حذف و کاهش سهمیه خودروهای پرمصرف
حمیدرضا بهداد- رییس ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت، اواخر تابستان در حالی از تهیه سه سناریو برای آینده بنزین خبر داد که وی روز گذشته از سناریویی دیگر نیز در این زمینه مبنی بر حذف و کاهش سهمیه بنزین خودروهای پر مصرف پرده پرداشت.

به گفته محمد رویانیان، بنا بر اصلی که وی از آن با نام «تشویق و تنبیه» نام برده، سهمیه بنزین به خودروهایی با مصرف بیش از ۱۰ لیتر ارائه نمی‌شود و سهمیه خودروهای با مصرف هشت الی ۱۰ لیتر نیز کاهش می‌یابد.
رویانیان همچنین تاکید کرده که فعلا به خودروهای با مصرف سوخت ترکیبی کمتر از 10 لیتر بنزین یارانه‌ای تعلق می‌گیرد، اما در آینده (اشاره‌ای به بازه زمانی خاصی نشده) سیکل ترکیبی هشت لیتر مصرف در 100 کیلومتر، ملاک تخصیص بنزین یارانه‌ای قرار می‌گیرد.
بنزین، تهدیدها و تحریم‌ها
در نظر گرفتن سناریوی چهارم برای آینده بنزین در حالی صورت گرفته که به نظر می‌رسد ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت برای جلوگیری از رکورد زنی تاریخی دولت در ارائه متمم بودجه برای واردات بنزین و گازوئیل به مجلس و همچنین از سر گذراندن تهدیدها و تحریم‌های احتمالی این سوخت حیاتی، اقدام به ارائه این سناریو برای آینده بنزین کرده است.
درهمین حال، دولت اعلام کرده که برای واردات بنزین و گازوئیل، ۵/۶میلیارد دلار نیاز دارد و بنا به گفته معاون وزیر نفت متمم این بودجه برای ارائه به مجلس شورای اسلامی در حال آماده‌سازی است.
به نظر می‌آید ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت به عنوان نماینده دولت در زمینه اخذ تصمیمات سوختی کشور، دقیقا با هدف تعدیل آثار تحریم احتمالی بنزین از سوی غرب و همچنین جلوگیری از رکوردزنی دولت در ارائه متمم 5/6میلیارد دلاری بودجه به اهالی بهارستان، اقدام به طراحی سناریوی چهارم برای بنزین کرده است.
سناریویی که احتمال اجرای آن از سه سناریوی دیگر یعنی حذف کامل سهمیه‌بندی و آزاد سازی قیمت بنزین، کاهش ۱۰درصدی سهمیه بنزین خودرو‌های شخصی و اختصاص ماهانه فقط ۶۰ لیتر بنزین یارانه‌ای به این خودروها، بیشتر و همچنین زمان اجرای آن نزدیک‌تر است.
آمادگی برای تصمیم کبری!
رییس ستاد مدیریت حمل و نقل و مصرف سوخت در اظهارات روز گذشته خود تاکید کرده که دو سال دیگر سهمیه‌بندی در کار نیست و بنزین با نرخ آزاد ارائه می‌شود و به همین دلیل ستاد در نظر دارد با شیبی نرم تصمیم بزرگ خود مبنی بر حذف بنزین یارانه‌ای را به اجرا در بیاورد.
هر چند قرار است چندی دیگر طرح هدفمند کردن یارانه‌ها که یکی از بندهای ریسک‌پذیر و حساس آن حذف سهمیه‌بندی و آزادسازی نرخ بنزین به حساب می‌آید در خانه ملت نهایی شود، اما با توجه به گفته‌های رویانیان می‌توان این گونه نتیجه گرفت که مسوولان امر نیز به حساسیت ویژه این آزادسازی و شرایط خاص اجتماعی به خوبی واقفند و احتمالا به همین دلیل لغو سهمیه‌بندی بنزین را به سال 90 موکول کرده‌اند.
در واقع همان‌طور که از اظهارات رویانیان بر می‌آید، ستاد مدیریت قصد دارد با کاهش تدریجی سهمیه بنزین، جامعه را کم‌کم با بنزین آزاد آشنا کرده و در فرآیندی حدودا دو ساله طرح بزرگ آزادسازی نرخ بنزین را به اجرا دربیاورد.


تشویق و تنبیه خودروسازان
اما از دیگر اظهارات روز گذشته رییس ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت باید به آمار مصرف بنزین در کشور اشاره کرد.
