کارشناس خودرو در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به دغدغه‌های متقاضیان خودروهای برقی پاسخ داد
خودروی برقی بخریم؟
علی محمدی/ دنیای اقتصاد
«دنیای‌اقتصاد» در مورد توسعه خودروهای برقی در ایران با حسین شجاعی‌فرد، کارشناس صنعت خودرو گفت‌وگویی انجام داده است. این گفت‌وگو حول معایب و مزایای استفاده از خودروهای برقی است تا مصرف‌کنندگان با آگاهی دست به انتخاب بزنند.
آقای شجاعی‌فرد یکی از موانع استفاده از برقی‌ها در بسیاری از کشورها از جمله ایران، هزینه و قیمت بالای این خودروهاست. آیا این موضوع می‌تواند سدی در برابر توسعه این خودروها در کشور ما باشد؟
به‌طور کلی در تمام دنیا قیمت تمام‌شده خودروهای برقی از خودروهای بنزینی مشابه بالاتر است. اما با تشدید رقابت بین تولیدکنندگان و ارزان‌تر شدن تکنولوژی خودروهای برقی، این اختلاف قیمت از حدود ۴۵درصد در سال ۲۰۲۰ به حدود ۲۰درصد در سال ۲۰۲۴ رسیده است. بدیهی است که این نسبت برای همه محصولات و شرکت‌ها صادق نیست و بنا به مشخصات خودروها متفاوت است لیکن به عنوان مثال و برای درک بهتر موضوع اگر قیمت یک مدل خودروی بنزینی ۲۰هزار دلار باشد مشابه برقی آن بین ۲۴ تا ۳۰هزار دلار قیمت خواهد داشت. با توجه به قیمت بالای خودروهای برقی دولت‌ها مشوق‌های مختلفی از قبیل کاهش تعرفه واردات، یارانه‌های بلا‌عوض، وام‌های کمک خرید خودرو، تخفیف‌های مالیاتی، پارکینگ رایگان، تعرفه پایین‌تر برق، مسیر ویژه تردد و مجوز ورود رایگان به مناطق پر‌ترافیک شهری را به خریداران ارائه می‌دهند.
در ایران چطور؟ آیا مشوق‌هایی برای استفاده از برقی‌ها در نظر گرفته شده است؟
در ایران نیز همزمان با رویکرد گسترش تولید و واردات خودروهای برقی مشوق‌هایی برای ترویج استفاده از این خودروها به منظور بهبود وضعیت زیست محیطی کلان‌شهر‌ها وضع شده است. به‌طور مثال عوارض واردات خودروهای برقی به کشور برای استفاده تاکسی تنها نیم‌درصد و برای مصرف شخصی ۴درصد در نظر گرفته شده است در حالی که این تعرفه برای خودروهای بنزینی تا سقف ۷۵درصد نیز می‌رسد. همین اختلاف عوارض ۷۰درصدی باعث جذابیت قیمتی خودروهای عرضه‌شده در سامانه فروش خودروهای برقی شده است، به‌طوری که قیمت خودروهای ارائه‌شده در بعضی مدل‌ها نزدیک به نصف مدل بنزینی آن اعلام شده است. از دیگر مشوق‌های دولت برای خودروهای برقی می‌توان به معافیت از مالیات ارزش افزوده و ورود رایگان به محدوده طرح ترافیک اشاره کرد. از سوی دیگر با توجه به اختلاف سقف ۲۰هزار یورویی برای واردات خودروهای بنزینی و ۴۰هزار یورویی برای خودروهای برقی عملا بسیاری از برندهای لوکس و معتبر اروپایی که بیش از ۶ سال امکان واردات آنها به کشور وجود نداشته است اکنون با مدل‌های تمام‌برقی مجددا وارد بازار کشور شده‌اند که همین موضوع در کنار قیمت بسیار مناسب آن در مقایسه با مدل‌های بنزینی جذابیت خرید این خودروها را در نگاه اول دو‌چندان کرده است.
