اوباما مصوبه کنگره را امضا کرد عکس: گاردین

گروه دیپلماسی: سرانجام پس از کش‌وقوس‌های فراوان میان کنگره و کاخ سفید بر سر نظارت بر توافق جامع هسته‌ای و در بحبوحه نگارش برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا، روز جمعه اول خرداد مصوبه کنگره این کشور درخصوص لزوم بازبینی توافق نهایی با ایران توسط نهاد قانون‌گذاری ایالات‌متحده را امضا کرد. با امضای رئیس‌جمهور آمریکا اکنون طرح «بازبینی توافق هسته‌ای در کنگره» به قانون تبدیل شده و لازم‌الاجرا است.

این طرح پیش از این در هر دو مجلس آمریکا (مجلس نمایندگان و سنا) به تصویب رسیده بود. به گزارش «ایرنا»، به نقل از خبرگزاری آسوشیتدپرس، اوباما در کاخ سفید و بدون برگزاری مراسم رسمی این مصوبه را امضا کرده است. با این همه رئیس‌جمهوری آمریکا گفته است از بررسی دقیق و موشکافانه مذاکرات هسته‌ای با ایران استقبال می‌کند. با قانونی شدن این طرح عملا کنگره آمریکا حق نظارت، تصویب و احتمالا رد توافق با ایران را خواهد داشت. پیش‌تر دولت و نمایندگان سنا و مجلس نمایندگان بر سر چگونگی حل و فصل مناقشه هسته‌ای ایران اختلاف نظر شدید داشتند. رئیس‌جمهوری آمریکا در ابتدا این طرح را به وتو تهدید کرده و گفته بود آن را امضا نمی‌کند، اما پس از توافق نمایندگان دموکرات و جمهوری‌خواه کنگره برای اعمال برخی اصلاحات و حذف برخی ماده‌های جنجالی برای امضای آن اعلام آمادگی کرد. طرح این قانون ابتدا روز ۱۷ اردیبهشت با اکثریت قاطع آرا در سنای آمریکا به تصویب رسید. ۹۸ سناتور از ۱۰۰ سناتور آمریکایی به این طرح رای مثبت دادند. مجلس نمایندگان آمریکا نیز 23 اردیبهشت با 400 رای موافق در برابر 25 رای مخالف این طرح را به تصویب رسانده بود.

این قانون، باراک اوباما را به مدت ۳۰ روز از تعلیق تحریم‌های کنگره منع می‌کند. در صورت مخالفت کنگره با این توافق و اجرای آن، باراک اوباما همچنان می‌تواند از رای وتوی خود علیه این تصمیم استفاده کند. این در شرایطی است که اوباما روز جمعه اول خرداد گفت به دلیل اینکه توافق هسته‌ای احتمالی با ایران «به نام» او تمام خواهد شد، یک «توافق بد» را نخواهد پذیرفت. رئیس‌جمهور آمریکا بلافاصله پس از امضای این لایحه، باحضور در نشست یهودیان آمریکا، خود را یهودی‌ترین رئیس‌جمهور آمریکا نامید و گفت: «من به توافقی علاقه‌مندم که اسرائیل را امن‌تر کند.» او گفت: «تعهد ما به امنیت اسرائیل همواره خلل‌ناپذیر خواهد بود.»

همزمان، سناتور «باب کورکر»، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا و تهیه‌کننده اصلی این طرح در بیانیه‌ای که به فاصله کوتاهی بعد از امضای این طرح به قانون روی وب‌سایت خود منتشر کرد، از امضای این طرح پس از تهدید کاخ سفید به وتوی آن ابراز خشنودی کرده است. او همچنین از دولت آمریکا خواست نگرانی‌های متعدد کنگره درباره ایران را رفع کند و به مذاکره‌کنندگان کشورش هم توصیه کرده از این قانون به‌عنوان اهرم فشار برای گرفتن امتیاز از ایران استفاده کنند.

