سود واردات خودرو نامتعارف است؟

عکس: آکو سالمی

گروه خودرو- این روزها که اقتصاد کشور دوران سختی را می‌گذراند و جامعه هنوز از شوک مفاسد بانکی و بیمه‌ای خارج نشده است، ظاهرا فقط واردکنندگان خودرو مشکل‌ساز شده‌اند و همه نگران سود به اصطلاح کلان آنها هستند.

در اینکه واردات خودرو سود قابل توجهی دارد و این موضوع اصلی‌ترین جذابیت برای واردکنندگان به شمار می‌رود، شکی نیست، اما آیا می‌توان گفت واردکنندگان خودرو خلاف قوانین عمل کرده‌اند و نظارتی بر عملکرد آنها نیست؟ آیا سودی که از ناحیه واردات نصیب آنها می‌شود، نامتعارف است؟ جدای از ایرادی که به سود واردات خودرو گرفته می‌شود، به تازگی موضوع دیگری نیز مطرح و طی آن عنوان شده که چرا واردکنندگان خودرو به جای واردات به دنبال جذب سرمایه‌گذاری خارجی نمی‌روند؟

یکی راضی و یکی ناراضی

پیش از آنکه پاسخ این پرسش‌ها را از زبان کارشناسان بشنویم، به سراغ اظهارنظرهای اخیر در مورد سود واردات خودرو و عدم سرمایه‌گذاری خودروسازان خارجی می‌رویم تا ببینیم ذهنیت مسوولان در این زمینه چیست.

در این مورد، رییس سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان گفته که قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی براساس نرخ ارزی است که واردکنندگان دریافت می‌کنند و تا مرحله‌ای که خودرو از نمایندگی خارج می‌شود، قیمت آن به طور کامل در چارچوب نرخ‌های کنترل شده است.

جواد تقوی در خصوص افزایش قیمت خودروهای وارداتی عنوان کرده که اگر خودرو دست به دست و با قیمت‌های متفاوت فروخته شده باشد، این اتفاق از آن جهت افتاده که قیمت‌گذاری توسط افراد صورت گرفته است.

به گفته وی، برای کنترل بازار خودروهای وارداتی، یکی از تعهدات واردکنندگان این است که همواره نیاز بازار را تامین کنند، اما سیکل انتقال ارز از موارد و مشکلاتی است که باید به عنوان یکی از مشکلات جدی واردکنندگان در حوزه تامین مالی به آن پرداخته شود.

آن طور که تقوی توضیح داده، با توجه به نوسانات نرخ ارز از سال گذشته تا به امروز، واردکنندگان تا به حال توانسته‌اند شرایطی را که برای تامین بازار گذاشته شده، برآورده کنند و سازمان حمایت امیدوار است از این به بعد نیز همین گونه باشد.

رییس سازمان حمایت با بیان این مطلب که واردکنندگان از ارز دولتی استفاده می‌کنند، تاکید کرده زمان تحویل ارز تا زمان انتقال کالا یکی دو ماه زمان می‌برد و این طور نیست که هر زمان واردکننده اراده کرد، ارز دولتی در اختیارش قرار گیرد. بنابراین هر چه این زمان کوتاه شود، فاصله قیمتی موجود در بازار و قیمت وارد‌کننده کاهش پیدا می‌کند.

اما یکی دیگر از مسوولانی که در این مورد اظهارنظر کرده، رییس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران است.

بهروز علیشیری در این مورد گفته که برخی شرکت‌های داخلی سال‌ها است از شرکت‌های خودروسازی معتبر خارجی مانند تویوتا خودرو وارد ایران می‌کنند، اما پرسش اینجاست که چرا تویوتا بعد از این همه سال واردات صرف، اقدام به سرمایه‌گذاری در کشورمان برای تولید محصولاتش نکرده است؟

وی تاکید کرده که شرکت‌های داخلی به دلیل ضعف و ناکارآمدی قادر به فشار به شرکای خارجی خود برای سرمایه‌گذاری مشترک در ایران به ویژه در حوزه تولید نیستند.

معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی این‌ را هم گفته که برخی شرکت‌های داخلی تنها نقش دلال را در واردات محصولات خارجی بازی کرده‌اند و حاضر نیستند وارد مشارکت تولیدی با شرکای خارجی‌شان شوند یا دست کم قدرت مشارکت تولیدی با شرکای خارجی خود را ندارند.

دقت در اظهارنظر این دو مقام مسوول، نشان می‌دهد رییس سازمان حمایت از روند فعالیت واردکنندگان خودرو رضایت دارد، اما در نقطه مقابل، رییس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران به نوعی تاکید کرده که واردکنندگان بیشتر به دنبال سود هستند و تلاشی برای جذب سرمایه خودروسازان خارجی انجام نداده اند.

اظهارات آنها در حالی است که کارشناسان نه به کنترل بازار خودروهای وارداتی اعتقاد چندانی دارند و نه به سودزایی کلان واردکنندگان.

به اعتقاد کارشناسان، اگر واردکنندگان می‌توانستند بازار را کنترل کنند، هم اکنون با قیمت‌های حبابی در این بازار روبه‌رو نبودیم و عرضه با تقاضا همخوانی داشت.

آنها همچنین با رد اینکه واردکنندگان خودرو سودهای کلان و غیرمتعارف می‌برند، تاکید می‌‌کنند سود واردات خودرو نسبی است و باید آن را با میزان سرمایه‌گذاری انجام شده توسط واردکنندگان سنجید.

کارشناسان، جذب سرمایه‌های خارجی توسط واردکنندگان را نیز در شرایط فعلی منتفی و غیر‌عملی دانسته و عنوان می‌کنند که با وجود محدودیت‌های بین‌المللی، هیچ خودروساز بزرگی حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران نمی‌شود.

هرچند واردات خودرو در کل پرسود است و در عین حال کم دردسر، اما به نظر می‌رسد واردکنندگان نیز برای تامین زیرساخت‌های لازم بابت واردات، در ابتدا هزینه‌هایی گزاف را می‌پردازند و بعدا نتایج آن را درو می‌کنند.

با وجود اینکه «تولید داخل» بحثی کاملا به جا و فعالیتی پسندیده و واجب است، اما گاهی برای تامین نیاز جامعه باید دست به دامان واردات شد و این کار در هیچ جای دنیا افت ندارد و ایرادی به آن وارد نیست.

بی تردید تولیدکننده داخلی توانایی پاسخ به نیاز همه سلیقه‌ها را ندارد و این حق مشتریان است که از محصولات روز و پیشرفته دنیا استفاده کنند و به نظر نمی‌رسد این موضوع منافاتی با «تولید ملی» داشته باشد.

سود واردات خودرو چقدر است؟

اما به سراغ کارشناسان برویم و ببینیم آنها در مورد روند فعلی فعالیت واردکنندگان خودرو چه می‌گویند.

در این بین، به اعتقاد عضو هیات مدیره انجمن قطعه‌سازان هم اکنون واردات خودرو کمتر از سه درصد تولید داخلی خودرو است بنابراین، این سه درصد برای طبقه‌ای که خواهان خودرویی گران بها هستند، خیلی نمی‌تواند بحث برانگیز باشد.

وی همچنین تاکید می‌کند که به سود هنگفت واردات خودروهای خارجی به کشور اعتقادی ندارد و اگر در این زمینه از سوی مقامات دولتی نیز انتقادی صورت می‌گیرد، باید به طور اساسی آن را اصلاح کرد.

نجفی منش در این راستا پیشنهاد می‌کند که بهتر است واردات خودرو و قطعه، با نرخ آزاد انجام شود و در ازای آن دولت قیمت‌گذاری خودرو را به خودروساز و یا وارد کننده محول کند.

