وقتی خودروسازان و وزارت نفت یکدیگر را مقصر می‌دانند

گروه خودرو - آلودگی هوای کلانشهرها در حالی به یکی از چالش‌های مدیریت شهری طی چند سال گذشته تبدیل شده که همواره از خودروهای داخلی به عنوان متهمان اصلی تیره و تار شدن هوا یاد می‌شود.

اوضاع به شکلی است که بیشتر نهادهای مسوول پس از بروز بحران‌های مربوط به آلودگی هوا، در همان ابتدا انگشت اتهام را به سمت «خودروسازان» نشانه رفته و از استاندارد نبودن محصولات آنها گلایه و انتقاد می‌کنند و حتی گاه به «تهدید» نیز متوسل می‌شود. اگرچه کارخانه‌ها، کوره‌ها و حتی انرژی مصرفی در ساختمان‌ها نیز در پدید آمدن این «نمای دودآلود» نقش دارند، اما به گفته برخی از کارشناسان زیست محیطی سهم خودروهای داخلی در این ماجرا، بیش از همه است، چراکه مصرف سوخت زیاد و عدم اجرای استاندارد آلایندگی، جزو مشخصه‌های اصلی بیشتر خودروهای تولید داخل به حساب می‌آیند.

از سوی دیگر برخی نیز استاندارد نبودن بنزین را در آلودگی هوا موثر می‌دانند، به اعتقاد آنها هرچه استاندارد سوخت بالا باشد، از میزان آلایندگی منتشره نیز کاسته می‌شود، حال آنکه هم اکنون غالب بنزین مصرفی در کشور، دارای استاندارد یورو۲ است. از آن سو همچنین موتورسیکلت‌ها نیز یکی از مجرمان دیگر این ماجرا به شمار می‌روند، به نحوی که طبق آخرین آمار مسوولان، آلایندگی ناشی از تردد ۲۵۰ هزار موتورسیکلت در کشور، با آلودگی اگزوز دو میلیون خودرو برابری می‌کند. مجموع موارد مذکور، به افزایش آلودگی هوای شهرهای بزرگ، به خصوص پایتخت منجر شده و‌ هاله‌ای از دود را بر فراز تهران پدید آورده است.

بر اساس گفته‌های کارشناسان محیط زیست، حدود ۷۰ درصد آلودگی هوای شهرها ناشی از تردد خودروهاست و مابقی این آلودگی از کارخانه‌ها‌، کوره‌ها و حتی انرژی مصرفی در ساختمان‌ها پدید می‌آید. هرچند بیشتر آمارها بر «گناهکار» بودن خودروسازان دلالت می‌کند، اما آنها نیز معتقدند استاندارد نبودن بنزین یکی از دلایل اصلی آلایندگی هوا محسوب می‌شود.

به هر حال تامین سوخت استاندارد با اکتان پایین‌، یکی از وظایف وزارت نفت به شمار می‌رود‌، حال آنکه هم اکنون بنزین توزیعی در جایگاه‌ها‌، از استاندارد لازم برخوردار نیست. به گفته کارشناسان هرچه استاندارد آلایندگی سوخت بالاتر رود‌، از حجم تولید گازهای سمی‌ و مضر کاسته خواهد شد‌، که این موضوع به معنای کاهش آلودگی هواست. این در شرایطی است که مسوولان وزارت نفت نیز به عنوان متولیان تامین سوخت‌ کشور، خودروسازها را به کم کاری در استانداردسازی محصولاتشان متهم کرده و می‌گویند که آنها نباید به بهانه مناسب نبودن سوخت‌، وظیفه خود را فراموش کنند. هرچند در این شرایط، هم باید به خودروسازان حق داد و هم به وزارت نفت، اما به نظر می‌رسد در این بین باید با انجام هماهنگی‌های لازم فکری به حال مردمی کرد که روزشان را با «دود و دم» به شب می‌رسانند و بعضا دچار مشکلات و حتی بیماری‌های مختلف ناشی از آلودگی هوا می‌شوند، کرد.

چه باید کرد؟

اما به سراغ کارشناسان و مسوولان برویم تا به مقصر اصلی برسیم.

