گزارش «وین» به بهارستان
عکس: ایرنا
گروه خبر- زینب موسوی: متن برجام، سرانجام به مجلس رسید. یک روز پس از تصویب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت درباره توافق هسته‌ای و لغو تحریم‌ها، محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه به مجلس آمد تا این بار دفاعیات خود از توافق حاصل شده هسته‌ای را مستند به متن این توافق یعنی «برجام» (برنامه جامع اقدام مشترک) تقدیم مجلسی‌ها کند.
ظریف به ابهامات مجلس پاسخ داد: ادعا نمی‌کنیم توافق کاملا به نفع ایران است
جلسه علنی دیروز بهارستان آرام و منطقی برگزار شد؛ موضوعی که می‌توان آن را مرهون مدیریت علی لاریجانی، رئیس مجلس دانست. اگرچه برخی از منتقدان توافق هسته‌ای ازجمله نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری که همچنان بر برخی مواضع خود ازجمله وجود ابهام در برخی مواد متن توافق و نیز قطعنامه شورای امنیت تاکید دارند، این اقدام علی لاریجانی را هم به باد انتقاد گرفتند، اما رئیس مجلس برخی ابهام‌ها را محور پرسش‌هایی قرار داد که از وزیر خارجه و رئیس سازمان انرژی اتمی پرسید. به هر روی حضور محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه، علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی، عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی مذاکره‌کنندگان ارشد هسته‌ای ایران در جلسه علنی دیروز مجلس از تلاش این تیم برای اقناع مجلسی‌ها در دستیابی به توافق خوب حکایت دارد. این فرصتی بود تا ظریف با تاکید بر اینکه هیچ‌گاه ادعا نکرده و نمی‌کنیم که برنامه برجام کاملا به نفع ایران است، اعلام کند که اصولا مذاکره بده و بستان است و تا زمانی که هر دو طرف به میزان قابل‌توجهی از خواسته‌های خود نرسند، توافق شکل نمی‌گیرد و برای رسیدن به خواسته‌ها در محدودیت‌ها و نظارت‌ها، نرمش‌ها و انعطاف‌هایی داشته‌ایم که این نرمش‌ها هدفمند و با محاسبه کافی است. او در بخشی دیگر از اظهارات خود، قطعنامه دو روز پیش شورای امنیت را به دلیل ویژگی‌هایش، منحصر‌به‌فرد در تاریخ این شورا خواند.
حالا و با تقدیم متن برجام، مجلسی‌ها فرصت دارند این توافق را بررسی کنند؛ موضوعی که در جریان دو سال مذاکرات هسته‌ای مکرر بر آن تاکید کرده و خواستار نقش‌آفرینی در بخشی از موضوع مذاکرات هسته‌ای ایران بودند.
این متن همان توافقی است که علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی دیروز و در جریان گزارش فنی خود از مذاکرات هسته‌ای شهادت داد که آنچه از این توافق به‌دست آورده‌ایم دستاوردی تاریخ‌ساز است؛ توافقی که صالحی تاکید کرده مسوولیت شرعی، وجدانی، عرفی و عقلانی ابعاد فنی آن را می‌پذیرد. مجلسی‌ها در ادامه تلاش برای نقش‌آفرینی در روند مذاکرات، در اقدامی با پیشنهاد ۲۴ نماینده، مبنی‌بر تشکیل کمیسیون ویژه رسیدگی به برنامه جامع اقدام مشترک ایران و ۱+۵ (برجام) موافقت کردند؛ کمیسیونی که به گفته محمدرضا تابش؛ از پیشنهاد‌دهندگان تشکیل این کمیسیون، با هدف بررسی فراجناحی برجام شکل می‌گیرد. بر این اساس کمیسیون مذکور ۱۵ عضو خواهد داشت که به گفته علی لاریجانی نمایندگان متقاضی عضویت در این کمیسیون می‌توانند روزهای آینده آمادگی خود را در این باره اعلام کنند. این پیشنهاد، براساس ماده ۴۴ آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی ارائه شد.
اگرچه آخرین مهلت برای ارائه جمع‌بندی و تصویب نهایی توافق در مجلس شورای اسلامی مشخص نیست اما به نظر می‌رسد مهر تایید شورای عالی امنیت ملی بر متن برجام، می‌تواند این روند را در مجلس تسهیل کند. یکی از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس به «دنیای اقتصاد» گفته است که حدود هشتاد روز دیگر، مجلس نظر نهایی خود را درباره توافق اعلام خواهد کرد. براساس این اظهارنظر، شاید اعلام نتیجه جمع‌بندی برجام از سوی مجلس شورای اسلامی، پس از اعلام نظر کنگره آمریکا دور از تصور نباشد.
