رئیس تیم کارشناسی مذاکره‌کننده ایران تحلیل کرد
نقش «روحانی» در موفقیت مذاکرات
عکس: ایسنا
او با وجود اینکه معتقد است «سیاست دولت‌های مختلف تاثیرات مهمی در روند مذاکرات هسته‌ای داشته است، اما آنچه باعث شد تا پس از 13 سال موضوع هسته‌ای به یک جمع‌بندی مشخص برسد «ثبات قدم ایران و بی‌اثر ماندن سیاست فشار، تهدید و تحریم» می‌داند که طرف مقابل را به این قطعیت رساند که باید به مصالحه‌ای با ایران تن بدهد که در آن حقوق هسته‌ای ایران تامین شود. در عین حال او تاکید کرد که اگر کسی جز حسن روحانی در راس مذاکرات بود، نمی‌توانستیم به این شکل پیش رویم.
این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در گفت‌وگو با «ایسنا» در پاسخ به این پرسش که برخی معتقدند اراده دولت برای حل و فصل موضوع هسته‌ای موجب رسیدن به توافق شد، گفت: «سیاست دولت‌های مختلف البته تاثیرات مهمی در روند مذاکرات هسته‌ای داشته است؛ اما در این ۱۲ سال اصول و سیاست‌های کلان مربوط به موضوع هسته‌ای تغییری نداشته است و مدیریت کلان کشور تحت تدابیر مقام معظم رهبری انجام شده است.» او در پاسخ به این سوال که اگر در سال ۸۴ دولتی با رویکرد «همکاری و تعامل» روی کار می‌آمد، باز هم فکر می‌کنید باید همین زمان طی می‌شد تا به جمع‌بندی و توافق برسیم، گفت: «البته این‌گونه فرض‌ها در مباحث و تحلیل‌های دقیق جایگاه علمی ندارند. به هر حال واقعیت، وضعیت امروز ماست و گذشته نیز قابل بازیابی نیست؛ اما در کلیات باید بگویم از نظر زمانی وقتی که کشورمان با سه کشور اروپایی مذاکره می‌کرد در قالب یک تفاهم سیاسی در آن زمان نظام تصمیم گرفت که با هدف تثبیت برنامه‌های کلان هسته‌ای کشور، در برابر تعهدات طرف مقابل برای مدت محدودی تا حصول به یک تفاهم جامع فعالیت‌های غنی‌سازی را تعلیق کند.»
روحانی مذاکره‌کننده‌ای پخته است
مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه در ادامه درباره نقش حسن روحانی در مذاکرات و رسیدن به یک راه‌حل پایدار، گفت: «آقای روحانی احاطه زیادی به مسائل صنعت هسته‌ای دارند و به خاطر مدیریت پیشین‌شان بر پرونده هسته‌ای و آشنایی با فرآیند مذاکرات بین‌المللی یک مذاکره‌کننده پخته بین‌المللی هستند. در عین حال همواره در مذاکرات با منطق وارد شده‌اند و در پیگیری مسائل بسیار سخت‌گیر و در کنار دقت در اصول کلی در جزئیات هم بسیار دقیق هستند.» او افزود: «این ویژگی رئیس‌جمهور البته بر خلاف آنچه به نظر می‌رسد، موجب استحکام مذاکره می‌شود، چرا که طرف مقابل احساس می‌کند اگر بتواند در چنین مذاکراتی با هدایت مستقیم شخصیتی مثل ایشان به یک جمع‌بندی برسد، می‌توانند به پایدار ماندن جمع‌بندی مذاکرات امیدوار باشند، اما اگر طرف مقابل احساس کند مدیر عالی مذاکره قابلیت لازم را یا در سطح مدیریت کلان داخلی کشور خود ندارد یا آنکه به هر دلیل در رهبری تیم مذاکراتی اشراف و دقت لازم را ندارد، ممکن است مذاکرات پیش رود، اما از نتایج قطعی مذاکرات مطمئن نخواهند بود.» بعیدی نژاد ادامه داد: «از این رو است که معتقدیم در مذاکرات بین‌المللی پختگی و صلابت تیم مذاکراتی ضعف محسوب نمی‌شود، بلکه یک امتیاز است.»