به گفته رویانیان هر چند مصرف سوخت خودروها در شش ماه نخست امسال و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته، اما با توجه به مصرف بیش از ۷۰درصد از بنزین تولید داخل، در صورت ادامه این روند کسری بودجه و ارائه متمم برای واردات بنزین و گازوئیل به مجلس، قطعی است.
وی کاهش ناگهانی سهمیه بنزین را راهی برای جبران کسری بودجه دانسته و اظهار امیدواری کرده که مجلس بخشی از کسری‌ها را بپذیرد و ستاد مدیریت نیز تکالیف خانه ملت را در این زمینه اجرا کند.
موضوعی که در این زمینه بسیار قابل تامل به نظر می‌رسد، اشتهای سیری‌ناپذیر خودروهای داخلی است.
نگاهی به جداول ارائه شده در این زمینه نشان از حرکت کند خودروسازان در زمینه تولید محصولات کم مصرف و همچنین کاهش مصرف سوخت خودروهای تولیدی دارد و اتفاقا رییس ستاد مدیریت حمل و نقل و مصرف سوخت نیز در اظهارات روز گذشته خود بر آن تاکید کرده است.
رویانیان در این زمینه گفته که کاهش سهمیه سوخت خودروهای پر مصرف، اصلی تشویقی - تنبیهی برای این نوع خودروها به حساب می‌آید و مرکز تحقیقات ایران خودرو و سایپا باید برای تولید خودروهای کم مصرف و در نتیجه کاهش مصرف بنزین برنامه‌ریزی کنند.
طرح تشویقی - تنبیهی ستاد مدیریت در حالی است که به اعتقاد برخی کارشناسان، کاهش مصرف سوخت و تولید محصولات کم مصرف، نیاز به برنامه‌ریزی‌هایی مدون و فنی دارد.
اوستا گودرزی، استاد دانشگاه علم و صنعت با اشاره به اینکه اطلاق واژه «کم‌مصرف» به خودروها باید با توجه به کلاس و حجم موتور آنها صورت گیرد، تاکید می‌کند: یکی از زیرساخت‌های اساسی برای تولید خودروهای کم مصرف، تکنولوژی خودروسازان است و وقتی ما ایران خودرو و سایپا را به تولید این نوع محصولات مجبور می‌کنیم باید به شرایط فنی و تکنولوژیکی آنها نیز توجه داشته باشیم.
به گفته این استاد دانشگاه، در کشورهای پیشرفته به شکلی قانون‌گذاری می‌شود که خود خودروساز برای تولید محصولات کم‌مصرف قدم پیش می‌گذارد.
گودرزی تاکید می‌کند: در حال حاضر خودروسازان غربی در تولید انواع خودروها مختار و آزادند، اما در عین حال دولت آمریکا بابت تولید خودروهای پرمصرف و ضرری که این نوع محصولات به اقتصاد این کشورها وارد می‌آورد، از شرکت‌های خودروساز جریمه و مالیات می‌گیرد، در حالی که ما در ایران جریمه‌ها را متوجه مشتری کرده و به همین دلیل است که خودروسازان انگیزه و رغبت چندانی به تولید محصولات کم‌مصرف ندارند.
وی می‌افزاید: تعریف خودرو کم مصرف بستگی به کلاس و حجم موتور آن دارد، به عنوان مثال مصرف هشت لیتر برای ام وی ام، بالاست در حالی که خودرویی مثل پژو 405 اگر این مقدار بنزین بسوزاند، باید گفت که خودرویی نسبتا کم مصرف است.
پرمصرف‌ها و بازار
اما نگاهی به مشمولان طرح حذف و کاهش سهمیه سوخت خودروها بیندازیم.
طبق جدولی که سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت ارائه داده، خودروهای پرمشتری و معروفی مانند پژو ۴۰۵، سمند سورن، روآ، وانت پیکان، پارس، تندر ایران خودرو، زانتیا در هر دو مدل ۱۶۰۰ و دو هزار سی سی خود همچنین ون و وانت مزدا جزو طرح جدید ستاد مدیریت حمل‌ونقل و مصرف سوخت می‌شوند و در آینده‌ای که رییس ستاد اشاره‌ای به تاریخ دقیق آن نکرده، سهمیه بنزین آنها کاهش خواهد یافت.
با توجه به میزان استقبال مشتریان از خودروهای مذکور، افت قیمت آنها در آینده بدیهی به نظر می‌رسد، چراکه به هر حال بنزین فاکتوری بسیار مهم در خرید خودرو به حساب می‌آید و تحولات آن تاثیری بسزا در افت بازار خودروهای پر مصرف دارد.
این موضوع البته ممکن است در تولید این خودروها نیز تاثیر گذاشته و از تیراژ آنها بکاهد.