در بیانیه «کورکر» آمده است: «با تضمین شدن نقش کنگره، دولت باید نگرانی‌های عمده و متعددی را که کنگره مطرح کرده رفع کند.» این بیانیه می‌افزاید: «مذاکره‌کنندگان ما باید از اضافه شدن این اهرم فشار، برای گرفتن امتیازات بیشتر از ایران استفاده کنند تا هر گونه توافق حاصل‌شده با ایران، قابل راستی‌آزمایی و اجرا باشد و بتواند به مردم آمریکا اطمینان بدهد که ایران توانایی ساخت سلاح اتمی را نخواهد داشت.» ایران و گروه ۱+۵، روز ۱۳ فروردین در لوزان سوئیس با انتشار بیانیه‌ای اعلام کردند چارچوب‌های توافق نهایی را مشخص کرده‌اند. طرفین اکنون بر سر نگارش متن توافق نهایی در حال مذاکره هستند که تاکنون نزدیک به چهار دور گفت وگو را در نیویورک و وین انجام داده‌اند. مهلت برای دستیابی به چنین توافقی ۳۰ ژوئن (۱۰ تیر) به پایان می‌رسد. طبق این قانون، کنگره آمریکا در مدت تعیین شده ۳۰ روزه متن توافق نهایی هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ را مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورتی که با آن مخالف باشد، می‌تواند این توافق را رد کند.

طرح بازبینی توافق هسته‌ای چه می‌گوید؟

قانون بازبینی توافق هسته‌ای در کنگره، کاخ سفید را ملزم می‌کند تا ظرف نهایتا «۵ روز پس از رسیدن به توافق مربوط به برنامه هسته‌ای ایران»، توافق را با تمام ضمائم آن به کمیته مربوطه و سران کنگره ارائه کند. همچنین «جان کری»، وزیر خارجه آمریکا باید گزارشی درخصوص مفاد توافق را به کنگره ارائه دهد. کاخ سفید باید به کنگره تضمین دهد که توافق به دست آمده با ایران، اهداف «منع اشاعه» آمریکا را محقق کرده و ضمنا وضعیت دفاعی و امنیتی این کشور را تضعیف نکند. کاخ سفید باید تضمین کند که توافق به دست آمده، اجازه نمی‌دهد برنامه هسته‌ای ایران «برای اهداف نظامی هسته‌ای یا انفجارهای هسته‌ای از جمله تحقیق یا توسعه هرگونه قطعه انفجاری هسته‌ای یا دیگر اهداف نظامی هسته‌ای» به کار گرفته شود. بر اساس متن منتشر شده این طرح، وزیر خارجه باید در بخشی از گزارش خود، کنگره را در جریان توان و میزان دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازرسی از برنامه هسته‌ای ایران قرار دهد و «از جمله اینکه آیا آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دسترسی کافی برای بازرسی سایت‌های مشکوک یا ادعاهای مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای مخفی دارد و اینکه آیا منابع مالی لازم، نفر و اختیارات کافی جهت راستی‌آزمایی مورد نیاز یا مربوط به توافق را دارد یا نه». در ادامه این طرح در مورد «دوره بازنگری» کنگره آمده است: «طی دوره ۳۰ روزه، پس از ارائه (توافق) توسط رئیس‌جمهور، کمیته روابط خارجی سنا و کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان، به نحو مقتضی جلسات استماع و توجیهی برگزار کرده یا به انحای دیگر برای بازنگری کامل بر توافق، اطلاعات دریافت می‌کند.» در این طرح روشن شده است که اگر کاخ سفید توافق را با تاخیر و پس از ۱۰ ژوئیه (۱۹ تیر) به کنگره ارائه دهد، دوره نظارت بر توافق، ۶۰ روزه خواهد بود. این طرح حق توقف اجرای تحریم‌ها در دوره ۵ روزه تحویل توافق به کنگره و دوره ۳۰ روزه ابتدایی بررسی و همین‌طور روزهایی اضافی که ممکن است این روند زمان ببرد را از رئیس‌جمهور می‌گیرد. سناتورها در مورد دوره بررسی توافق نوشته‌اند که پیش و در طول این دوره «رئیس‌جمهور تحریم‌های موجود مربوط به ایران تحت هر مجوز قانونی را سبک یا تعلیق نکرده، کاهش یا تخفیف نداده یا به هر نحو دیگری اجرای آنها را محدود نکرده و از اجرای هرگونه از این تحریم‌ها براساس توافق» خودداری نخواهد کرد. بر اساس این طرح، در صورتی که کنگره پس از بررسی، توافق جامع را رد کند، رئیس‌جمهور «۱۲ روز» برای بررسی وتوی تصمیم کنگره زمان خواهد داشت. او در این مدت هم حق کاهش یا توقف اجرای تحریم‌های ایران به هر نحو را نخواهد داشت. در ادامه در صورتی که اوباما مصوبه کنگره در رد توافق را وتو کند، نمایندگان سنا و مجلس نمایندگان «۱۰ روز» فرصت خواهند داشت که تعداد دو سوم آرا را که برای سلب حق وتو از رئیس‌جمهور لازم است، جمع‌آوری کنند. در این دوره نیز رئیس‌جمهور حق کاهش یا توقف اجرای تحریم‌های ایران به هر نحو را نخواهد داشت. بر این اساس، عملا واشنگتن حتی در صورتی که کنگره نهایتا نتواند وتوی اوباما را با جمع‌آوری ۶۷ رای مسدود کند، می‌تواند اجرای توافق و توقف اجرای تحریم‌ها را به بهانه اختلاف نظر با کنگره تا ۵۲ روز به تاخیر بیندازد. پیش‌تر ۱۵۰ عضو مجلس نمایندگان در نامه‌ای حمایت خود را از مذاکرات هسته‌ای دولت باراک اوباما و گروه ۱+۵ با ایران اعلام کردند. حمایت این تعداد از نمایندگان دموکرات می‌تواند نشان دهد که مخالفان احتمالی توافق هسته‌ای، برای آنکه بتوانند جلوی وتوی رئیس‌جمهوری را بگیرند، دوسوم آرای لازم را در اختیار نخواهند داشت.

