بودجه مستقل برای نوسازی فرسوده‌ها در برنامه پنجم توسعه

گروه خودرو - هدفمندی یارانه‌ها از سویی و لزوم ادامه خروج خودروهای فرسوده به دلیل مصرف زیاد سوخت و آلودگی هوا از سوی دیگر منجر به تمدید قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی در برنامه پنجم توسعه شد. این در حالی است که بر اساس قانون برنامه چهارم توسعه، نوسازی بیش از ۴۰۰ هزار خودروی فرسوده در هر سال پیش‌بینی شده بود؛ اما فراهم نبودن زیرساخت‌ها برای اجرای طرح نوسازی موجب شد که از ابتدای اجرای برنامه چهارم توسعه تاکنون فقط ۹۰۰ هزار خودرو فرسوده به دو روش جایگزینی و خرید نقدی از رده خارج و یا نوسازی شود.

تحقق حدود ۴۰ درصد از برنامه نوسازی خودروهای سواری و ناوگان حمل‌ونقل عمومی در برنامه چهارم توسعه در شرایطی است که بخش اعظمی از خودروهای نوسازی شده به سواری‌های فرسوده اختصاص داشته و ناوگان حمل‌ونقل عمومی کمترین سهم در نوسازی را داشته است. ظاهرا هزینه‌بر بودن نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی موجب شده تا فرسوده‌های سنگین از برنامه نوسازی بیش از سواری‌ها عقب بمانند.

به گفته مسوولان ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت، عدم تامین بودجه مورد نیاز برای نوسازی خودروهای فرسوده از یک سو و عدم همکاری خودروسازان برای اجرای طرح نوسازی فرسوده‌ها از سوی دیگر موجب شد تا در برنامه چهارم توسعه نوسازی خودروهای فرسوده با مشکلات بسیاری مواجه شود، مشکلاتی که برنامه‌ریزی جدیدی در برنامه پنجم را برای تحقق نوسازی خودروهای فرسوده طلب می‌کند. ظاهرا مسوولان ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت نیز سعی دارند تا در راستای سرعت بخشیدن به روند طرح نوسازی سواری‌ها و ناوگان حمل‌ونقل عمومی در برخی از مفاد قانون حمل‌ونقل عمومی تغییراتی ایجاد کنند، بدین ترتیب که ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت پیشنهاد داده تا در برنامه پنجم توسعه بودجه‌ای مستقل برای نوسازی خودروهای فرسوده سواری و ناوگان حمل‌ونقل عمومی در نظر گرفته شود تا با برطرف کردن مشکل بودجه، نوسازی فرسوده‌ها سرعت گیرد.

دو هزار و۶۰۰ میلیارد تومان برای فرسوده‌ها

به گفته جلالی، معاون ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت در برنامه پنجم توسعه، این ستاد بودجه‌ای مستقل معادل دو هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان را به منظور نوسازی خودروهای سواری فرسوده و خودروهای برون‌شهری پیشنهاد داده تا به این طریق مشکل بودجه نوسازی برطرف شود.

به گفته جلالی، طبق ماده ۱۰ قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی، از سال ۸۵ تا پایان سال ۸۹ باید سالی ۱۰ هزار میلیارد تومان بودجه سنواتی به منظور نوسازی، توسعه و... سواری‌های فرسوده و ناوگان برون شهری به حساب ستاد مدیریت حمل‌ونقل واریز می‌شد، که از این مبلغ شش هزار میلیارد تومان برای نوسازی ناوگان برون شهری و چهار هزار میلیارد تومان نیز برای نوسازی ناوگان درون شهری اختصاص می‌یافت. این در حالی است که بودجه مذکور تنها در دو سال اول واریز شد که این امر ادامه اجرای طرح را برای ستاد با مشکلاتی مواجه کرد.

جلالی در پاسخ به این پرسش که چه میزان از بودجه سنواتی در نظر گرفته شده در برنامه چهارم توسعه به ناوگان فرسوده اختصاص یافت، اظهار داشت: از سال ۸۷ تا سال جاری بودجه سنواتی در نظر گرفته شده در برنامه چهارم توسعه به قانون توسعه حمل‌ونقل عمومی اختصاص نیافته و در سال جاری نیز تنها ۸۰ میلیارد تومان از محل طرح هدفمندی یارانه‌ها به نوسازی خودروهای سنگین اختصاص یافت؛ به همین دلیل ستاد پیشنهاد داده در برنامه پنجم بودجه‌ای مستقل برای نوسازی فرسوده‌ها در نظر گرفته شود.

حسین‌هاشمی مدیر صنایع خودرویی ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت نیز در خصوص چگونگی تامین بودجه نوسازی فرسوده‌ها در برنامه پنجم توسعه می‌گوید: علاوه بر بودجه مصوب در هر سال و براساس ماده ۱۴۷ قانون برنامه پنجم توسعه مقرر شده تا عوارض جابه‌جایی کالا، مسافر و جاده‌های کشور نیز به طرح نوسازی ناوگان فرسوده اختصاص یابد که این امر موجب می‌شود تا تامین بودجه نوسازی در برنامه پنجم با مشکل کمتری مواجه شود.

