غلامرضا گودرزی / استاد دانشگاه امام صادق(ع)

برای تبیین دقیق‌تر حوادث روی داده هفته‌های اخیر در روابط ایران و عربستان باید به نقش منفی عربستان از دهه‌های گذشته تاکنون یعنی از زمان تشکیل آل‌سعود توجه داشت. سیاستی که از آن زمان تاکنون در حال اجرا است و شواهد و رفتارهای این کشور حاکی از اثبات این فرضیه است که سعودی‌ها از زمان به دست گرفتن قدرت در عربستان، زدودن شعائر دینی، تخریب قبور و مسائلی از این دست را در دستور کار خود قرار دادند که این نشانگر نگاه خشن این کشور به مسائل پیرامونی‌اش است که نمونه آن را امروزه در داعش به خوبی می‌بینیم.

در این میان مقاومت جهان اسلام، ضعف‌های اقتصادی و فرهنگی عربستان و همچنین حضور بازیگران قدرتمندی چون ایران و مصر، عربستان را به سمت سناریوی دوم حرکت داد. این سناریو در واقع تقویت نقش فرهنگی این کشور بود که بتواند خود را به‌عنوان پایگاه فرهنگی در جهان اسلام مطرح کند. بنابراین تقویت پایه‌های تفکر وهابیت از طریق برگزاری جلسات، نشست‌های علمی، چاپ کتاب و برنامه‌های فرهنگی در دستور کار قرار گرفت. در واقع امروزه عربستان در جهان اسلام یارگیری‌های سیاسی خود را به کمک دلارهای نفتی انجام داده است. در واقع عوامل زیادی به این موقعیت عربستان کمک کرده که یک مورد مهم جنگ ایران و عراق است. بعد از اتمام جنگ، عربستان وارد بازی جذب ایران می‌شود و گسترش و تقویت روابط را برای اینکه ایران از اهداف انقلابی خود دست بردارد، در دستور کار قرار می‌دهد. اما این وضعیت هم دوام ندارد، تقریبا از اوایل سال‌های 2005 با رفتار جدید عربستان مواجه می‌شویم که همزمان با افول ملک عبدالله به دلیل بیماری از عرصه قدرت است. این رفتار با تحولات بیداری اسلامی در سال 2011 در منطقه همراه می‌شود که رگه‌هایی از آن را در داخل خود عربستان هم شاهد بودیم که البته به دلیل ارائه سیاست بسته‌های حمایتی این موضوع به‌همراه سرکوب و تطمیع منحرف شد. در واقع عربستان با ساختن داعش و تکفیری‌ها میدان بازی را از داخل به منطقه هدایت کرد. صحنه امروز سوریه ماحصل اقدامات و رفتارهای عربستان و صهیونیست‌ها است که در پشت سر این کشور قرار گرفته‌اند. هدف عربستان شکست محور مقاومت و شخص بشار اسد بود، اما ایستادگی ایران و جبهه مقاومت مانع از تحقق این موضوع شد. در چنین شرایطی که داعش دچار افول شده و هزینه‌های این حمایت برای سعودی‌ها در حال افزایش است، سعودی‌ها خود مستقیما وارد صحنه بازی شده‌اند و به‌زودی با تاسیس گروه‌های جدیدتر، میدان بازی را مجددا در عراق و سوریه به هم خواهند زد. در این فضا حوزه‌های درگیری ما با عربستان عمدتا اقتصادی خواهد بود. یعنی در کاهش قیمت نفت و دوم هم تلاش گسترده برای تحت تاثیر قرار دادن جریان کالا به‌خصوص از طریق امارات. کارشکنی در روند اجرای برجام و فشار برای طرح‌های تحریمی و ضد ایرانی در کنگره آمریکا، تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی از طریق رسانه‌هایی که با پول این کشور اداره می‌شوند، طرح ادعاهای واهی حقوق بشری نیز از دیگر اقدامات محتمل سعودی‌ها خواهد بود که خنثی کردن آنها نیازمند همدلی، کنار گذاشتن اختلافات داخلی و حمایت قاطع از دستگاه سیاست خارجی خواهد بود.