مدیرعامل سازمان بهینه‌سازی مصرف سوخت در این مورد به خبرنگار ما می‌گوید: بهتر است برای کاهش آلودگی هوا، خودروهای کم مصرف و حتی هیبریدی را جایگزین خودروهایی پر مصرف بنزینی کرده و از آن سو مردم را نیز به استفاده هرچه بیشتر از وسایل حمل‌ونقل عمومی مانند مترو و اتوبوس ترغیب و تشویق کنیم.

عباس کاظمی می‌افزاید: در بحث آلودگی هوا هم خودرو می‌تواند تاثیر گذار باشد هم سوخت، به نحوی که اگر سوخت باکیفیت داشته باشیم اما خودرو باکیفیت در دسترس نباشد و یا بالعکس، آلودگی هوا موضوعی طبیعی خواهد بود.

به گفته وی ،عدد اکتان بنزین کشور‌ ۸۸ است‌، هرچه این عدد بالاتر رود‌، استاندارد بنزین نیز ارتقا یافته و به تبع آن از حجم آلودگی منتشره نیز کاسته خواهد شد.

تاثیر معاینه فنی

یکی دیگر از مسائلی که می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند، انجام معاینه فنی خودروهاست. این موضوع در شرایطی است که چندی پیش دوره زمانی معاینه فنی خودروهای نو از دو به پنج سال افزایش یافت و موجب اعتراض متولیان محیط زیست و برخی کارشناسان شد.

رییس سابق معاینه فنی تهران در این مورد می‌گوید: معاینه فنی خودرو‌ها جزو هفت محور موثر و تاثیر گذار در کاهش آلایندگی هوا است که باعث شده ۲۰ درصد از آلایندگی هوا کاسته شود.

نوروزی می‌افزاید: بهتر است معاینه فنی برای خودرو‌های شخصی هر یک سال و برای خودروهای عمومی هر چهار سال یک بار انجام شود.

وی با تاکید بر اشتباه بودن تغییر دوره زمانی معاینه فنی پنج سال، به وجود برخی قطعات برای کاهش میزان آلایندگی خودروها اشاره کرده و می‌گوید: قطعه‌هایی که در خودرو باعث کاهش آلایندگی هوا می‌شوند، مبدل‌های کاتالیستی هستند که آلودگی‌های منتشر شده از سوخت را به گازهای بی‌خطر تبدیل می‌کنند. به عنوان مثال، «کنیستر» در موتور خودرو کار گذاشته می‌شود و گاز‌های پرخطر و سرطان‌زا را به بخار‌های بی‌خطر تبدیل می‌کند.

نقش نفتی‌ها

هرچند حدود ۵/۳ میلیون خودرو هم اکنون در پایتخت تردد می‌کنند و این موضوع تاثیر بسیار زیادی بر آلودگی هوا دارد، اما به هر حال وزارت نفت نیز به عنوان تامین‌کننده سوخت موردنیاز کشور، در این آلودگی‌ها نقش دارد، زیرا وقتی بنزین توزیعی از استاندارد لازم برخوردار نیست، طبعا شاهد آلایندگی بیشتری خواهیم بود.

یکی از اعضای کمیسیون صنایع در این مورد می‌گوید: این‌طور نیست که در آلودگی هوا تنها یک عامل (خودرو) مقصر باشد، بلکه عوامل دیگری نیز مانند آلودگی ناشی از کارخانه‌ها، انرژی مصرفی در ساختمان‌ها، خودروهای فرسوده، موتور‌سیکلت‌ها و همچنین کیفیت سوخت مصرفی در این ماجرا تاثیرگذار هستند.

حسینی صدر می‌افزاید:عدد اکتان بنزین و کیفیت موتور جزو عوامل مهم در کاهش میزان آلایندگی هستند.

در این مورد دبیر انجمن خودروسازان نیز می‌گوید: اگر بنزین استاندارد در سطح وسیعی عرضه شود، خودروسازها نیز تغییرات لازم را در موتور محصولات خود انجام خواهند داد که این موضوع به کاسته شدن حجم آلایندگی خودروهای داخلی کمک زیادی خواهد کرد. به گفته احمد نعمت بخش، حالت بهینه برای استاندارد بنزین و خودروهای تولید داخل، استاندارد یورو۴ است، حال آنکه استاندارد فعلی، یورو ۲ به حساب می‌آید.