مهر تایید بر غنی سازی ایران
دفاع دیروز محمدجواد ظریف از توافق هسته‌ای را می‌توان دفاعی قاطعانه خواند، دفاعی که برای رفع ابهام‌های مطرح شده و نیز ارائه گزارشی جامع پیرامون توافق هسته‌ای صورت گرفت.
ظریف در ارائه گزارش خود تاکید کرد رفع تحریم‌ها و پایان دادن 6 قطعنامه تحت فصل هفتم که نه‌تنها تحریم‌ها را بر مردم ایران تحمیل، بلکه برنامه هسته‌ای ایران را ممنوع و جلوگیری از تقویت توان موشکی ایران را به وظیفه بین‌المللی تبدیل کرده بودند. مسوول تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، ستانده‌های دیگر ایران در مذاکرات هسته‌ای را لغو یکجای تحریم‌های مالی و اقتصادی شورای امنیت سازمان ملل، آمریکا و اتحادیه اروپا که در مورد پرونده هسته‌ای وضع شده‌اند عنوان کرد و گفت: «این تحریم‌ها به‌طور یکجا در روز اجرایی شدن توافق و بقیه در قالب محدودیت‌های موقت در فاصله چند ساله برداشته می‌شود. او در این باره به لغو کامل تحریم‌های اقتصادی و مالی در حوزه‌های بانکی، مالی، نفت، گاز، پتروشیمی، بیمه و حمل‌و‌نقل که به بهانه پرونده هسته‌ای توسط اتحادیه اروپا و آمریکا وضع شده بود از ابتدای توافق اشاره کرد.»
به گفته وزیر خارجه تحریم‌های اقتصادی و مالی مرتبط با پرونده هسته‌ای به‌طور کامل در روز توافق لغو و در روز اجرایی شدن به‌طور اتوماتیک برداشته می‌شود، تحریم‌های تسلیحاتی و موشکی ابتدا به‌صورت محدودیت و بعد از مدتی معین برداشته می‌شود ضمن این که نقض اینها نقض توافق محسوب نمی‌شود و علاوه‌بر این تحریم‌های اشاعه‌ای هم لغو شده و از طریق کانالی با عضویت ایران انجام می‌شود. ظریف همچنین گفت که ممنوعیت تحصیل دانشجویان در رشته‌های مرتبط با دانش هسته‌ای به‌طور کامل لغو می‌شود و برای اولین بار پس از سه دهه تحریم ممنوعیت خرید هواپیمای مسافربری مرتفع شده و امکان بازسازی ناوگان هوایی و ارتقای ایمنی پروازهای کشور فراهم می‌شود.
به گفته محمدجواد ظریف علاوه‌بر این ده‌ها میلیارد دلار درآمدهای نفتی و سایر درآمدها که در چند سال گذشته به دلیل تحریم‌های غیرقانونی آمریکا در خارج از کشور مسدود شده بود به خزانه بازخواهد گشت. او تاکید کرد که محدودیت فروش نفت ایران منتفی و صادرات فرش و خشکبار به بازارهای جهانی امکان‌پذیر می‌شود. رئیس دستگاه دیپلماسی ایران خدماتی همچون نقل و انتقال مالی، فعالیت‌های بانکی، بیمه، سوئیفت، فاینانس، تجارت با ایران، پرداخت وام‌های بلاعوض و وام‌های ترجیحی، تجارت فلزات گرانبها، الماس، اسکناس، نرم‌افزار، کشتیرانی و کشتی‌سازی و حمل‌و‌نقل را از دیگر بخش‌هایی عنوان کرد که از یوغ تحریم‌های ظالمانه خارج شده است.
وزیر امور خارجه در ادامه با بیان اینکه بانک مرکزی، شرکت کشتیرانی، شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش و شرکت‌های تابعه آن، ایران ایر، بانک‌ها و موسسات کشور و حدود ۸۰۰ شخصیت حقیقی و حقوقی ایران از شمول تحریم‌ها خارج و دسترسی ایران به حوزه‌های تجاری و فناوری مالی و انرژی تسهیل می‌شود، اعلام کرد: «برای اولین بار ممنوعیت حضور شعب شرکت‌های آمریکایی در ایران لغو می‌شود.»
مکانیزم برگشت‌پذیری تحریم‌ها
ظریف در ادامه به موضوع برگشت‌پذیری تحریم‌ها و بازگشت قطعنامه‌های قبلی که بسیاری از منتقدان هسته‌ای بر آن تاکید کرده‌اند نیز اشاره کرد. او در این‌باره با بیان اینکه بازگشت‌پذیری صرفا در قطعنامه مطرح نشده است و موضوع بازگشت‌پذیری یکی از موضوعات برجام است و یک وضعیت دو طرفه است که جمهوری اسلامی ایران به همان میزان می‌تواند از آن بهره‌مند شود.