انتشار گزارش توان نظامی ایران

همزمان، چهار سناتور آمریکایی اعلام کردند که کنگره برای ارزیابی کامل و دقیق توافق هسته‌ای ایران به گزارشی دقیق در مورد توان نظامی ایران نیاز دارد. به گزارش «ایسنا»، به نقل از پایگاه خبری «هیل»، چهار سناتور آمریکایی که دو نفر از آنان تد کروز و مارکو روبیو، کاندیداهای جمهوری‌خواه برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۱۶ آمریکا هستند، روز جمعه در نامه‌ای به اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا از او خواستند تا هر چه سریع‌تر گزارش به تاخیر افتاده پنتاگون در مورد توان نظامی ایران را منتشر کند. در بخشی از این نامه آمده است: «این غیرمنطقی است که از کنگره انتظار ارزیابی دقیق اجرای هرگونه توافق هسته‌ای با ایران بدون دسترسی به اطلاعات این گزارش را داشت.» سناتورها از پنتاگون درخواست کرده‌اند که حداکثر تا ۳۰ ماه جاری (مه) گزارش کامل توان نظامی ایران را به آنها تحویل دهد.

گزارش ظریف و عراقچی به مجلس

از سوی دیگر، محمد حسین فرهنگی عضو هیات رئیسه مجلس گفت که امروز در جلسه غیرعلنی، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه و سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده آخرین روند مذاکرات با ۱+۵ را تشریح خواهند کرد. نماینده مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی گفت با توجه به برخی زیاده خواهی‌های طرف مقابل مذاکرات، در این جلسه برای هماهنگ کردن مواضع دولت و مجلس تلاش خواهد شد.

مذاکرات سه‌شنبه در وین

سیدعباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی روز جمعه چهارمین دور از مذاکرات برای نگارش متن توافق جامع را به پایان بردند، مذاکراتی که به گفته عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده به دلیل گستردگی موضوعات بسیار کند پیش رفته است. عضو ارشد تیم مذاکره‌کننده ایران روند نگارش متن توافق جامع را «بسیار کند» توصیف کرد و گفت ادامه کار به سه‌شنبه هفته آینده در وین موکول شد.