احمد بخشی

استاد دانشگاه و کارشناس مسائل آفریقا

چندی است که روابط ایران و سودان روند نزولی را طی می‌کند و با وجودی که تا پیش از این دو کشور همکاری‌های نزدیکی در برخی مسائل داشتند، امروز شاهد تغییر فاز سودان از ایران به سمت عربستان هستیم. پشت کردن سودان به ایران و مشارکتش در عملیات توفان قاطع که عربستان سعودی برای حمله به یمن به راه انداخته، چرخشی بزرگ در روابط استراتژیک سودان با ایران در سایه فشار واقعیت‌های موجود در خاورمیانه است.


در واقع بحث همکاری سودان با عربستان در موضوع یمن به چند عامل مربوط می‌شود؛


1- وضعیت اقتصادی سودان: در حال حاضر وضعیت اقتصادی سودان بسیار شکننده‌ است و این کشور به کمک‌های خارجی نیاز دارد؛ به‌طور حتم وعده‌ها و قول‌های عربستان در این میان تاثیرگذار بوده و موضوع اعزام نیرو در ازای دریافت کمک صورت گرفته است.


۲- نگاه عربی: موضوع جنگ یمن را باید از دید کشورهای عربی نگاه کرد؛ زیرا یمن یک کشور عربی است و کشورهای عربی وضعیت یمن را یک تهدید فرض می‌کنند. در عین حال عربستان نیز در توجیه کشورهای عربی دیگر برای بزرگ جلوه دادن خطر یمن از هیچ تلاشی فروگذار نکرده است.


3- موقعیت جغرافیایی: یک عامل دیگر کمک‌ نظامی سودان در جنگ یمن به نزدیکی جغرافیایی این کشور به یمن و همچنین عربستان باز می‌گردد. از آنجا که خارطوم و ریاض، در بخشی از دریای عرب و دریای سرخ وجه اشتراک دارند، در وجه سیاسی و امنیتی نیز اشتراک‌هایی میان دو کشور به وجود می‌آید.


درواقع عربستان سعی دارد در میان کشورهای عربی نقش برادر بزرگ‌تر را ایفا کند و سیاست‌هایش را بر آنها تحمیل کند. اما قضیه فاصله گرفتن سودان از ایران را باید از بعد دیگری بررسی کرد و آن به مساله هسته‌ای ایران، بحث ایران هراسی و سیاست خارجی دولت نهم و دهم مربوط می‌شود. در پی مساله هسته‌ای ایران و به دنبال آن بحث ایران هراسی که از سوی برخی کشورهای عربی چون عربستان دنبال می‌شد به تدریج نگاه سودان به ایران تغییر کرد.


در عین حال دولت‌ پیشین نیز سیاست‌ خارجی کارآمدی را در دستور کار نداشت. اکنون روابط ایران با سودان به کمترین سطح رسیده است اما امید می‌رود که با توجه به سیاست خارجی دولت فعلی، روابط ایران با سودان یا بسیاری از کشورهای دیگر در آینده به سمت بهبود برود. اگر ایران بتواند در بحث‌های امنیتی منطقه مانند سوریه و عراق، نقش مثبتی ایفا کند و با کمک ایران در این کشورها دولت‌های باثبات روی کار بیایند و تروریسم نیز از میان برود، این مساله در رویکرد کشورهای دیگر نسبت به ایران بسیار اثرگذار خواهد بود. در واقع سیاست‌های تنش‌زا و پساتحریمی ایران در بهبود روابط تهران با پایتخت‌های دیگر و ترمیم ذهنیت آنها نسبت به ایران بسیار نقش آفرین است.