تلاش ریاض برای مذاکره با تهران با وساطت «سلطان قابوس»

گروه دیپلماسی- کامران کرمی: عراق، سوریه، لبنان و اینک یمن؛ چهارمین کانون رقابت ایران و عربستان در منطقه خاورمیانه و در صنعا در حال شکل‌گیری است. هنوز از سطح نگرانی‌های عربستان درخصوص برنامه هسته‌ای ایران کاسته نشده بود که جنبش شیعیان حوثی (انصارالله)، زمام امور را در پایتخت یمن به‌دست گرفت. رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر نزدیک به عربستان استعفا داده و شورای ریاست‌جمهوری پنج نفره با ضرب‌الاجل انصارالله در حال تشکیل است. عربستان سال گذشته، حوثی‌ها را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد و اقدامات آنها را در روزهای اخیر کودتا و نقض طرح شورای همکاری خلیج فارس دانست. سعودی‌ها این اقدام شیعیان زیدی را عرصه دیگری از نفوذ منطقه‌ای ایران می‌دانند. در مقابل اما آمریکا ادعای وجود روابط نگران‌کننده میان جنبش انصارالله یمن با تهران را رد کرده و گفته است شواهدی از دخالت ایران در فعالیت‌های این گروه وجود ندارد. در همین زمینه نشریه «فارین پالیسی» در تحلیلی نوشته‌است که منافع ایران و آمریکا در یمن در موضوع مبارزه با القاعده همسو است. این نشریه با اشاره به شعارهای ضدآمریکایی گروه‌های حوثی، افزود که در پشت صحنه، آنها خواستار شراکت با آمریکا در مبارزه با القاعده هستند.

به نظر می‌رسد که به دلیل نقشی که یمن در شبه‌جزیره عرب و در حیاط خلوت عربستان ایفا می‌کند، شاهد اقدامات مختلفی از سوی سعودی‌ها برای تغییر صحنه معادلات میدانی در صنعا باشیم. در همین ارتباط شبکه «بی‌بی‌سی عربی» مدعی شد که عربستان می‌کوشد سلطان عمان را نزد حوثی‌ها و ایران واسطه قرار دهد. به گزارش «انتخاب»، به‌نظر می‌رسد سخنان دبیرکل سازمان ملل مبنی بر ضرورت بازگشت به روند سیاسی مبتنی بر طرح شورای همکاری خلیج‌فارس به‌عنوان مبنای حل وفصل اوضاع، نه‌تنها بازتاب دیدگاه مشترک او با عربستان سعودی بود، بلکه از تلاش‌های عربستان پرده برداشت؛ تلاش‌هایی که از طریق سلطان‌نشین عمان برای میانجی‌گری نزد حوثی‌ها و ایران که گفته می‌شود روی حوثی‌ها نفوذ دارد، صورت می‌گیرد. پیش‌تر هم سلطان قابوس در روابط ایران با همسایگان و همچنین کشورهای غربی میانجی‌گری کرده بود.

در ادامه این گزارش، با اشاره به سخنان اخیر عبدالملک بدرالدین الحوثی، رهبر حوثی‌های یمن آمده است که لحن دوستانه‌ای که عبدالملک الحوثی در برابر عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس

در پیش گرفت و القاعده را دشمنی مشترک دانست، نشان دهنده حداقل منافعی است که بین آنها وجود دارد، هر چند که با یکدیگر اختلافات مذهبی دارند. اگرچه که سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه عربستان، تاکید کرده راه پادشاه سابق را ادامه می‌دهد، اما برخی امیدوارند تغییراتی در سیاست عربستان روی دهد، به‌گونه‌ای که به طرف‌های مختلف در یمن از جمله «تجمع اصلاح» با گرایش اخوانی و نزدیک به عربستان، نزدیک شوند که در این میان می‌تواند توازنی با حوثی‌ها برقرار کند.

در این میان بسته شدن سفارت عربستان در یمن می‌تواند پیام‌هایی را برای جهت‌دهی به تحولات در هفته‌های آتی داشته باشد. مهم‌ترین ابزاری که عربستان و مجموعه شورای همکاری خلیج‌فارس در اختیار دارند، تحریم یمن خواهد بود. مسلح کردن قبایل همسو و همچنین حمایت از جدایی‌طلبان جنوب و طرح تجزیه یمن از دیگر اقدامات عربستان در این فضا خواهد بود. عربستان در طول دهه‌های اخیر عرصه مداخله بیشتری را داشته و از طریق علی عبدالله صالح، رییس‌جمهوری سابق یمن و همچنین خاندان الاحمر و حزب اصلاح، هزینه‌های زیادی را برای حفظ نفوذ سیاسی متقبل شده است. نفوذ ایران بیشتر جنبه معنوی داشته و همان‌گونه که برخی از رهبران انصارالله تاکید کرده‌اند، از تفکر انقلاب اسلامی ایران الهام گرفته‌اند.

به دلیل نفوذ و ارتباطات خوبی که ایران با جنبش انصارالله یمن دارد و نقشی که این جنبش در هدایت خواسته‌های معترضان ایفا کرده ‌است، می‌توان ایران را از بازیگران منطقه‌ای مهم در تحولات یمن به‌حساب آورد. فارغ از ارتباطات ایران با جنبش شیعیان حوثی، تهران همواره از حرکت‌های مردمی در جهت برقراری خواسته‌های آنان حمایت کرده‌است.

به‌زعم کارشناسان و تحلیلگران مسائل منطقه، واقعیت‌های موجود و در حال شکل‌گیری در یمن، حوثی‌ها را به‌عنصری تبدیل کرده است که نمی‌توان آنها را نادیده گرفت. با تغییر صحنه میدانی تحولات در یمن که سکوت عربستان را در یک ماه اخیر به دنبال داشته است، حیاط خلوت عربستان در شبه‌جزیره عرب شاهد تغییراتی است که بالقوه می‌تواند نفوذ معنوی ایران را به دنبال داشته باشد.