این مقام وزارت خارجه در پاسخ به این پرسش که اگر روحانی نبود اما تیم مذاکره‌کننده همین ترکیب فعلی را داشت، باز هم به همین نتیجه که اکنون رسیدیم می‌رسیدیم؟ تاکید کرد: «معتقدم اگر واقعا شخص دیگری جز آقای روحانی در راس این مذاکرات قرار می‌گرفتند، نمی‌توانستیم مذاکرات را به این شکل پیش ببریم. مسائل پیچیده و فنی در کنار موضوعات سیاسی و حقوقی که در این مذاکرات مطرح می‌شد نیاز داشت تا رئیس دولت احاطه کامل به این مسائل داشته باشد.»
رهبری هیچ وقت نخواستند خود را در جای دولت قرار دهند
این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای درباره واکنش مقام معظم رهبری بعد از رسیدن به جمع‌بندی در مذاکرات گفت: «آنچه از مشی رهبری استنباط می‌کنم این است که ایشان هیچ وقت نخواستند خود را در جای دولت و نهادهای قانونی کشور قرار دهند، بلکه همواره اجازه داده‌اند دولت‌ها براساس سیاست‌هایی که دارند مذاکرات را با مشی اعتقادی خود پیش ببرند. اما البته همواره اصول سیاست هسته‌ای را گوشزد کرده‌اند و انتظارشان این بوده است که این اصول حفظ شود. با این حال دولت‌ها اختیار داشته‌اند در جزئیات، نحوه طراحی مذاکرات و تعیین تیم‌های مذاکره‌کننده تصمیم‌گیری کنند.» حمید بعیدی نژاد ادامه داد: «الان هم ایشان بعد از رسیدن به جمع‌بندی مذاکرات همین مشی را دنبال می‌کنند. ایشان نمی‌خواهند تمام اختیارات سیستم دولت و نهادهای حکومتی از آنها سلب شود و تنها ایشان باشند که نظر نهایی را درباره جزئیات و کلیات جمع‌بندی مذاکرات اعلام می‌کنند، بلکه تاکید دارند نتیجه مذاکرات در چارچوب مسیرهای قانونی مورد بررسی قرار گیرد و با یک وحدت نظر و نه تشتت بین شخصیت‌ها و نهادهای رسمی این موضوع مهم بررسی و تصمیم‌گیری شود.»
190 هزار سو اشکالی در روند مذاکرات ایجاد نکرد
او همچنین افزود: «زمانی که رهبری بحث ۱۹۰ هزار سو را مطرح کردند برخی که در جریان موضوع نبودند تصور کردند طرح این خواسته یک بحث جدید است و می‌تواند ما را در مذاکرات دچار مشکل کند، در حالی‌که ما همان موقع هم توضیح دادیم که ما از مدتی قبل موضوع ۱۹۰ هزار سو را در مذاکرات مطرح کرده بودیم و اظهارات ایشان نه تنها اشکالی در روند ایجاد نکرد، بلکه دقیقا موید این مساله شد که به طرف مقابل نشان دادیم آنچه تیم مذاکره‌کننده مطرح می‌کند مورد نظر تمام مقامات عالی ایران است.»
دوره ۱۰ ساله توافق به زمان مدنظر ما خیلی نزدیک شد
این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در ادامه گفت‌وگوی خود، درباره اختلاف‌نظر بر سر دوره زمانی توافق و اینکه چه شد تا در نهایت به دوره 10 ساله برای اجرای برجام رسیدید؟ گفت: «دوره زمانی 10 سال برای ما مهم بود و می‌خواستیم از همان ابتدا مشخص باشد که موضوع هسته‌ای چه وقت از دستور کار شورای امنیت خارج می‌شود و خوشحالیم که این مدت زمان به عدد مدنظر ما خیلی خیلی نزدیک شد، البته امر ساده‌ای هم نبود.» وی ابراز کرد: «موضع آنها (1+5) 20 سال بود و آنها مدت طولانی روی زمان پیشنهادی‌شان اصرار داشتند و دوره 10+20 را مطرح می‌کردند. یعنی 20 سال دوره تفاهم، به علاوه 10 سال که به مدت اقدامات شفاف‌ساز اضافه می‌شد و در مجموع 30سال می‌شد.»
همکاری‌های هسته‌ای آمریکا با ایران در چارچوب 1+5
بعیدی‌نژاد در مورد اینکه با آمریکا هم همکاری هسته‌ای خواهیم داشت؟ گفت: «همکاری در زمینه هسته‌ای با توجه به محدودیت‌های میان ایران و آمریکا سخت است. شاید در ۱+۵ زمینه‌هایی از همکاری هسته‌ای با آمریکا شکل بگیرد، اما به خاطر شرایط خاص روابط سیاسی میان دو کشور همکاری با آمریکا در چارچوب تعهدات ۱+۵ وجود دارد.» او در پاسخ به اینکه در برجام به روشنی استمرار تولید آب سنگین بیان نشده است، گفت: «برای تولید آب سنگین در مدت اجرای برجام سقفی تعیین شده است. مقداری را به‌عنوان ذخیره و حتی بیشتر از آن در کشور نگه می‌داریم و مابقی فروخته می‌شود و کارخانه آب سنگین به این صورت شاداب و فعال خواهد بود.»
