دنیای اقتصاد، رفیعه هراتی: قطعنامه رد توافق هسته‌ای اوباما با ایران، در راس برنامه‌های کنگره آمریکا در ماه جاری قرار دارد. دموکرات‌ها رای کافی برای حفظ وتوی این قطعنامه توسط رئیس‌جمهوری و تضمین اجرایی شدن این توافق در اختیار دارند، با این وجود این مناظره‌ها از داغ‌ترین مباحث کنگره خواهد بود. روزنامه نیویورک‌تایمز در مقاله‌ای به شکل پرسش و پاسخ روند بررسی این قطعنامه در کنگره را توضیح داده است.

براساس قانون اساسی، رئیس‌جمهوری مسوول سیاست خارجی کشور است. پس چرا کنگره درباره توافق هسته‌ای ایران اظهار نظر می‌کند؟

مخالفان اوباما در کنگره و برخی از حامیان او برای ایفای نقش در بررسی این توافق متحد شده‌اند. کنگره در توافق با کاخ سفید قانونی را پذیرفت که فرآیند بررسی چند مرحله‌ای را ایجاب می‌کند که براساس آن قانون‌گذاران درمورد قطعنامه رد توافق هسته‌ای رای خواهند داد. اوباما می‌تواند این قطعنامه را مانند هر قانون دیگری وتو کند و لغو وتوی او نیازمند دو سوم آراست. درنتیجه اوباما برای حفظ این وتو به حمایت حداقل 34 سناتور نیاز دارد که هم‌اکنون این حمایت را به دست آورده است.


چه کسانی موافق و چه کسانی مخالف توافق هسته‌ای ایران هستند؟

گرچه بسیاری از دموکرات‌های کنگره درمورد اینکه از این توافق حمایت کنند یا نه تردید داشتند، اما جمهوری‌خواهان درباره مخالفت‌شان با این توافق متحد هستند. فقط چهار سناتور دموکرات به‌طور علنی مخالفت خود را با این توافق اعلام کردند: «بنجامین ال. کاردین نماینده ایالت مریلند، رابرت منندز نماینده ایالت نیوجرسی، بن کاردن نماینده ایالت مریلند و چارلز ایی. شومر نماینده ایالت نیویورک.»


اگر اوباما هم‌اکنون رای کافی برای حفظ وتوی قطعنامه رد این توافق دارد، چرا کنگره برای بحث درباره آن وقت می‌گذارد؟

جمهوری‌خواهان می‌خواهند از این فرصت استفاده کنند و مخالفت خود را با این توافق نشان دهند و این مساله را روشن کنند که اوباما و دموکرات‌ها مسوول پیامدهای آن خواهند بود به‌ویژه اگر خاورمیانه بی‌ثبات‌تر شود و یا خطر امنیتی برای اسرائیل به وجود بیاید.


اکنون برنامه چیست؟

هم مجلس نمایندگان و هم سنا قرار است در هفته جاری درمورد قطعنامه رد این توافق بحث و رای‌گیری کنند. پیش‌بینی می‌شود این قطعنامه در مجلس نمایندگان تصویب شود. در سنا، ۶۰ سناتور باید رای دهند تا از فیلی‌باستر جلوگیری کنند و این قطعنامه را برای رای مخالف یا موافق به صحن سنا بیاورند.


فیلی‌باستر (اطاله کلام) تاکتیکی در کنگره آمریکا است که با استفاده از آن قانون‌گذاران می‌توانند مانع از بررسی یک لایحه در صحن مجلس نمایندگان یا سنا شوند. روند اجرا شدن این تاکتیک به این‌گونه است که زمانی که قرار است یک لایحه برای رای‌گیری در صحن مطرح شود، یکی از سناتورها می‌تواند پشت تریبون برود و نطقی نامحدود انجام دهد و با این اقدام مانع از مطرح شدن آن لایحه در صحن شود. اگر 60 سناتور به یک لایحه رای بدهند، فیلی‌باستر شکسته می‌شود، اما در صورتی که یکی از دو حزب نتواند به این میزان رای دست پیدا کند، فیلی‌باستر مانع از مطرح شدن آن لایحه می‌شود. احتمالا رای‌گیری در صحن سنا انجام می‌شود چون برخی از حامیان توافق هسته‌ای ایران موافقت کرده‌اند اجازه دهند قطعنامه رد توافق به صحن آورده شود.


اگر کنگره قطعنامه رد توافق را تصویب کند، چه اتفاقی می‌افتد؟

اوباما آن را وتو می‌کند و تلاش برای لغو این وتو آغاز می‌شود. اولین رای‌گیری برای لغو وتو در مجلس نمایندگان انجام می‌شود که نانسی پلوسی، رهبر اقلیت در مجلس نمایندگان، ابراز اطمینان کرده است که دموکرات‌ها موفق به حفظ وتو خواهند شد.


اگر به‌طور غیرمنتظره و به هر دلیلی وتوی رئیس‌جمهوری لغو شود، چه خواهد شد؟

پنج قدرت دیگری که در مذاکرات هسته‌ای ایران حضور داشتند این مساله را روشن کرده‌اند که قصد مذاکره مجدد ندارند و در ازای کنترل‌ها و نظارت‌های جدید درمورد برنامه هسته‌ای ایران، تحریم‌ها را لغو خواهند کرد. ایالات‌متحده برخی از اقتدار رهبری خود را واگذار خواهد کرد، اما باوجود مخالفت رسمی آمریکا، طرح کلی توافق به اجرا درخواهد آمد.


اگر همان‌طور که انتظار می‌رود اوباما موفق شود این توافق را به اجرا درآورد، چه خواهد شد؟

اجرای این توافق فوق‌العاده پیچیده است و نیازمند نظارت دقیق و هماهنگی بین‌المللی است. روابط آمریکا و اسرائیل به احتمال زیاد همچنان تیره و تار می‌ماند. برخی از دموکرات‌های کنگره می‌گویند به دنبال طرح قانونی هستند که تضمین کند زمانی که این توافق اجرایی می‌شود دولت اوباما نسبت به ایران جدیت خواهد داشت، اما میچ مک‌کانل، رهبر اکثریت سنا و نماینده جمهوری‌خواه ایالت کنتاکی، تمایلی ندارد به دموکرات‌هایی که از این توافق حمایت می‌کنند، اجازه دهد با طرح چنین لایحه‌ای جایگاه سیاسی خود را در داخل بهبود بخشند. او احتمالا مانع تصویب چنین قانونی خواهد شد و اوباما و دموکرات‌ها را وادار خواهد کرد این توافق را همان‌گونه که هست بپذیرند.