منافع ملی می‌دانستند؛ درحالی‌که خودروسازان عقیده داشتند در نتیجه اجرای این پروژه خودرویی ارزان و با کیفیت به دست مردم خواهد رسید، ضمن اینکه ایران پایگاه صادراتی محصولات رنو در منطقه خواهد بود، اتفاقی که البته با وجود اعتراضات پی‌در‌پی برخی نمایندگان هرگز رخ نداد.

اما تمام این تجربه‌ها در حالی به وقوع پیوست که با نزدیک شدن به تاریخ ۲۰ ژانویه، این سوال پیش می‌آید که برنامه خودروسازان برای روزهای بعد از این تاریخ چیست؟

۲۰ ژانویه تاریخی است که خودروسازان با توجه به توافقات اخیر نشست ژنو، از آن به عنوان روز موعد برداشته شدن تدریجی تحریم‌ها از جمله تحریم صنعت خودرو یاد می‌کردند.

حالا و با نزدیک شدن به این تاریخ سوال اصلی باز تکرار می‌شود، اینکه بعد از رفع کامل تحریم‌های صنعت خودرو، خودروسازان برای انتخاب شریک تجاری خود چه برنامه‌ای دارند؟

این سوال از آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که بعد از همایش بزرگ صنعت خودرو که نهم آذرماه با هزینه‌های فراوان و با هدف جذب شرکای خارجی برگزار شد، انتقادات فراوانی به خودروسازان شد.

آماده نبودن خودروسازان برای مذاکره با میهمانانی که به همایش دعوت شده بودند، بی‌برنامه بودن آنها برای گفت‌وگو با طرف‌های خارجی و انتظار و توجه بیش از اندازه خودروسازان برای بازگشت پژو که بی‌توجه به قراردادش با خودروسازان، ایران را ترک کرد از جمله انتقاداتی است که در رابطه با همایش یاد شده متوجه خودروسازان است.

حال با قرار گرفتن در آستانه این تاریخ به نظر می‌رسد خودروسازان برای پایان دادن به تمامی این انتقادات باید برنامه‌ای را طراحی و اعلام کنند تا انتقاداتی نظیر آنچه بعد از همایش صنعت خودرو پیش آمد بار دیگر تکرار نشود.

هرچند در جریان برگزاری همایش صنعت خودرو، خودروسازان همچنان در تحریم‌ها به سر می‌بردند (و البته هنوز هم در وضعیت تحریم قرار دارند) و طرف‌های مقابل خودروسازان اعلام کرده بودند که تا زمان برداشته نشدن کامل تحریم‌ها برنامه‌ای برای همکاری با خودروسازان ایرانی نخواهند داشت، اما به نظر می‌رسد با نزدیک شدن به زمان رفع کامل تحریم‌ها طرف‌های خارجی نیز برنامه‌های خود را به مرور اعلام کنند.

اما خودروسازان از میان داوطلبان حضور در صنعت خودروی ایران که به نظر کم هم نیستند، کدام را انتخاب خواهند کرد؟

شریک خارجی می‌خواهیم، مهم نیست از کدام کشور

در حال حاضر با توجه به رفت و آمد هیات‌های اقتصادی از کشورهای اروپایی که گفته می‌شود به حضور در صنعت خودروی ایران بی‌میل نیستند، به نظر می‌رسد داشتن برنامه‌ای برای مشخص کردن مدل همکاری با شرکای احتمالی بتواند از مطرح شدن انتقاداتی مانند آنچه بعد از همایش صنعت خودرو پیش آمد، جلوگیری کند.

البته رفت و آمد هیات‌های اقتصادی اروپایی به ایران در حالی است که شنیده می‌شود هیات‌های آمریکایی نیز با پاسپورت‌های سوئیسی بازدیدهایی از ایران داشته‌اند. سعید لیلاز، می‌گوید: بسیاری از شرکت‌های خودروساز آمریکایی به دنبال حضور در ایران هستند، اما مشخص است که در صورت ورود آنها به ایران، در کوتاه‌مدت حضور آنها به صادرات خودروی کامل به ایران محدود خواهد بود و در میان‌مدت شاهد تولید محصولات آنها خواهیم بود.

محمدرضا نجفی‌منش در گفت‌وگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» در رابطه با برنامه خودروسازان بعد از لغو کامل تحریم‌ها می‌گوید: ما خواستار همکاری بین‌المللی هستیم، انتخاب شریک نیز بستگی به شرایط دارد.

به عقیده نجفی‌منش تنها چیزی که در حال حاضر مشخص است این است که خودروسازان علاقه‌مند به همکاری با یک شریک خارجی هستند و این علاقه از سوی شرکت‌های خارجی نیز وجود دارد، اما با توجه به این گفته نجفی‌منش این طور به نظر می‌رسد که هنوز برنامه و هدف جامعی برای جذب یک شریک خارجی مشخص از سوی خودروسازان وجود ندارد.

