مذاکره برای بازگشت تدریجی مهاجران افغان

گروه دیپلماسی: رئیس‌جمهوری افغانستان پس از مدت‌ها تاخیر در سفر به ایران، صبح دیروز برای دیدار رسمی دو روزه از ایران، در صدر هیاتی عالی‌رتبه وارد تهران شد و در مجموعه سعدآباد مورد استقبال رسمی حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران قرار گرفت. در شرایطی اولین سفر اشرف غنی احمدزی در منصب رئیس‌جمهور به تهران انجام می‌گیرد که حمایت کابل از عربستان در جنگ یمن و اتخاذ مواضع متفاوت با تهران تعجب ناظران را برانگیخته است. کارشناسان این سفر را نویدبخش فصل جدیدی از روابط متقابل پس از تشکیل دولت وحدت ملی در افغانستان می‌دانند. دی ماه سال گذشته محمدجواد ظریف، وزیرخارجه ایران در راس هیاتی دیپلماتیک راهی کابل شد تا ضمن ملاقات با برخی از مقامات کشور افغانستان، دعوت‌نامه رسمی حسن روحانی برای سفر غنی احمد زی به ایران را تسلیم مقامات آن کشورکند. با وجود تقدیم این دعوت‌نامه سفر رئیس‌جمهوری افغانستان به تهران دوبار به تعویق افتاد. سفر آخر او قرار بود اسفندماه ٩٣ انجام شود که به علت سقوط بهمن و کشته شدن نزدیک به۱۰۰ نفر در استان پنجشیر افغانستان به تعویق افتاد. اهمیت روابط همسایگی به‌ویژه موضوع مرزها، مواد مخدر، مهاجرت و منابع آب باعث شده تا در سال‌های اخیر امنیت دو کشور به هم وابسته شود. رئیس‌جمهوری ایران با اشاره به اهمیت و ضرورت گسترش همکاری‌های ایران و افغانستان در راستای تامین منافع دو کشور در عرصه‌های مختلف، گفت: «سفر رئیس‌جمهوری افغانستان که نماینده دولت وحدت ملی و دولت جدید افغانستان است، آغازی برای همکاری‌های وسیع‌تر خواهد بود.» به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی رئیس‌جمهوری، حسن روحانی ظهر دیروز (یکشنبه) در نشست مشترک خبری با اشرف غنی، گفت: «ایران و افغانستان خواهان گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های اقتصادی، انرژی، صنایع و معادن، تجارت، سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی و راه‌آهن هستند.» رئیس‌جمهوری با بیان اینکه در مذاکرات خصوصی و مشترک دوباره حل‌وفصل مساله مهاجران افغانستانی در ایران گفت‌وگو شد، افزود: «بر مبنای مذاکرات، همه مهاجران افغانستانی که در ایران حضور دارند، ثبت‌نام خواهند شد و ترتیبی اتخاذ می‌شود تا کسانی که برای کار به ایران می‌آیند در چارچوب قانون حضور و تردد داشته باشند.» حسن روحانی همچنین بر همکاری‌های اطلاعاتی و امنیتی دو کشور در زمینه مبارزه با مواد مخدر تاکید کرد و گفت: «ایران و افغانستان همکاری‌های بیشتری در مبارزه با خشونت و افراطی‌گری به‌ویژه در مناطق مرزی خواهند داشت.» روحانی سپس به مساله محیط زیست و احیای تالاب‌ها و دریاچه‌ها اشاره کرد و گفت: «دو کشور بر استفاده از حقابه‌ها و پایبندی به مقررات قانونی در این باره برای حفظ محیط‌زیست اشتراک نظر دارند و امیدواریم در چارچوب قانون، حق و انصاف، به توافقاتی در این زمینه برسیم که منافع دو کشور را تامین کند.» رئیس‌جمهوری ایران ادامه داد: «دو ملت و دو دولت می‌توانند مسائل خود را حل‌وفصل کنند و هریرود نمی‌تواند مانعی برای توسعه روابط باشد. ایران، افغانستان و ترکمنستان قطعا در استفاده از این رودخانه به چارچوبی خواهند رسید که منافع هر سه کشور را تامین کند.» رئیس شورای‌عالی امنیت ملی در بخش دیگری از سخنانش به مساله یمن و تجاوز نظامی به این کشور اشاره کرد و گفت: «باید برای حل‌وفصل مسائلی که به سمت جنگ و راه‌حل نظامی می‌روند، راه‌حل سیاسی را انتخاب کرد که به‌طور نمونه در یمن، مردم این کشور با قطع حملات هوایی باید روی صلح و آرامش را ببینند و خودشان پای میز مذاکره، مسائل را حل کنند.» روحانی همچنین در نشست مشترک هیات‌های عالی‌رتبه ایران و افغانستان گفت که ترانزیت و تجارت بین دو کشور، از برنامه‌های اصلی برای گسترش روابط تهران - کابل است.