شاید پر‌چالش‌ترین و بااهمیت‌ترین نکته در مورد خرید خودروهای برقی مقایسه هزینه‌های نگهداری و استفاده از آن در مقایسه با خودروهای بنزینی باشد. مقایسه هزینهها شامل موارد متعددی از قبیل هزینه سوخت (انرژی)، تعمیر و نگهداری، هزینه تعویض باتری، مالیات و بیمه، افت قیمت و موارد دیگر است. این نگرانی‌ها چطور رفع خواهد شد؟
بهتر است که هر کدام از موارد را جداگانه بررسی کنیم. به عنوان مثال در حوزه هزینه سوخت باید گفت که مهم‌ترین عامل جذابیت خودروهای برقی در جهان ارزان‌تر بودن برق نسبت به سوخت‌های فسیلی (بنزین) است. به‌طوری که خریداران خودروهای برقی طی چند سال از محل اختلاف حاصل از ارزان‌تر بودن قیمت برق نسبت به بنزین مبلغ قابل‌توجهی را صرفهجویی و پس‌انداز می‌کنند که عملا ضمن جبران قیمت بالاتر خودروهای برقی، طی چند سال سود مضاعفی نیز برای خریداران ایجاد خواهد کرد. لیکن تا زمانی که در ایران بنزین یارانه‌ای تقریبا به‌صورت رایگان و ارزان‌تر از آب آشامیدنی عرضه می‌شود خودروهای برقی از لحاظ اقتصادی جذابیتی نسبت به خودروهای بنزینی برای مصرف‌کننده نخواهد داشت.
در مورد هزینه نگهداری این خودروها چطور؟
از لحاظ هزینه استهلاک و قطعات مصرفی، ساختار خودروی برقی به گونه‌ای است که تعداد قطعات مصرفی و استهلاک خودرو در آن بسیار کمتر از خودروهای بنزینی است. شما می‌توانید با خرید یک خودروی برقی، از تعویض روغن، سرویس موتور و سایر تعمیرات معمولی که در خودروهای بنزینی ضروری است، بی‌‌‌نیاز شوید و در هزینهها به مقدار قابل‌توجهی صرفهجویی کنید. البته باید در نظر داشت که با توجه به تکنولوژی بالا و تعداد کم افراد متخصص در حوزه خودروهای برقی، تعمیرکاران خودروهای برقی در مقایسه با خودروهای بنزینی دستمزد بالاتری دارند. لیکن در مجموع و با توجه به اینکه خودروهای برقی نسبت به خودروهایی که موتور احتراق داخلی دارند از قطعات مصرفی و متحرک کمتری برخوردارند هزینه تعمیر و نگهداری آنها تا ۳۰درصد نسبت به خودروهای بنزینی کمتر است. در نظر داشته باشید که تنها قطعه‌ای که در خودروهای برقی استهلاک بیشتری نسبت به خودروهای بنزینی دارد لاستیک خودرو است. با توجه به اضافه وزن ناشی از وزن باتری در خودروهای برقی و همچنین به دلیل گشتاور و شتاب اولیه بالا در خودروهای برقی عمر مفید لاستیک‌ها در خودروهای برقی در مقایسه با خودروهای بنزینی کوتاه‌تر است و معمولا در این خودروها از لاستیک‌های خاص با مقاومت سایشی بالاتر که قیمت بالاتری نیز دارند استفاده می‌شود.