نجفی‌منش در رابطه با ورود احتمالی پژو به ایران پس از لغو کامل تحریم‌ها و انتقادات موجود می‌گوید: پژو هنوز برای ورود به ایران اعلام آمادگی نکرده است که نمایندگان به آن انتقاد دارند، نماینده‌ها برای کاری که اتفاق نیفتاده سوال و انتقاد می‌کنند و این کار آنها بیشتر به بهانه‌جویی می‌ماند تا انتقادهایی دلسوزانه.

نجفی‌منش عقیده دارد ما باید سیاست اقتصادی داشته باشیم نه اقتصاد سیاسی به عقیده او تا زمانی که این اتفاق رخ ندهد صنعت خودرو نیز کار به جایی نمی‌برد.

اما عضو انجمن قطعه‌سازان درحالی‌که می‌گوید تمایلش به بازگشت برندهایی مانند پژو، بنز، کیا موتور یا فیات است (این برندها پیش از این نیز با خودروسازان همکاری داشته‌اند) اضافه می‌کند: در حال حاضر ملیت مهم نیست بلکه کیفیت، قیمت، شرایط، ایمنی و به روز بودن خودرویی مهم است که قرار است در آینده با یک همکاری مشترک تولید شود.

نجفی‌منش در حالی به مهم نبودن ملیت شریک خارجی اشاره می‌کند که این سوال مطرح می‌شود که آیا ممکن است در نتیجه انتقادات بی‌وقفه از سوی نمایندگان مجلس برای ورود خودروسازی مانند پژو به کشور (که یکی از دلایل استیضاح وزیر نیز بود) شاهد حضور کشورهایی مانند چین یا هند در صنعت خودرو باشیم؟

با توجه به این گفته نجفی‌منش به نظر می‌رسد با افت شدید تولید و همچنین قدیمی بودن محصولات تولیدی، خودروسازان حالا بیش از هر زمان دیگری به یک شریک تجاری خارجی برای ادامه مسیر نیاز داشته باشند.

سعید لیلاز، کارشناس مسائل اقتصادی به حضور شرکای خارجی از زاویه‌ای دیگر نگاه می‌کند و همکاری با هر شریکی را در شرایط فعلی قابل‌قبول نمی‌داند.

به عقیده لیلاز بهترین حالت در همکاری با شرکای خارجی این است که همکاری با شرکایی که در ایران بوده‌اند ادامه داشته باشد؛ زیرا حتی با ورود شرکایی جدید اقدامات فوری در صنعت خودرو ایجاد نخواهد شد، ضمن اینکه ورود یک شریک جدید نیازمند صرف هزینه، زمان و انرژی فراوانی است؛ درحالی‌که شرکای قبلی به خوبی با صنعت خودرو ایران آشنا هستند و سرمایه‌گذاری‌هایی هم در ایران انجام داده‌اند که با فعال کردن دوباره آنها می‌توان شاهد رشد تولید بود.

تمام این صحبت‌ها در حالی است که به نظر می‌رسد منتقدان چنین دیدگاهی ندارند.

به عقیده لیلاز چنانچه خودروساز دیگری به غیر از دو خودروسازی رنو و پژو قصد ورود به ایران را داشته باشد، این ورود در کوتاه‌مدت به واردات محصولات آنها محدود خواهد شد.

همه چیز به شرایط سیاسی بستگی دارد

خودروسازان به‌طور رسمی هنوز نسبت به هیچ شریک خارجی اعلام نظر نکردند هر‌چند که به نظر می‌رسد با لغو کامل تحریم‌ها آنها به ورود پژو و همچنین گسترش همکاری با رنو تمایل بیشتری دارند.

در این زمینه لیلاز عقیده دارد خودروسازی مانند پژو به میل خود از ایران نرفته است، زیرا فشارهای سیاسی در این میان از هر قراردادی قدرتمندتر است.

او در ادامه به خروج شرکت‌هایی مانند بنز، فیات و ولوو اشاره می‌کند و می‌گوید: این عوامانه است که بگوییم شرکت پژو زیر قرارداد خود با خودروسازان زده است و در شرایط تحریم نباید ایران را ترک می‌کرد، زیرا خودروسازهایی که نام بردم هم مانند پژو یا خودروسازان ایرانی تحت‌تاثیر دولت‌های خود هستند.

بر این اساس، هرچند فضای سیاسی کشور بعد از توافقات ژنو بسیار آرامتر به نظر می‌رسد، اما از آنجایی که صنعت خودرو با مسائل سیاسی گره خورده است، لیلاز عقیده دارد حتی بعد از لغو کامل تحریم‌های صنعت خودرو، همه چیز به شرایط سیاسی وابسته است.

رشد تولید، کیفیت و همچنین رشد صادرات خودرو از جمله انتظاراتی هستند که باعث شده نگاه بسیاری از مشتریان و فعالان صنعت خودرو به لغو تحریم‌های صنعت خودرو و ورود یک شریک تجاری دوخته شود.