پرونده تولید خودروی اسلامی در بن‌بست

حمیدرضا بهداد

سه‌شنبه شب گذشته در حاشیه اولین روز برگزاری هشتمین نمایشگاه بین‌المللی خودرو در مشهد، نشست خبری با موضوع خودرو با برند ملی برگزار شد، این در حالی بود که مدیرعامل ایران‌خودرو در این نشست حضور نیافت، اما ... مدیر تحقیقات موتور این شرکت جای وی را پر کرد. در این نشست که حمیدرضا کاتوزیان، رییس کمیسیون انرژی مجلس هشتم نیز به صورت تلفنی در بحث مورد نظر شرکت داشت، علاوه بر موضوع اصلی این جلسه مسائل دیگر صنعت خودرو نیز مطرح شد که خودروی اسلامی، پروژه‌های شکل گرفته یا اجرا نشده این صنعت و همچنین قرارداد اخیر سایپا و پروتون مالزی جزو این مباحث بود.

پروتون به ضرر کشورمان کار کرد

ظاهرا بنا نیست حاشیه‌های قرارداد همکاری مشترک سایپا و پروتون مالزی پایان یابد و هر روز به حواشی آن افزوده می‌شود. قراردادی که تاکنون تحت‌تاثیر اظهارنظرهایی چون دور زدن زاگرس خودرو یار دیرین پروتون و همچنین پایین بودن سطح کمی و کیفی این شرکت مالزیایی قرار داشت و حالا حاشیه‌ای جدیدتر و شاید عجیب‌تر با موضوعیت لغو طراحی و تولید خودروی اسلامی به واسطه این قرارداد بدان اضافه شده است. سایپا در حالی با پروتون قرارداد همکاری مشترک امضا کرد که دو سال پیش سازمان کنفرانس اسلامی طرح تولید خودرو با برند مشترک کشورهای اسلامی را به عنوان پیشنهاد به اعضای خود ارائه داد و قرار بر آن شد تا سه کشور ایران، ترکیه و مالزی، مجریان این طرح با یکدیگر همکاری کنند تا طرح مذکور را محقق کنند.

این در حالی بود که ظاهرا ترکیه نقش تامین‌کننده قطعات را بر عهده داشته و ایران‌خودرو و مالزی نیز می‌بایست نسبت به طراحی و تولید محصول مورد نظر اقدام می‌کردند. حتی منوچهر منطقی، مدیرعامل ایران‌خودرو، سال ۲۰۱۱ را به عنوان مقطع زمانی تولید و عرضه خودرو با برند مشترک کشورهای اسلامی وعده داده بود، هر چند که حدود ۱۰ماه از این وعده منطقی می‌گذرد و در این مدت اخبار خاصی از روند اجرای پروژه مدنظر سازمان کنفرانس اسلامی به بیرون درز نکرده و کسی نیز چندان سراغ آن را از مدیران ایران‌خودرو نگرفت.

این در حالی است که محمد زالی، مدیر شرکت تحقیقات موتور ایران خودرو (ایپکو) سه‌شنبه شب گذشته در حاشیه هشتمین نمایشگاه بین‌المللی خودرو در مشهد، تلویحا از لغو این پروژه خبر داد. وی گفت: طبق پیشنهاد سازمان کنفرانس اسلامی، ایران‌خودرو قصد داشت با مشارکت پروتون مالزی خودرو اسلامی را طراحی کند و در همین زمینه اقدامات اساسی و خوبی نیز انجام گرفت.

زالی با بیان اینکه ایران‌خودرو حدود دو سال روی این طرح وقت گذاشته افزود: ما طی این دو سال (۲۰۰۶ تا ۲۰۰۸میلادی)

چندین جلسه مذاکره با مسوولان پروتون برگزار کرده و آنها نیز طی بازدیدهایی از ایران‌خودرو با امکانات خود آشنا کردیم و سرانجام سازمان کنفرانس اسلامی و همچنین شرکت مالزیایی نسبت به سطح کمی و کیفی مناسب ایران‌خودرو، اطمینان حاصل کردند.

مدیرعامل ایپکو ادامه داد: سازمان کنفرانس اسلامی پس از کسب اطمینان، از این موضوع پیش‌نویس قرارداد تولید خودرو با برند مشترک کشورهای اسلامی را برای پروتون ارسال کرد اما مسوولان این شرکت در اقدامی عجیب، یک ماه آن را نزد خود نگه داشته و درنهایت نیز این قرارداد را امضا نکردند.