هاشمی در خصوص چگونگی اجرای طرح نوسازی در برنامه پنجم توسعه نیز اظهار داشت: براساس ماده ۱۴۶ قانون برنامه پنجم توسعه، قانون حمل‌ونقل عمومی تا پایان برنامه پنجم تمدید و مقرر شد تا نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و خودروهای سواری بر اساس قانون مصوب در سال ۸۵ همچنان ادامه یابد.

به گفته مدیر صنایع خودرویی ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت در برنامه چهارم توسعه طرح نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی بسیار کلی دیده شده بود به همین دلیل موارد در نظر گرفته شده در برنامه با مشکلاتی مواجه است که در برنامه پنجم باید این مشکلات برطرف شود.

وی در پاسخ به این پرسش که چه ابهاماتی در برنامه چهارم توسعه برای نوسازی وجود داشته می گوید: در برنامه چهارم توسعه نوسازی تمام خودروهای فرسوده بدون در نظر گرفتن منابع مالی پیش‌بینی شده بود که در برنامه پنجم باید در تعداد خودروهایی که باید نوسازی شود دقت بیشتری صورت گیرد تا با تاخیر در اجرای تعهدات مواجه نشویم.

به گفته‌هاشمی، نظام تعرفه‌ای که هم‌اکنون در کشور اجرا می‌شود نیز یکی دیگر از مواردی است که تعهدات در نظر گرفته شده در طرح نوسازی برنامه چهارم توسعه را با مشکلاتی مواجه کرد که باید در این خصوص تصمیم جدید اتخاذ شود؛ چرا که نظام فعلی موجب شده تا خودروسازان از بازار مطمئنی برخوردار باشند و به صورت جدی در طرح نوسازی شرکت نکنند.

هاشمی معتقد است، به منظور اجرای طرح نوسازی در برنامه پنجم باید مشکلات نوسازی خودروهای فرسوده در برنامه چهارم آسیب شناسی شود و پس از برطرف‌کردن تمام مشکلات طرح با روشی جدید و در قالب قانون حمل‌ونقل عمومی اجرایی شود.

پیش‌بینی نوسازی ۹۰۰ هزار فرسوده در برنامه چهارم

هرچند در برنامه چهارم توسعه نوسازی تمام خودروهای فرسوده در حال تردد (سواری و سنگین) پیش‌بینی شده بود، اما با اتمام برنامه چهارم و اجرای طرح نوسازی در مدت زمانی در حدود پنج سال طرح نوسازی موفقیت لازم را به دست نیاورد که این امر موجب شد تا طرحی که قرار بود در زمانی در حدود پنج سال به اتمام برسد، تمدید شود.

امیر رضا رجبی قائم مقام معاونت نوسازی ناوگان ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت در پاسخ به این پرسش که در سال جاری چه تعداد خودرو فرسوده از رده خارج شده است، می‌گوید: در سال جاری در مجموع ۱۹۰ هزار خودرو فرسوده در غالب طرح خرید نقدی و نوسازی از رده خارج شده‌اند که با این شرایط تعداد خودروهای نوسازی شده از ابتدا تا‌کنون به ۹۰۰ هزار دستگاه رسیده است.

خروج ۱۹۰ هزار خودرو فرسوده در سال‌جاری در حالی است که بر اساس برنامه اعلام شده در سال گذشته نوسازی ۶۰۰ هزار خودرو فرسوده پیش‌بینی شده بود؛ اما طرح سال گذشته به سال جاری موکول شد.

فرسوده‌هایی که هر سال اضافه می‌شوند

از سوی دیگر براساس برنامه پنجم توسعه، نوسازی فرسوده‌های باقیمانده در برنامه چهارم توسعه در حالی در دستور کار قرار گرفته که به گفته برخی کارشناسان و براساس تعاریف سن فرسودگی، سالانه به طور متوسط ۱۰۰ هزار خودرو در کشور به سن فرسودگی می‌رسند که براساس استانداردهای جهانی باید از رده خارج شوند که این امر به معنی آن است که با هر سال تاخیر در روند نوسازی به تعداد خودروهای فرسوده در کشور افزوده می شود.

براساس تعاریفی که از سن فرسودگی خودرو در انواع کاربری‌ها در ایران وجود دارد، سن فرسودگی برای خودروهای شخصی ۳۵ سال، برای تاکسی ۱۰ سال و برای وانت بارها نیز ۱۵ سال است این در حالی است که بر اساس استانداردهای جهانی سن فرسودگی برای خودروهای شخصی بالای ۱۵ سال تعریف شده است که بر این مبنا آمار خودروهای فرسوده داخلی بیش از آماری خواهد بود که در حال حاضر وجود دارد.

با توجه به تعاریف سن فرسودگی می‌توان گفت از ابتدای برنامه چهارم و آغاز طرح نوسازی بیش از ۵۰۰ هزار خودرو فرسوده به ناوگان حمل‌ونقل عمومی اضافه شده که این به معنی آن است که تعهداتی که باید در برنامه پنجم اجرایی شود در حال اضافه شدن است.