PMD حل نشود همه چیز طبق انتظار جلو نمی‌رود
بعیدی نژاد در ادامه درباره موضوع PMD گفت: «عادی شدن موضوع هسته‌ای ایران و حل مسائل گذشته و حال در صلاحیت شورای حکام است. در عین حال برای حل این مساله همان مدل تصویب قطعنامه 2231 را دنبال می‌کنیم. آنچه بین ما و آژانس تفاهم شده این است که همکاری خود را با آژانس ادامه می‌دهیم، توسط مدیرکل نتیجه همکاری‌ها به شورای حکام در گزارشی ارائه می‌شود و شورای حکام تا پایان سال میلادی از طریق یک قطعنامه موضوع را خاتمه می‌دهد.»
ترتیبات حل مسائل گذشته به معنای بازرسی از پارچین نیست
این عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای در پاسخ به این پرسش که بالاخره دسترسی‌ها به آژانس برای بازدید از برخی سایت‌های نظامی (پارچین) محقق می‌شود یا نه؟ گفت: «آنچه درباره پارچین توافق شده با نظارت مستقیم شورای عالی امنیت ملی بوده است که تصمیماتش در نهایت به نهادهای ذی‌ربط ابلاغ می‌شود. همان‌طور که تمام مقامات عالی نظام تاکید کرده‌اند اجازه بازرسی از تاسیسات نظامی را نمی‌دهیم، بنابراین ترتیباتی که برای حل مسائل گذشته و حال در نظر گرفته شده به معنای بازرسی از پارچین نیست.»
احتمال رد تفاهم در کنگره زیاد نیست
مدیرکل سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه در ادامه درخصوص تایید یا رد برجام در کنگره آمریکا و واکنش ایران نیز گفت: «اول باید این مطلب را در نظر بگیریم که احتمال رد کردن تفاهم در کنگره با توجه به اطلاعات موجود در این مرحله زیاد نیست. چون اگر کنگره بخواهد وتوی رئیس‌جمهوری را نقض کند باید دو سوم آرا را داشته باشد و با ترکیب سیاسی فعلی این احتمال ضعیف است اما اگر این مساله اتفاق بیفتد باید ببینیم واکنش دیگر اعضای شورای امنیت و 1+5 چه خواهد بود. دولت آمریکا نشان داده که به این تفاهم اعتقاد دارد و مدافع آن است اما اگر نتواند در داخل اجماع مورد نظر را به دست آورد باید دید چه راهکاری را پیش می‌گیرد.»
او ادامه داد: «اروپایی‌ها همواره می‌گفتند اگر کنگره بخواهد اجماع را به هم بزند آنها تابع تصمیمات کنگره نمی‌شوند. در عین حال باید دید در صورتی که این اتفاق بیفتد، اروپایی‌ها چه واکنشی نشان می‌دهند. موضع ما به همه این پارامترها بستگی خواهد داشت و الان نمی‌توان در این‌باره صحبت کرد. مهم آن است که تمامی ابزارهای سیاسی و حقوقی برای واکنش مناسب ایران در دسترس قرار دارد.»
لغو تحریم هواپیما با قول کری و پیگیری ایران
این مذاکره‌کننده هسته‌ای در پاسخ به این پرسش که چطور لغو تحریم خرید هواپیما که جزو تحریم‌های هسته‌ای نبود در برجام آمد؟ گفت: «آمریکایی‌ها همواره به ما می‌گفتند نباید از آنها برای لغو تحریم از خرید هواپیما که تحریمی غیر‌هسته‌ای محسوب می‌شد انتظاری داشته باشیم، اما به خاطر برخی مسائل از جمله اینکه حتی شرکت‌های اروپایی نیز به خاطر ساخت موتور هواپیماها در آمریکا امکان فروش هواپیما به ایران را نداشتند، این مساله در مذاکرات از ابتدا مورد توجه هیات مذاکره‌کننده ایران بود و در همان توافق ژنو جایی را برای بحث درباره هواپیما باز گذاشتیم. کری هم در گفت‌وگوها قول داد با کشورش این مساله را مطرح و حل کند و واقعا هم با پیگیری زیاد ایران مساله حل شد.»