اظهارات زالی در شرایطی است که شرکت پروتون یک ماه پیش تفاهم‌نامه همکاری مشترک خود را با سایپا به امضا رساند، مراسم امضای این تفاهم‌نامه به خودی‌خود نیز کمی عجیب جلوه می‌کرد؛ چراکه وزارت صنایع‌و‌معادن که پیشتر با قرارداد ایران‌خودرو و چری چین از بیم ارزان فروخته شدن بازار ایران به خارجی‌ها مخالفت می‌کردند، میزبان این مراسم بود مراسم امضای تفاهم‌نامه، در یک روز تعطیل برگزار و یک هفته بعد نیز این تفاهم‌نامه در کشور مالزی مراحل نهایی خود را به پایان برد و سایپا و پروتون به شرکایی استراتژیک برای یکدیگر تبدیل شدند. به نحوی که بنا به گفته‌های مدیران‌عامل دو شرکت قرار است در این شراکت، چندین محصول مشترک اعم از موتور و خودرو به طراحی و تولید برسد. این در حالی است که مدیرعامل ایپکو معتقد است پروتون به خاطر این تفاهم‌نامه، قرارداد طراحی و تولید خودرو با برند مشترک کشورهای اسلامی را امضا نکرد و در واقع به نوعی زرنگی به خرج داد. وی گفت: پروتون طی تفاهم‌نامه مشترک خود با سایپا، سر ایران را کلاه گذاشت زیرا با این تفاهم‌نامه می‌تواند با عرضه محصولاتش، بازار ایران را در دست بگیرد. زالی با بیان اینکه اگر قرارداد ایران‌خودرو و این شرکت مالزیایی نهایی می‌شد، این ایران بود که بازار مالزی را قبضه می‌کرد اظهار داشت: پروتون می‌دانست طی این قرارداد باید محصولات ایران‌خودرو را در بازار خود عرضه کند، اما با تفاهم‌نامه‌اش با سایپا می‌توانست به نحوی چشمگیر به بازار ایران‌ وارد شود چراکه سایپا محصولی برای عرضه به بازار مالزی در اختیار نداشت بنابراین پروتون این شرکت را برای همکاری مشترک برگزید. مدیرعامل ایپکو ادامه داد: تفاهم‌نامه سایپا و پروتون از لحاظ مالی اشکال دارد. وی همچنین در پاسخ به این پرسش که سرنوشت خودرو اسلامی چه می‌شود تاکید کرد: اگر قرار باشد این پروژه ادامه یافته و به مرحله اجرا درآید مسلما شریک ما در این زمینه، دیگر پروتون نخواهد بود.

قلعه‌بانی موتور ما را می‌خواست

از سوی دیگر همگان به یاد دارند که رییس‌جمهور در مراسم افتتاح خط تولید موتور پایه گازسوز EF۷‌ (موتور ملی) ایران‌خودرو، دستور داد تا همه خودروسازان داخلی از این موتور برای محصولات خود استفاده کنند،‌ این در حالی است که سایپا نه تنها محصول تولیدی ایران‌خودرو را به کار نگرفت بلکه جداگانه به سمت طراحی و تولید موتور دیگری برای محصولات خود رفت و از سوی دیگر نیز در بندهای تفاهم‌نامه همکاری مشترک آن با پروتون، طراحی و تولید موتور را نیز گنجاند.

مدیرعامل ایپکو در این زمینه تاکید کرد: بنده نمی‌دانم وقتی ما ۱۶موتور در داخل کشور داریم چه نیازی است که برای طراحی و تولید آن به سراغ شرکتی مانند پروتون برویم! وی با اشاره به دستور رییس‌جمهور مبنی‌بر استفاده همه خودروسازان داخلی از موتور ملی گفت: زمانی که قلعه‌بانی در راس مدیریت سایپا بود، قصد داشت از موتور ۱۷۰۰سی‌سی تولیدی ایران‌خودرو استفاده کرده و آن را روی زانتیا سوار کند که در نهایت چنین نشد.

سمند، آقا بالا سر ندارد

حدود شش سال از عرضه سمند به بازار داخل و خارج می‌گذرد و در این مدت همواره بر سر ملی بودن یا نبودن این خودرو، بین کارشناسان و مدیران ایران‌خودرو بحث و جدل صورت گرفته است. برخی کارشناسان معتقدند سمند به دلیل آنکه روی پلت‌فرم پژو ۴۰۵ فرانسه ساخته شده، پس ملی نیست و ایران‌خودرویی‌ها و همچنین برخی دیگر از کارشناسان اعتقاد دارند سمند ملی است چون شناسنامه ایرانی دارد و ایران‌خودرو هر تغییری که بخواهد می‌تواند روی آن صورت دهد. یکی از این کارشناسان حامی ملیت ایرانی بودن سمند یعنی حمیدرضا کاتوزیان رییس کمیسیون انرژی مجلس هشتم سه‌شنبه شب گذشته میهمان تلفنی نشست خبری اخیر بود وی که با تاکید بر ملی بودن سمند گفت: این خودرو شناسنامه ایرانی دارد، پس ملی به‌حساب می‌‌آید. کاتوزیان با انتقاد از موضع مخالف برخی افراد در قبال ملی بودن سمند افزود: بعضی وقت‌ها خودمان را و دستاوردهایمان را تخطئه می‌کنیم، نمی‌دانم چرا برخی به جای آنکه واردات خودرو را به کشور تخطئه کنند، دست روی سمند گذاشته و ایرانی بودن آن‌را زیر سوال می‌برند!نایب رییس کمیسیون صنایع و معادن مجلس پیشین اظهار داشت: خیلی‌ها مخصوصا در مجلس ششم می‌خواستند اعتبار سمند را از میان ببرند، اما خوشبختانه این محصول ملی تاکنون خوب دوام آورده است و کاتوزیان همچنین موتور پایه گاز سوز EF۷ را نیز ملی دانست و گفت: اینکه ایران‌خودرو برای طراحی و تولید این موتور از شرکتی آلمانی مشاوره گرفته، نمی‌تواند حکم به غیرملی بودن آن بدهد.زالی نیز در این زمینه تاکید کرد: با سوار شدن موتور ملی روی سمند، شبهات ایرانی نبودن این محصول کاملا برطرف خواهد شد.