تولید سوخت متناسب با موتور خودرو

اما یکی دیگر از اعضای کمیسیون صنایع با تایید گفته‌های حسینی صدر می‌گوید: هم اکنون در کشورهای پیشرفته، سوخت مصرفی با توجه به کیفیت موتور خودرو تولید می‌شود و اگر این موضوع در کشور ما نیز مدیریت شود، مشکل آلایندگی در ایران نیز کمتر خواهد شد.

حسینی ادامه می‌دهد: متاسفانه در کشور ما به جای کیفیت به کمیت اهمیت بیشتری داده می‌شود، به نحوی که خودروسازها استانداردها را کمتر رعایت می‌کنند و فقط به فکر رفع نیاز داخلی هستند.

به گفته وی، با وجود گازسوز شدن خودروها هنوز از میزان آلایندگی هوا کاسته نشده و این نشان می‌دهد خودروسازها استاندارد‌های لازم را رعایت نمی‌کنند.

وی در عین حال به کیفیت سوخت نیز اشاره کرده و می‌افزاید: باید در پالایشگاه‌ها نیز کار با دقت بیشتری انجام شود، تا بنزین غیراستاندارد به تولید نرسد.

آلودگی بالای خودروهای فرسوده

تردد خودروهای فرسوده که از تکنولوژی قدیمی برخوردار بوده و به سیستم‌های کنترل آلایندگی نیز مجهز نیستند، یکی دیگر از دلایل افزایش مصرف سوخت خودروها و به تبع آن ایجاد آلودگی هواست. به گفته کارشناسان، میزان مصرف سوخت در خودروهای فرسوده تا دو برابر خودروهای نو و استاندارد است، بنابراین طرح از رده خارج کردن خودروها برای کاستن آلایندگی هوا لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

در این مورد دبیر انجمن خودروسازان می‌گوید: فرسوده‌ها حدود ۳۰ برابر خودروهای نو، آلایندگی دارند و دو برابر نیز سوخت می‌بلعند. احمد نعمت بخش می‌افزاید: در این شرایط، جدای از اقدامات مهمی که باید برای کاهش آلودگی هوا انجام شده، قطعا بحث خروج فرسوده‌ها، جایگاه بسیار پراهمیتی در این ماجرا دارد.

مدیر اجرا و نظارت بر استاندارد‌های ایران خودرو نیز در این مورد می‌گوید :متاسفانه جایگزینی خودروهای فرسوده که حدود ۷۰ درصد آلودگی هوای کلان شهر‌ها را موجب می‌شوند، در ۱۰ سال گذشته سرعت قابل توجهی نداشته است. با این حساب هرچه خودروسازان استانداردهای لازم را رعایت کنند، با وجود این خودروهای فرسوده نمی‌توان چندان به کاهش آلودگی هوا امیدوار بود.

کیوان وزیری می‌افزاید: خودرو‌سازان به دنبال توسعه و استقلال صنعتی کشور هستند این درحالی است که سازمان‌های مسوول در مورد کیفیت سوخت و خودروهای فرسوده، اقدامات مورد انتظار را با سرعت و شتاب قابل قبول انجام نداده‌اند.

وی تاکید می‌کند: عدم جمع آوری به موقع خودروهای فرسوده باعث افزایش گازهای مخرب در تمامی شهرها شده و زحمات خودروسازان در مورد بکارگیری استانداردهای آلایندگی را به هدر می‌دهد. وی با اشاره به طراحی و تولید موتور ملی دیزل در ایران خودرو تاکید می‌کند: در صورتی که سوخت دیزل در ایران بر اساس استاندارد توزیع شود این توانمندی خودرو وجود دارد که خودروهایی با موتور دیزل تولید و به بازار عرضه شود، اما با وجود درخواست‌های مکرر خودروسازان داخلی در این مورد، کوچکترین قدمی از سوی نهادهای مربوطه برای ارتقای کیفیت سوخت دیزل برنداشته نشده است.