سیاست تصمیم می‌گیرد یا اقتصاد؟

حمیدرضا بهداد

«احداث سایت خودروسازی در ونزوئلا سیاسی است».

این جمله را بارها از زبان برخی کارشناسان شنیده و از آن سو البته مسوولان وزارت صنایع و خود خودروسازان تقریبا هیچگاه زیر بار تایید آن نرفته اند.

ونزوئلا کشوری واقع در آمریکای جنوبی به حساب می‌آید و هر چند روابط سیاسی - اقتصادی آن با ایران در دولت هشتم استارت خورد، اما با روی کار آمدن دولت نهم در سال ۸۴، رابطه ایران و ونزوئلا روز به روز داغ‌تر شد و هم اکنون نیز این دو کشور، دورانی پر حرارت را در مناسبات سیاسی-اقتصادی خود می‌گذارانند، مناسباتی که خودروسازی ایران نقشی مهم را در آن داشته و در عین حال بسیاری از کارشناسان معتقدند هزینه‌های گزافی در این زمینه روی دست دو خودروساز بزرگ ایران گذاشته شده است.

از دید کارشناسان اینکه ایران خودرو و سایپا با صرف هزینه‌هایی میلیاردی اقدام به احداث سایت تولید خودرو در ونزوئلا کرده‌اند، اگر صرفا سیاسی نباشد، حداقل سیاسی-اقتصادی بودن آن غیرقابل انکار است، این گفته کارشناسان در شرایطی است که هم اکنون با توجه به کاهش آمار فروش و تولید انواع خودرو در ونزوئلا، در حال حاضر باید گفت که جنبه اقتصادی احداث سایت تولید خودرو در این کشور با تردیدهایی روبه‌رو است.

طبق گزارشی که روز گذشته، ایسنا روی خروجی خود قرار داد، ۷۰‌درصد بازار خودرو ونزوئلا در اختیار سه خودروساز بزرگ دنیا یعنی جنرال موتورز، فورد و تویوتا است و جالب‌تر آنکه، فروش و تولید خودرو در این کشور آمریکایی طی ۹ ماه نخست سال جاری میلادی و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، به ترتیب ۵۰ و ۷/۱۷‌درصد کاهش را به خود می‌بیند.

در همین حال کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که رقم تولید خودرو در ونزوئلا طی سال ۲۰۰۹ میلادی در مجموع با کاهشی حدودا ۲۷‌درصدی نسبت به سال ۲۰۰۸ به ۹۸‌هزار و ۹۰۰ دستگاه برسد. هم‌اکنون جنرال‌موتورز آمریکا که بزرگترین خودروساز فعال در ونزوئلا به شمار می‌رود، طی ۹ ماه سال جاری میلادی در مجموع ۴۰‌هزار و ۱۴۰ دستگاه خودرو در بازار ونزوئلا به فروش رسانده، که این موضوع از ارتقای سهم جنرال موتورز در بازار خودرو این کشور و رسیدن آن به ۳۷.۶ درصد حکایت می‌کند.

همچنین سهم فورد به عنوان دیگر خودروساز بزرگ آمریکا نیز در ونزوئلا طی ۹ ماه امسال به ۳/۲۰‌درصد رسید. دومین خودروساز بزرگ آمریکا در ۹ ماهه امسال ۲۱‌هزار و ۶۷۹ دستگاه خودرو در ونزوئلا فروخته است. اما بزرگترین خودروساز دنیا یعنی تویوتای ژاپن نیز با فروش ۱۲‌هزار و ۳۳۷ دستگاه خودرو در ونزوئلا طی بازه زمانی مورد نظر سهمی معدل ۶/۱۱‌درصد از بازار خودرو این کشور را به خود اختصاص داد. این آمار در شرایطی است که صادرات قطعات منفصله خودروسازان داخلی به سایت‌های خارجی شان، طی هفت ماه امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال ۸۷ حدود ۷۵‌درصد کاهش یافته و به تبع آن تولید خودرو نیز در این سایت‌ها رو به نزول رفته است.