۲۰۶صندوقدار پرهزینه بود

کاتوزیان پیش‌تر گفته بود پروژه پژو ۲۰۶صندوق‌دار که توسط ایران‌خودرو انجام شد، بسیار پرهزینه بوده و سودی را نصیب صنعت خودرو کشور نکرده است. وی این بار نیز به انتقاد از پروژه مذکور پرداخت و گفت: اجرای پروژه پژو ۲۰۶ صندوق‌دار، دور ریختن محض پول بود زیرا زحمت آن‌را ما کشیدیم و آرم پژو پشت آن حک شد. کاتوزیان با اشاره به اینکه پژو نیز سر ایران‌خودرو کلاه گذاشت، تاکید کرد: از ابتدا قرار بود پس از طراحی و تولید پژو ۲۰۶ صندوق‌دار، آرم ایران‌خودرو پشت آن حک شود درحالی که شرکت پژو از این کار سرباز زد.اظهارات رییس پیشین کمیسیون صنایع و معادن مجلس در شرایطی است که مدیرعامل ایپکو نیز گفته‌های وی را در این باب تایید کرد و اظهار داشت: قرار بر این بود پژو ۲۰۶صندوق‌دار ایران‌خودرو را به دلیل اینکه این شرکت طراحی کرده با نام آرین و تحت آرم ایران‌خودرو به بازار عرضه شود که متاسفانه شرکت فرانسوی به ما رکب زد؛گفته‌های این دو در شرایطی است که هم‌اکنون پژو ۲۰۶ صندوق‌دار، بهترین محصول صادراتی ایران‌خودرو به حساب می‌آید.

برای پروژه NP پول نداریم

یکی از انتقادات اساسی مطرح شده در جریان گزارش تحقیق و تفحص از صنعت خودرو که سال گذشته نتایج آن در صحن علنی مجلس هفتم قرائت شد، اعتراض نمایندگان مجلس به عدم اجرایی‌شدن پروژه پیکان جدید (NP) بود. کاتوزیان نیز که جزو تهیه‌کنندگان این بخش از گزارش به حساب می‌آید طی نشست خبری سه‌شنبه شب گذشته باز هم به اجرایی نشدن پروژه مذکور انتقاد کرد و گفت:‌بازار امروز خودرو کشور در اختیار محصولات خارجی قرار گرفته است. به نحوی که یک روز مگان می‌آید و یک روز سوزوکی و روز دیگر هم پژو جدید (پژو ۴۰۷)؛ در حالی که پروژه NP، محصولی ملی را می‌توانست برای ما به ارمغان بیاورد. وی ادامه داد: مدیران ایران‌خودرو باید به این پرسش که چرا پروژه NP اجرا نشد پاسخ دهند. این گفته کاتوزیان در شرایطی است که مدیرعامل ایپکو این‌گونه به وی پاسخ داد: NP در دستور کار قرار دارد ولی برای اجرای آن بودجه نداریم!

خروج پیکان، سیاسی بود

بیش از دو سال از خروج پیکان از خطوط تولید ایران‌خودرو می‌گذرد، این در حالی است که مدیران این شرکت که پس از پیکان با بحران مالی روبه‌رو شدند، گاهی یادی از یادگار شرکت تالبوت انگلستان کرده و حذف آن را از خط تولید مورد انتقاد قرار می‌دهند.

مدیرعامل ایپکو نیز از این قائده مستثنی نبود چرا که وی نیز گریزی به روزهای پیوند ایران‌خودرو و پیکان زده و تاکید کرد: من طرفدار پیکان بودم و معتقدم حذف آن اقدامی سیاسی برای واردات خودرو بود وی ادامه داد: پیکان اولین خودرویی به حساب می‌آید که استانداردهای داخلی را پاس کرد و الان نیز موتور بهینه شده آن روی پژو روآ سوار است. ولی به هر حال برخی می‌خواستند ایران‌خودرو را این‌طور زمین بزنند.