کامران کرمی
 شکل‌دهی به یک ائتلاف هرچند شکننده منطقه‌ای و یارگیری از بازیگران غیردولتی عملگرا برای تقابل با جبهه منطقه‌ای رقیب، می‌تواند در دستور کار سیاست خارجی جدید و عملگرایانه عربستان سعودی قرار بگیرد. در مقابل عواملی چون شکست سیاست‌های بلندپروازانه حماس در فردای بهار عربی و تشکیل محور اخوان در منطقه، فاصله گرفتن از ایران، سوریه و محور مقاومت و کاهش اقبال عمومی در چارچوب مرزهای فلسطین و همچنین ضعف‌های مالی باعث شد تا این جنبش سیاست شناوری را در عرصه منطقه‌ای دنبال کند و در حال حاضر فرصت را برای سفر به عربستان در زمانی که سعودی‌ها سیاست تجدیدنظر با اخوان را در پیش گرفته‌اند، غنیمت بشمارد.

رئیس دفتر سیاسی جنبش حماس سفر اخیر خود به عربستان سعودی را گامی در مسیر درست توصیف کرد و گفت: «سفر من به عربستان صفحه جدیدی در روابط جنبش حماس با سران سعودی باز کرد.» خالد مشعل افزود: «جنبش حماس همه درهای عربی و اسلامی را برای فلسطین و بیت‌المقدس می‌زند و حماس از حمایت هیچ طرفی خود را بی‌نیاز نمی‌داند و در «بازی محورها» در منطقه شرکت نمی‌کند.» در مقابل اما عادل‌الجبیر وزیر امور خارجه عربستان تاکید کرد سفر مشعل فقط برای ادای مناسک عمره بود و جنبه سیاسی نداشت و موضع ریاض در برابر جنبش حماس تغییر نکرده است.


در سال ۲۰۱۳ وزارت کشور عربستان با صدور بیانیه‌ای گروه اخوان‌المسلمین را به همراه داعش، النصره و حزب‌الله لبنان در فهرست گروه‌های‌تروریستی قرار داد. مقامات عربستانی بارها جماعت اخوان‌المسلمین را سر منشأ مشکلات جهان عرب دانسته‌اند. به‌ویژه این نگرانی بعد از تحولات بهار عربی و تقویت محور اخوان بیش از پیش در دستور مقامات ریاض قرار گرفت.


اما روند تحولات منطقه‌ای به‌خصوص پس از گفت‌وگوهای هسته‌ای، ناتوانی در پروژه سقوط اسد، اختلافات شورای همکاری خلیج فارس به‌ویژه اختلافات قطر با عربستان، تقویت جریان انصارالله در یمن و آغاز بحران در این کشور باعث شد تا سعودی‌ها در یک سیاست معکوس، تجدید نظر ملایمی را در روابط با اخوان در پیش بگیرند. به‌نظر می‌رسد که سعودی‌ها تمایل دارند یک حماس ضعیف که متمایل به جبهه سنی‌ها در منطقه باشد را وارد محوربندی‌های خود کنند.


در روزهای اخیر برخی رسانه‌های عربی درصدد بودند تا میان تلاش‌های اخوان‌المسلمین و جنبش حماس با دیدار خالد مشعل با پادشاه عربستان ارتباطی بیایند و این‌گونه تحلیل کنند که حماس نیز تمایل دارد به جمع کشورها و جریان‌های سنی برای رویارویی با ایران به ویژه بعد از توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهانی بپیوندد. در مقابل اما برخی دیگر از تحلیلگران معتقدند که سفر مشعل به عربستان صرفا تلاشی رسانه‌ای از سوی حماس برای بزرگ‌نمایی نقشش در عرصه عربی است تا به این‌ترتیب این‌گونه وانمود کند که عربستان برای رویارویی با تهران به آن نیاز دارد. در حالی که حماس در ضعف شدید به سر می‌برد و نمی‌تواند عملا از بسیاری سیاست‌های سابق خود دست بکشد.


حداقل استفاده‌ای که سعودی‌ها می‌توانند از این سیاست حماس کنند، دور کردن آن از ایران و جریان مقاومت در منطقه است، به‌ویژه با توجه به روابط نه چندان گرم این جنبش با ایران و سوریه، بی‌راه نیست اگر بگوییم که با توجه به طراحی سیاست عملگرایانه نزد مقامات سیاسی حماس، بازی در جبهه عربستان می‌تواند در شرایط کنونی بخشی از سردرگمی‌های حماس را تا رسیدن به یک سیاست معقول‌تر و باثبات‌تر، پاسخ دهد. هر چند این نکته را نیز نباید از نظر دور داشت که بازسازی روابط تخریب شده با ایران و محور مقاومت دیگر سیاستی است که در دستور کار تصمیم‌گیرندگان این جنبش قرار خواهد گرفت، زیرا تحقق آرمان‌های فلسطین صرفا می‌تواند از مجرای یک سیاست متوازن محقق شود.