یکی از نگرانی‌هایی که مصرف‌کنندگان خودروهای برقی در ایران یا دیگر کشورها دارند، هزینه باتری است، آیا این نگرانی بجاست؟
بله، هزینه تعویض باتری، چالش اصلی این خودروها محسوب می‌شود. به‌طور متوسط بین ۲۵ تا ۳۷درصد قیمت یک خودروی برقی را قیمت باتری آن تشکیل می‌دهد. عمر باتری خودروهای برقی به عوامل مختلفی مثل مدل خودرو، فناوری باتری، عادت‌های رانندگی و شرایط آب‌‌‌وهوایی بستگی دارد. اما اغلب سازندگان خودروهای الکتریکی معمولا ضمانت باتری را از ۸ تا ۱۰ سال یا با توجه به مسافت طی‌‌‌شده درنظر می‌‌‌گیرند. این به آن معناست که شما باید نهایتا پس از ۸ سال تا ۴۰درصد از قیمت خودروی خود را برای خرید و جایگزینی باتری‌های جدید هزینه کنید. با توجه به پیمایش بیشتر تاکسی‌های برقی این هزینه برای تاکسی‌ها حدودا هر ۴ تا ۵ سال یک‌بار اتفاق خواهد افتاد. گارانتی باتری‌های خودروی برقی معمولا مانند گارانتی خودرو به‌صورت سال یا مقدار پیمایش انجام می‌پذیرد و ملاک، آن است که زودتر فرا‌رسد. به عنوان مثال گارانتی خودروهای برقی شرکت نیسان و تسلا ۸ سال یا ۱۰۰هزار مایل است. بنابراین اگر خودروی شما ۲۰هزار دلار قیمت داشته باشد باید در هر نوبت حدود هشت‌هزار دلار برای تعویض و نوسازی باتری آن هزینه کنید.
در ایران هم، هزینه‌هایی که گفتید به همین میزان است؟
این هزینه با توجه به شرایط تحریم و عدم‌حضور نمایندگی‌های رسمی شرکت‌های تولیدکننده خودرو در ایران می‌تواند بیشتر باشد.
بعد از باتری، مهم‌ترین دغدغه خریداران خودروهای برقی مربوط به ایستگاه‌های شارژ است، برای متقاضی خودروی برقی در ایران، سیاستگذار چه تمهیداتی اندیشیده و چگونه رفع نگرانی شده است؟
مهم‌ترین زیرساخت موردنیاز خودروهای برقی ایستگاه‌های شارژ سریع باتری (شارژ DC) است که می‌تواند ظرف مدت ۴۰ تا ۶۰ دقیقه باتری خودروها را حداقل تا ۸۰درصد ظرفیت شارژ کند. بر اساس استانداردها به‌طور متوسط به ازای هر ۱۰ تا ۱۵ عدد خودروی تمام‌برقی یک ایستگاه شارژ سریع موردنیاز است. به‌طور مثال در انگلستان با داشتن حدود یک میلیون خودروی برقی بیش از ۶۵هزار ایستگاه شارژ سریع وجود دارد. یعنی به ازای هر ۱۵ خودرو یک دستگاه شارژ سریع یا چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و مصرف‌کننده خودروهای برقی بیش از ۷ میلیون ایستگاه شارژ باتری خودرو دارد. اما واقعیت این است که در حال حاضر این عدد برای ایران حدود ۱۰۰ ایستگاه شارژ در سراسر کشور است که از این تعداد نیز بخش قابل‌توجهی نصب شده اما هنوز فعال نیست. حال آنکه تنها برای تعداد ۱۰هزار خودروی برقی که بنابر اعلام وزارت صمت اخیرا وارد کشور و عرضه آن آغاز شده است به حدود ۵۰۰ ایستگاه شارژ فعال نیاز است. نکته مهم دیگر، پراکندگی و گستردگی جغرافیایی ایستگاه‌های شارژ در سطح شهرها، شهرستان‌ها و مسیرهای بین‌شهری کشور است که در حال حاضر به هیچ عنوان زیرساختی در این مورد وجود ندارد. به عبارت دیگر با شرایط فعلی در صورت خرید خودروهای برقی تنها در سطح شهر قادر به استفاده از آن هستید و امکان سفرهای خودرویی برون‌شهری را به‌خصوص در مسیرهای طولانی نخواهید داشت.
در برخی خودروها شارژ تا ۵۰۰ کیلومتر هم پیش‌بینی شده است.