سایت خودروسازی ایران در ونزوئلا، در قالب شرکت سرمایه‌گذاری مشترکی با نام «venirauto» ایجاد شده و ۵۱‌درصد سهام آن در اختیار طرف ایرانی بوده و مابقی آن نیز متعلق به طرف ونزوئلایی است. در سایت مذکور که تنها به یک خط تولید مشترک مجهز است، سایپا، پراید ۱۴۱ (بی‌کیفیت ترین خودرو داخلی) را تولید می‌کند و ایران خودرو نیز به تولید سمند مشغول است.

حال با توجه به آمار تولید و فروش خودرو در ونزوئلا و همچنین کاهش تولید خودروسازان ایرانی در این کشور، این پرسش مطرح می‌شود که با این شرایط آیا فعالیت دو خودروساز بزرگ ایران در کشور تحت رهبری هوگو چاوز صرفه اقتصادی دارد؟

آیا حال که ۷۰‌درصد بازار ونزوئلا در اختیار محصولات لوکس سه خودروساز بزرگ دنیاست، ادامه تولید محصولاتی مانند پراید و سمند در این کشور صرف می‌کند؟

در این بین هر چند وزارت صنایع ایران نیز اعلام کرده که طی سال آینده، ۱۶‌هزار دستگاه خودرو در سایت ونزوئلا تولید خواهد کرد، اما باید توجه داشت که این ۱۶‌هزار دستگاه، در صورت تولید، آیا قابلیت رقابت با محصولات آمریکایی و ژاپنی را دارند و اصلا می‌توان همه آن را به فروش رساند؟

سایت بدون زنجیره قطعه‌سازی

اما نکته مهم دیگری که در زمینه احداث سایت تولید خودرو در ونزوئلا مورد انتقاد کارشناسان بوده و حتی خود خودروسازان نیز نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند، عدم وجود زنجیره قطعه‌سازی در این کشور است.در حال حاضر قطعات خودروهای تولیدی در ونزوئلا و البته برخی دیگر از سایت های خارج از کشور، به صورت CKD ارسال می‌شود و این موضوع هزینه‌های زیادی را در حمل قطعات مذکور به ونزوئلایی که هزاران کیلومتر با ایران فاصله دارد روی دست خودروسازان می‌گذارد.

به گفته مدیرعامل پیشین ایران خودرو، غفلت خودروسازان داخلی از سایت‌های خارجی‌شان، موجب می‌شود تا سایر کشورها به خصوص چین جایگزین آنها در این سایت‌ها شوند که برای جلوگیری از این امر خودروسازان باید تلاش بسیاری صورت دهند تا به این طریق بتوانند سایت‌های صادراتی خود را حفظ کنند.

منوچهر منطقی معتقد است اگر در کشوری مانند ونزوئلا که فاصله ای طولانی با ایران دارد، زنجیره تامین قطعات خودرو ایجاد نشود، فعالیت خودروسازان کشور در ونزوئلا، صرفه اقتصادی نخواهد داشت. این گفته منطقی در شرایطی است که جواد نجم‌الدین مدیرعامل ایران خودرو، بهار امسال در چند نوبت عنوان کرد که سایت های زیان ده ایران خودرو را تعطیل خواهند کرد. وی البته نام سایت خاصی را نبرد و بعدها نیز اظهاراتش در این زمینه را پس گرفت، این در شرایطی است که به اعتقاد کارشناسان، سایت ونزوئلا یکی از گزینه‌های مدنظر نجم‌الدین برای تعطیلی بوده است. هر چند مسوولان دو کشور در راستای تداوم روابط سیاسی-اقتصادی تهران و کاراکاس، همواره بر اقتصادی بودن فعالیت خودروسازان ایرانی در ونزوئلا تاکید کرده و حتی هوگو چاوز رییس‌جمهور این کشور در زمینه فاصله طولانی کشورش با ایران، به کنایه عنوان کرده که «ونزوئلا در کنار ایران است»، اما با توجه به شرایط فعلی تولید و فروش در کشور یادگار سرخپوست‌ها، به نظر می‌رسد یا باید در ادامه این فعالیت، تجدید نظر کرد یا اینکه اقداماتی را برای اقتصادی کردن حضور دو خودروساز بزرگ کشور در سرزمین چاوز انجام داد.

باید منتظر ماند و دید که سرنوشت خودروسازان ایرانی در ونزوئلا به کجا خواهد کشید و آیا سرانجام فعالیت آنها، موفقیت‌آمیز خواهد بود یا نه؟