فعالیت‌های موشکی ایران
وزیر خارجه در بخش دیگری از سخنانش به بندهای قطعنامه ۱۹۲۹ در زمینه ممنوعیت فعالیت‌های موشکی ایران اشاره کرد و گفت: براساس آن کشورها برای ممانعت از دستیابی ایران به این فناوری سازوکار راستی‌آزمایی و درخواست غیرالزامآور برای خودداری از فعالیت در حوزه موشک‌های بالستیک برای حمل کلاهک هسته‌ای طراحی شده تبدیل شد که البته جمهوری اسلامی ایران هیچ گاه دنبال آن نبوده و نخواهد بود و این محدودیت هم تاثیری روی برنامه موشکی ما نخواهد داشت.
خطوط قرمز ایران
وزیر امور خارجه، در ادامه گزارش خود به مجلس پذیرش حق غنی‌سازی ایران، حفظ ماهیت اراک، عدم نظارت بر برنامه‌های موشکی و تسلیحاتی، عدم ورود به بخش‌های غیرهسته‌ای، لغو تحریم‌های مالی و اقتصادی و تحریم‌های شورای امنیت را از جمله خطوط قرمز تعیین شده اعلام کرد.
ظریف خودداری از پذیرش بازرسی یا قبول ممنوعیت در حوزه دفاعی و موشکی را از دیگر خطوط قرمز تعیین شده خواند و تاکید کرد به‌طور کامل در توافق حاصل شده و حتی در قطعنامه به‌صورت قابل قبولی تامین شده و به محضر رهبری نیز گزارش شد. به گفته ظریف این دستاورد به‌دست آمده است در حالی که طرف مقابل خواسته‌های خود را مبنی‌بر نظارت و راستی‌آزمایی در برنامه موشکی به‌طور کامل کنار گذاشت و در قطعنامه ۲۲۳۱ که ممنوعیت شدید برنامه موشکی ایران از اقدام اجرایی قابل پیگرد و حتی قابل پیشگیری با اقدامات قهرآمیز ذیل فصل ۷ در قطعنامه ۱۹۲۹ خارج و به یک محدودیت غیرالزامآور تبدیل شد و تمامی سازوکارهای نظارتی حذف شد.
قطعنامه منحصر‌به‌فرد
ظریف بر این باور است که قطعنامه دو روز پیش شورای امنیت درباره لغو تحریم‌ها منحصر‌به‌فرد بوده است. او در این باره خطاب به نمایندگان مجلس گفت: قطعنامه‌ای که حاصل بده، بستان زیاد است، ولی برجام را مورد تایید قرار داده و به این وسیله برنامه غنی‌سازی ایران را مورد شناسایی قرار می‌دهد؛ این یک قطعنامه منحصر‌به‌فرد در تاریخ شورای امنیت به‌شمار می‌رود که دارای ویژگی‌هایی است.
به گفته وزیر خارجه این نخستین بار در تاریخ شورای امنیت است که کشوری با مذاکره و بدون جنگ یا تسلیم و بدون اجرای الزامات ۶ قطعنامه فصل هفتمی منشور از زیر بار تحریم‌ها و نظارت شورای امنیت آزاد می‌شود؛ برخلاف ۶ قطعنامه قبلی، این قطعنامه تحت ماده ۲۵ منشور و نه تحت ماده ۴۱ از فصل هفت صادر شده است.
او ادامه داد: البته به دلیل اعمال تحریم‌ها، قطعنامه‌های قبلی ذیل ماده 41، لغو آنها و مقررات مربوط به لغو آنها نیز لاجرم باید در ماده 41 در متن قطعنامه شکل گیرد اما این، به آن معنا نیست که برنامه هسته‌ای ایران ذیل ماده هفت به‌عنوان تهدیدی علیه صلح امنیت بین‌المللی به‌شمار رود؛ همانطور که در بند 7 مقدمه قطعنامه آمده این قطعنامه نمایانگر یک تغییر بنیادین در رویکرد شورای امنیت نسبت به ایران است.
وزیر امور خارجه گفت: برای نخستین بار در تاریخ شورای امنیت است که کشور هدف در تدوین قطعنامه مورد مشورت و مذاکره قرار گرفته است که چنین اقدامی در تاریخ شورای امنیت سابقه ندارد.