بله، فقط در نظر داشته باشید دامنه حرکتی اعلام‌شده خودرو توسط شرکت‌های تولیدکننده، در چرخه رانندگی استاندارد، شرایط دمایی ایده‌آل (۱۵ تا ۲۵ درجه) و مسیر بدون شیب و بدون استفاده از سیستم سرمایشی، گرمایشی، مولتی مدیا و سایر امکانات محاسبه و اعلام شده است، اما در عمل و با توجه به شرایط آب و هوایی، نحوه رانندگی و جاده‌های پرشیب کشور ما این مقدار بسیار کاهش خواهد یافت. به عنوان مثال خودروی برقی که در مشخصات فنی آن اعلام شده با یک‌بار شارژ کامل باتری ۵۰۰ کیلومتر مسافت طی می‌کند در عمل و با توجه به محدوده دمایی کشور و در صورت استفاده از سیستم تهویه و مولتی مدیا و... و با توجه به شیب‌های موجود در جاده‌های کشور نهایتا تا ۳۵۰ کیلومتر امکان حرکت دارد. فلذا به هیچ عنوان در محاسبات خود، مقدار کیلومتر اعلام‌شده توسط شرکت تولیدکننده را به عنوان مقدار واقعی قابل پیمایش در نظر نگیرید زیرا ممکن است با اتمام شارژ زودتر از موعد، در میانه راه خودرو متوقف و مجبور به حمل خودروی برقی خود با جرثقیل به اولین محل دارای شارژر شوید. ضمنا در نظر داشته باشید مسافت قابل پیمایش با یک بار شارژ در سال‌های اول بیشتر بوده و به تدریج و با استهلاک باتری‌ها در طی زمان، سلامت باتری کاهش یافته و مسافت قابل پیمایش با آن نیز کاهش می‌یابد، درست مانند آنچه در باتری گوشی‌های تلفن همراه شاهد آن هستیم.
شارژر خانگی نمی‌تواند در این زمینه کمکی کند؟
اتفاقا روش دیگر شارژ خودروهای برقی استفاده از شارژرهای خانگی (شارژAC)است که در بازه زمانی ۶ تا ۱۴ ساعت (بنا به ظرفیت و تکنولوژی باتری و شارژر مورد استفاده) باتری خودروی شما را به‌طور کامل شارژ می‌کند. معمولا دستگاه شارژ خانگی همراه با خودروی خریداری‌شده به شما تحویل می‌شود اما در مورد شارژ خانگی نیز با مشکلات زیرساختی در کشور مواجه هستیم. با توجه به مصرف بالای شارژرهای خانگی و رواج زندگی آپارتمانی در شهرهای بزرگ، استفاده از برق عمومی ساختمان برای شارژ خودرو به محل منازعه و اختلاف بین همسایگان تبدیل خواهد شد. همچنین در بسیاری از ساختمان‌ها، سیستم برق و سیم‌کشی ساختمان توان و کشش ارائه برق موردنیاز شارژرهای خانگی را ندارد. این موضوع در مواردی باعث افت و نوسان جریان برق در واحدهای مسکونی و در مواردی حتی منجر به آتش‌سوزی در واحدهای مسکونی می‌شود. بنابراین موکدا توصیه می‌شود به جهت پیشگیری از خسارت‌های غیر‌قابل جبران حتما قبل از استفاده از شارژرهای خانگی، سیستم برق و سیم‌کشی ساختمان توسط متخصصان امر بازدید و تایید شود. نگرانی دیگری که دارندگان خودروهای برقی با آن مواجه هستند چگونگی تامین انرژی موردنیاز چه برای ایستگاه‌ها و چه برای شارژرهای خانگی توسط وزارت نیرو است. خریدار ایرانی که در زندگی روزمره خود چه در خانه و چه در محل کار با محدودیت‌های استفاده از انرژی‌برق به‌خصوص در فصول گرم سال مواجه است، در این زمینه نیز نگرانی‌هایی دارد.