وی عنوان می‌کند که با این روش دیگر انتقادی به عملکرد خودروساز و یا وارد کننده نیست. نجفی منش در ادامه به این نکته نیز اشاره می‌کند که اگر سود هنگفت واردکنندگان مورد انتقاد است، در این مورد باید با سازمان امور مالیاتی هماهنگ بود.

این عضو هیات مدیره انجمن قطعه سازان با اشاره به سخنان علیشیری که واردکنندگان را مورد انتقاد قرار داده بود و از آنها خواسته بود به جای واسطه گری خوردوسازان را به سرمایه‌گذاری در ایران تشویق کنند، تصریح کرد که مسوولان دولتی بهتر است خودروسازان خارجی را که هم اکنون در ایران فعالیت دارند، حفظ کنند و بعدا به فکر سرمایه‌گذاری جدید باشند.

اما سعید لیلاز کارشناس اقتصادی کشور با اشاره به اینکه سود واردکنندگان خودرو خارج از عرف نیست، می‌گوید: اگر می‌گوییم واردکنندگان خودرو سود کلان می‌برند، باید این سود را با سرمایه‌گذاری انجام شده توسط واردکنندگان سنجید.

وی می‌افزاید: به عنوان مثال وقتی می‌گوییم سود فلان خودرو ۱۰ میلیون تومان می‌شود، این ۱۰ میلیون به خودی خود پول یک پراید است، اما باید در نظر گرفت که واردکننده آن خودرو قبلا کلی سرمایه‌گذاری کرده و حال سود ریسک خود را می‌برد.

لیلاز اعتقاد دارد نمی‌توان سود واردکنندگان خودرو را نامتعارف دانست، زیرا اگر این گونه بود، باید هم اکنون تولیدکنندگان نیز به سراغ واردات می‌رفتند و خود واردکنندگان نیز خودروهای بیشتری روانه بازار می‌کردند.

اظهارات لیلاز در شرایطی است که رییس پیشین اتحادیه نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو اعتقاد دارد سود واردکنندگان خودرو به دلیل شرایط خاص اقتصادی کشور است.

جلال ریخته گر قدیمی با اشاره به اینکه هم اکنون عرضه و تقاضای خودروهای وارداتی به هم ریخته، می‌گوید:بالا رفتن نرخ دلار و بیشتر بودن تقاضا نسبت به عرضه، دو دلیل اصلی سود بردن واردکنندگان خودرو به حساب می‌آیند و به این دو دلیل است که قیمت وارداتی‌ها به طور متوسط ۴۰ درصد رشد کرده است. وی در ادامه، منکر استفاده واردکنندگان خودرو از ارز دولتی شده و تاکید می‌کند: در حال حاضر خودروهای خارجی جزو کالاهای لوکس به شمار می‌روند و ارز دولتی بابت واردات آنها اختصاص نمی‌یابد.

به گفته ریخته گر، واردکنندگان خودرو حداکثر ۱۰ و حداقل دو درصد سود می‌برند.

کسی در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند؟

اما سعید لیلاز در واکنش به اظهارات رییس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران که گفته واردکنندگان توان جذب سرمایه خارجی را ندارند، می‌گوید: نقطه اوج همکاری صنعت خودرو ایران و دنیا، قرارداد تندر-۹۰ است و هیچ کس حاضر نشده در این سطح با خودروسازی ما شراکت کند. وی می‌افزاید: الان غیر از چینی‌ها کمتر خودروسازی در ایران سرمایه‌گذاری می‌کند. بنابراین نمی‌توان از واردکنندگان انتظار جذب سرمایه خارجی را داشت. اصلا اصل تجارت بر پایه انگیزه متقابل استوار است و خودروساز خارجی باید برای سرمایه‌گذاری در ایران انگیزه داشته باشد و متقابلا این انگیزه در داخل هم وجود داشته باشد.

به گفته این کارشناس اقتصادی، اینکه شرکتی مثل تویوتا حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران نمی‌شود، ناشی از عوامل بیرونی و بی‌انگیزگی تویوتا و امثال تویوتا است.