دیپلماسی ایرانی: آیا نسخه جدید لایحه‌ای که به کنگره امکان می‌دهد توافق با ایران را بررسی کند - رئیس‌جمهور اوباما هم اعلام کرده آن را امضا می‌کند- توازن قدرت در کنگره بر سر معاهدات بین‌المللی را تغییر می‌دهد؟ در نگاه اول، این چنین به نظر می‌رسد. اوباما پیش از این اعلام کرده بود که می‌تواند از طریق توافق اجرایی با ایران، کنگره را نادیده بگیرد. هم اکنون وی موافقت کرده است لایحه‌ای که به کنگره این امکان را می‌دهد تا توافق ایران را مورد بررسی قرار دهد و حتی در صورت داشتن تعداد رای کافی بتواند وتوی رئیس‌جمهور را بشکند، امضا کند. به نظر می‌رسد این یک محدودیت در قدرت اجرایی رئیس‌جمهور در روابط خارجی است. در نگاه دوم به نظر می‌رسد این لایحه بیشتر نمادین است تا اینکه عملگرایانه باشد. حتی اگر این لایحه وجود نداشت، کنگره به توافق ایران واکنش نشان می‌داد و با تصویب لوایحی آن را محکوم می‌کرد و مانع از اجرای آن می‌شد، در آن صورت رئیس‌جمهور این لایحه را وتو می‌کرد. همین نتیجه می‌تواند در لایحه جدید هم اتفاق بیفتد. با وجود این واقعیت، این لایحه موجب تعمیق شکاف قدرت میان کنگره و رئیس‌جمهور می‌شود. کدام نگاه درست است؟ هنوز زود است بگوییم، چون تاثیر قانونی هرکدام بستگی به نحوه انجام سیاست‌ها دارد. وقتی بحث بر سر رابطه پیچیده میان رئیس‌جمهور و کنگره در روابط خارجی پیش می‌آید، موضوع مربوط به عمل سیاسی و واقعیت قانون اساسی می‌شود که بیش از ۲۰۰ سال است شکل گرفته است. در برخی از سناریوها، لایحه جدید می‌تواند به‌عنوان ابزاری سیاسی و قدرتمند برای کنگره باشد تا بتواند اقدامات نابجای رئیس‌جمهور در روابط خارجی را کنترل کند، در این صورت این مساله تبدیل به کنترلی معنادار از سوی اکثریت کنگره از حزبی دیگر در مقابل روسای جمهور آینده می‌شود. در دیگر سناریوها، ممکن است که این مساله بر تفکیک قوا تاثیری نداشته باشد، چون اوباما و روسای جمهور آینده ممکن است اقدامات کنگره را نادیده بگیرند. سناریویی را آغاز می‌کنیم که در آن اوباما با توافق با ایران روبه‌رو است و کنگره به دنبال رای برای محکوم کردن توافق است. برای اینکه مساله جالب تر شود، فرض می‌کنیم که مخالفان نتوانسته‌اند حمایت دموکرات‌ها را برای رسیدن به اکثریت قاطع که می‌تواند وتوی رئیس‌جمهور را لغو کند، جلب کنند. اوباما در ادامه چه اقدامی انجام خواهد داد؟ اگر وی در برابر فشارهای کنگره کوتاه آمد و اجازه داد این نهاد، توافق را مسدود کند، ما به این نتیجه می‌رسیم که لایحه فعلی تاثیر قابل‌توجهی بر مذاکرات خواهد داشت. کنگره فرصتی مهم برای فرآیند بررسی خودکار و رسمی و اعمال آن به‌دست آورده است. کنگره‌های بعدی هم می‌توانند در مسائل مشابه در توافق‌های اجرایی که روسای‌جمهور دیگر به آنها دست یافته‌اند، مداخله کنند. در این صورت، اوباما لایحه ایرادات کنگره را وتو خواهد کرد و در این وضع سناریو احتمالا مسیری متفاوت را طی خواهد کرد. بدون شک جمهوری‌خواهان هم بحث را به افکار عمومی می‌کشانند که رئیس‌جمهور اقدامی برخلاف اکثریت کنگره انجام داده و این عملی غیردموکراتیک است. اما استدلالات جمهوری‌خواهان علیه توافق ایران احتمالا بدون وجود این لایحه ضعیف‌تر خواهد بود. رئیس‌جمهور احتمالا خواهد گفت که براساس لایحه عمل خواهد کرد و به‌صورت دموکراتیک این فرصت را به کنگره داده است تا توافق را بررسی کنند و آنها هم این کار را انجام داده‌اند. راهی که کنگره بتواند مانع از توافق شود، دستیابی به میزان رای اکثریت قاطع است، بنابراین اوباما می‌تواند استدلال کند که کنگره موافق توافق است چون نتوانسته به اکثریت قاطع دست پیدا کند. اوباما به اندازه کافی باهوش است تا در این رابطه فکر کند که چگونه این لایحه می‌تواند در بلندمدت موضع وی را تقویت کند. او در حال حاضر می‌تواند ادعا کند که به کنگره هم در این زمینه صدایی داده است و اگر بخواهد حق وتو را نادیده بگیرد، می‌تواند مدعی شود که اقدامی غیردموکراتیک انجام نداده است. این دقیقاً درست نیست که بگوییم همه طرفین پیروز شدند، اما ممکن است همه طرفین بتوانند بگویند به جای صدمه زدن به توافق به آن کمک کرده‌اند و باید این نکته را هم یادآوری کنیم که این ماهیت مصالحه است.

منبع: بلومبرگ ویو