ورود شرکت‌ها و هیات‌های آمریکایی به ایران
از سوی دیگر و همزمان با گفت وگوی بعیدی‌نژاد، دیگر عضو بلندپایه مذاکرات هسته‌ای ایران در گفت وگو با سایت «دیپلماسی ایرانی»، به برخی دیگر از زوایای مذاکرات و توافق هسته‌ای پرداخته است. مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه درخصوص ورود شرکت‌ها و هیات‌های آمریکایی پس از توافق هسته‌ای گفت: «بر اساس قوانین آمریکا، هر شهروند یا شرکت آمریکایی نمی‌تواند با ایران همکاری تجاری داشته باشد، مگر در موارد خاص مجوز لازم را به دست آورد. موارد استثنا در این زمینه، صادرات فرش، پسته و خاویار به آمریکا و همچنین فروش هواپیما توسط آمریکا و اتحادیه اروپا به ایران است که منعی در این باره وجود ندارد.» تخت روانچی افزود: «همچنین در مورد شرکت‌های تابعه شرکت‌های آمریکایی در خارج از این کشور نیز منعی وجود ندارد. این استثناها امکان فعالیت تجاری با ایران را فراهم می‌کند. خارج از موضوعات یاد شده اگر مورد توجه و علاقه ایران باشد می‌توانیم بحث کنیم. شاید در حوزه‌ای مثلا پیشنهادی داده شود که مورد توجه ما نباشد ولی خارج از موارد استثنا است و اگر شرکت یا شهروند آمریکایی مجوزی دریافت کند، می‌توانیم در این باره نیز مذاکره کنیم که آیا به نتیجه می‌رسیم یا نه.»
بازگشایی سفارت ایران و بریتانیا
معاون اروپا و آمریکای وزارت خارجه درخصوص بازگشایی سفارت‌های ایران و بریتانیا با بیان اینکه هنوز تاریخ دقیقی برای بازگشایی سفارت‌ها مشخص نشده است، گفت: «البته بخش کنسولی سفارت ایران در لندن فعال بوده و خدمات کنسولی خود را به ایرانیان مقیم انگلستان ارائه می‌دهد. چرا که اگر این بخش فعال نبود، ایرانیان مقیم انگلستان برای دریافت ویزا باید به کشورهای همسایه می‌رفتند که هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شدند. در عین حال که تعداد ایرانی‌های مقیم در انگلستان نیز قابل توجه است. ارائه این‌گونه خدمات نیز ادامه پیدا خواهد کرد.» او افزود: «اقدامات بازگشایی سفارت انگلستان در ایران نیز فراهم شده است. فقط یکی دو موضوع از نظر کارهای اداری باقی مانده و با لندن در این زمینه در تماس هستیم. آنها نیز اعلام کردند که تا پایان سال میلادی سفارت بازگشایی می‌شود. اما هنوز بر سر زمان مشخصی به نتیجه نرسیده‌ایم.» تخت‌روانچی ادامه داد: «زمانی که در لوزان بودیم، برای سفر آقای هاموند به ایران در موعد مقتضی صحبت‌هایی صورت گرفت، اما هنوز پیگیری برای سفر انجام نشده است. با این حال شما شاهد سفر هیات‌های مختلف اروپایی به ایران هستید. درصدد هستیم سفر هاموند به ایران نیز در موقع مناسب انجام شود.»
سفر فابیوس به تهران
مجید تخت‌روانچی همچنین درخصوص چگونگی سفر لوران فابیوس وزیرخارجه فرانسه به تهران نیز گفت: «پس از تفاهم لوزان، هر سه وزیر اروپایی نسبت به سفر به ایران ابراز علاقه کردند. ما هم استقبال کردیم. اما تاریخی مشخص نشد. پس از آن در مذاکرات وین نیز باز تاریخی مشخص نشد. خانم موگرینی نیز نسبت به حضور در ایران ابراز علاقه کرد. پس از بازگشت از وین هم موگرینی و هم فابیوس تاریخ سفر خود را اعلام کردند و ما چون اصل بازدید از ایران را در لوزان پذیرفته بودیم، فقط باید زمان اعلام شده از طرف آنها به ایران را در زمان حضور ظریف در تهران بررسی می‌کردیم. پس از آنکه مشخص شد وزیر خارجه به‌عنوان میزبان این دو نفر در تهران حضور دارند، ما هم اعلام آمادگی کردیم که می‌توانیم پذیرای آنها باشیم.»
ارسال نظر