ظریف با بیان اینکه با ضمیمه شدن برجام به قطعنامه شورای امنیت، شورای امنیت رسما برنامه هسته‌ای ایران را به‌رغم همه قطعنامه‌های خود می‌پذیرد، تاکید کرد: «دیگر چیزی به نام تحریم در قطعنامه وجود ندارد؛ حتی در ضمیمه آن؛ آن دسته از تحریم‌های غیر‌اقتصادی که قرار بود در فاصله معقولی لغو شوند، تنها به برخی محدودیت‌های موقت تبدیل شده است که تاریخ انقضا دارند و هیچ ساز و کاری برای ضمانت اجرای آن همچون کمیته تحریم و پانل کارشناسی دیگر وجود نخواهد داشت؛ قطعنامه جدید، رژیم تحریمی شورای امنیت را در کل بر می‌چیند.» به گفته وزیر خارجه برجام به صراحت بین مفاد قطعنامه و برجام تفکیک قایل شده و قطعنامه را جزئی از برجام نمی‌داند؛ بنابراین نقض احتمالی قطعنامه را نقض برجام محسوب نمی‌کند.
قطعنامه سازوکار تنبیهی ندارد
با پایان یافتن گزارش ظریف، علی لاریجانی پرسش‌هایی را مطرح کرد که برخی نمایندگان به هیات‌رئیسه ارائه کرده بودند. به گزارش «ایسنا»، ظریف در پاسخ به سوال لاریجانی مبنی‌بر اینکه اگر می‌گوییم فلان مطلب در برجام نیست و در قطعنامه آمده و نقض آن هم نقض برجام نیست چه معنایی می‌تواند داشته باشد، گفت: اصلا قطعنامه جدید هیچ سازوکار تنبیهی ندارد، تنها سازوکار بازگشت تحریم‌های گذشته طی روند طولانی ۶۰ روزه، اختلافات برای موارد برجام است که باید از سوی کمیسیون مشترک شروع شود. ظریف همچنین در پاسخ به سوالی درباره زمان خاتمه توافق گفت: قطعنامه کاملا صریح است. در پایان ۱۰ سال نظارت شورای امنیت بر موضوع هسته‌ای ایران خاتمه پیدا می‌کند. لاریجانی در سوال دیگری پرسید: «در بند ۱۸ برجام گفته می‌شود سازمان ملل پس از تایید آژانس در تکالیفی که ایران انجام داده در بند ۱۵ پیوست ۵ آن وقت تحریم‌ها را تعلیق می‌کند. آیا معنای این تعلیق است یا لغو ؟» ظریف در این باره توضیح داد که در هیچ جای برجام تعلیق نیامده است. هر کسی تعلیق ترجمه کرده اشتباه کرده است. وگرنه کلمه تعلیق در برجام وجود ندارد. تاریخ اجرای لغو هم زمانی است که آژانس گزارش دهد ما این اقدامات کمی را انجام داده‌ایم؛ بنابراین تعلیقی در قطعنامه و برجام وجود ندارد.
اظهارات صالحی
رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در جلسه دیروز مجلس، گزارش فنی خود را درباره مذاکرات هسته‌ای ارائه کرد. علی‌اکبر صالحی تاکید کرد که پارادایم مسائل سیاسی جهان به‌گونه‌ای فراگیر تغییر خواهد کرد که زنگ این تغییر در وین زده شد.
منتقدان توافق در مجلس
توضیحات ظریف و صالحی در صحن علنی هم برخی منتقدان توافق را قانع نکرده است. با وجود تلاش این دو مذاکره‌کننده ایرانی برای پاسخ به ابهامات موجود، برخی منتقدان این بار در قالب تذکرات شفاهی و نطق‌های میان دستور به انتقاد از توافق هسته‌ای پرداختند. اگرچه محمدقسیم عثمانی، نماینده بوکان در تذکری در حمایت از تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای گفت که جایزه صلح نوبل را امسال باید به گردن محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه بیندازیم اما علیرضا زاکانی، نماینده تهران در تذکر شفاهی خود از ابهام آلود بودن مسیر رفع تحریم‌ها سخن گفت. او مدعی برگشت‌پذیر بودن خودکار و خطرناک آنها در «برجام» شد و تاکید کرد: جلوگیری از رخنه امنیتی دشمن در کشور پیام ما در طرح الزام دولت به حفظ دستاوردهای هسته‌ای بود که با مصوبه دیروز شورای امنیت امکان بازرسی از اماکن نظامی کشور با طراحی مسیر پرپیچ و خمی فراهم شده است. به گزارش خبرآنلاین، از سوی دیگر احمد سالک، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس نیز در نطق میان دستور خود قطعنامه اخیر شورای امنیت را شمشیری بلند بالای سر ملت خواند و تاکید کرد: باید وزارت خارجه جلوی تصویب این قطعنامه را می‌گرفت. او با انتقاد از دولت، گفت:
نمایندگان و مردم تا قبل از تصویب قطعنامه در فقر اطلاعاتی قرار داده شدند و بعد از تصویب قطعنامه شورای امنیت نیز اختیاری ندارند. محمدحسن آصفری، نماینده اراک نیز در تذکری گفت: توافق هسته‌ای مشکلی را حل نخواهد کرد.
ارسال نظر