اشرف غنی احمد زی رئیس‌جمهوری افغانستان نیز با قدردانی از مهمان‌نوازی دولت و ملت ایران، ابراز امیدواری کرد رئیس‌جمهوری ایران نیز به دعوت سفر وی به افغانستان پاسخ مثبت دهد. رئیس‌جمهوری افغانستان همچنین بر ضرورت همکاری دوجانبه،‌ سه‌جانبه و منطقه‌ای تاکید کرد و اضافه کرد که باید تلاش کنیم تا منطقه ما از شرایط خطر به مرحله صلح و ثبات برسد، زیرا ما با خطر جدی و اشکال مختلف تروریسم روبه‌رو هستیم و بدون همکاری منطقه‌ای نمی‌توان با پدیده شومی نظیر داعش مبارزه کرد.» احمد زی با بیان اینکه اراده ملت و دولت افغانستان بر ایجاد فصلی نو در مناسبات با ایران است، گفت: «در این سفر درخصوص بازگشت تدریجی مهاجران افغانستانی و همکاری برای مبارزه با تروریسم و مواد مخدر مذاکره کرده‌ایم.» محمد اشرف‌غنی همچنین موفقیت در مذاکرات هسته‌ای با ۱+۵ را به حسن روحانی و محمدجواد ظریف تبریک گفت. در این ملاقات‌ها، دوسند تفاهم و همکاری میان وزارت خارجه دو کشور و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ایران و وزارت تحصیلات عالیه افغانستان در حضور روسای جمهور امضا ‌شد.

روابط مهم همسایگی

رئیس‌جمهوری افغانستان با هدف تقویت پیوندهای امنیتی، تجاری و سیاسی میان دو همسایه انجام می‌شود. مرزهای مشترک همواره بخش مهمی از منافع دوجانبه را شکل می‌دهد. ایران از کشورهایی بوده است که برای توسعه افغانستان هزینه‌های زیادی به شکل کمک‌های مالی- خدماتی و آموزش نیروی انسانی پرداخت کرده و یکی از اعضای فعال در نشست‌های بین‌المللی هم‌پیوند با آینده افغانستان است. همچنین دوکشور با توجه به رویکردهایی که اتخاذ کرده‌اند افزایش روابط تجاری را دنبال خواهند کرد. یکی از مواردی که می‌تواند در این میان به‌طور جدی ایفای نقش کند، نهایی شدن سند همکاری دالان سه جانبه ترانزیت ایران، افغانستان و هند است. جمهوری اسلامی ایران و افغانستان منافع غیرقابل تفکیکی در حوزه‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی داشته و ویژگی‌های مشترک فرهنگی به پشتوانه محکمی برای این روابط تبدیل شده است.

پیمان مبهم استراتژیک

اشرف غنی در شرایطی راهی تهران شده است که از زمان به قدرت رسیدن او تا به امروز روابط دو کشور در سطوح بالا تحرک جدی پیدا نکرده است. پیشتر در جریان انتخابات طولانی‌مدت ریاست‌جمهوری، احمد زی یکی از محورهای سیاست خارجی دولت خود را بر اولویت ارتباط و همکاری با همسایگان بنا نهاده است. به گزارش «فرارو»، پیشگامی ایران برای ارتقای روابط دوجانبه، فصل جدیدی از روابط دو کشور را رقم زده است. فصلی که احتمالا در آن دو کشور پای امضای پیمان استراتژیک خواهند نشست. اوسط دی ماه سال گذشته، «نظیف‎الله سالارزی» سخنگوی رئیس‌جمهور افغانستان گفته بود، در آینده‌ای نزدیک امضای پیمان استراتژیک کابل و تهران در زمینه‌های مبارزه مشترک با تروریسم، چگونگی روند صلح، گسترش روابط اقتصادی و ترانزیتی، همچنین مبارزه با قاچاق مواد مخدر و رسیدگی به مشکلات مهاجران امضا خواهد شد. پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایران و پیروزی حسن روحانی، حامد کرزی، رئیس‌جمهوری وقت افغانستان، از جمله نخستین مقامات خارجی بود که به تهران آمد. روسای جمهور دو کشور مذاکراتی را برای امضای توافقنامه جامع دوستی و همکاری یا پیمان استراتژیک آغاز کردند. کرزی تا زمانی که به‌عنوان رئیس‌جمهور سر کار بود از امضای توافقنامه با آمریکا سر باز زد. توافقنامه امنیتی افغانستان و آمریکا پس از معرفی اشرف غنی احمد زی به‌عنوان رئیس‌جمهوری جدید به سرعت به امضا رسید. اشرف غنی بعد از امضای توافق‌نامه امنیتی با آمریکا، تا پیش از آنکه برنامه‌ای برای سفر به تهران داشته باشد رغبتی برای امضای پیمان استراتژیک با ایران از خود نشان نداده ‌است. به نظر می‌رسد او ملاحظاتی در مورد این پیمان دارد و خواستار بازنگری در این پیمان نسبت به آنچه در دوره کرزی مورد بررسی روسای‌جمهور دو کشور قرار گرفته بود، شده است. البته بعید است در سفر آتی او شاهد امضای چنین پیمانی میان روسای جمهور دو کشور باشیم.